Cədvəl 3.
“Azofos” gübrəsinin“Qobustan” yumşaq buğda sortunun keyfiyyət göstəricilərinətəsiri
(Abşeron, 2015)
Qeyd:
Gübrəsiz variantın götürülməsində əsas məqsəd bitkinin gübrədən mənimsəmə əmsalının müəyyənləşdirilməsidir.
Təcrübənin
variantı
1000
dənin
kütləsi,
q-la
Şüşəvar
ilik, %-
lə
Kleykovi
na, %-lə
KDƏ
Sedimen-
tasiya,
ml
Xam
protein,
%-lə
Zülal,
%-lə
Hektar-
dan zülal
yığımı,
kq/ha
Hektar-
dan xam
protein
yığımı,
kq/ha
Gübrə
hesabına
zülal
yığımı,
kq/ha
Nəzarətə
nisbətən fərq
kq/ha
%-lə
Gübrəsiz
41,14
0,0
18,14
67,7
18,0
8,23
7,37
283,60
235,46
-
-
-
Nəzarət
(N
120
P
60
K
60
)
43,51
63,5
32,0
96,6
27,0
12,42
11,2
2
706,19
781,22
422,59
-
-
Azofos-300
(N
90
P
81
)
43,39
62,5
26,0
117,7
24,0
10,75
9,32
413,34
477,30
129,74
-
292,6
0
-70,79
Azofos-400
(N
120
P
108
)
43,42
41,5
28,0
115,7
22,5
10,31
8,66
437,16
520,65
153,56
-
269,0
3
-61,54
Azofos-500
(N
150
P
135
)
44,20
21,5
24,0
109,1
22,5
10,23
8,66
462,36
546,28
178,76
-
243,8
3
-52,74
Cədvəl 4
Azofos gübrəsinin “Qobustan” yumşaq buğda sortunun yerüstü biokütlə
məhsulu ilə azotun aparılmasına, gübrədən azotun mənimsənilməsinə təsiri
Təcrübənin
variantı
Də
n
m
əh
su
lu
,
se
n
/h
a
Də
n
d
ə
az
ot
u
n
,
m
iq
d
ar
ı,
%
-lə
Də
n
lə
ap
ar
ıl
an
az
ot
,k
q
/h
a
Kü
ləş
m
əh
su
lu
s
en
/h
a,
Kü
ləş
d
ə
az
ot
u
n
m
iq
d
ar
ı,
%
-lə
Kü
ləş
lə
ap
ar
ıl
an
az
ot
,k
q
/h
a
Cə
m
i ye
rü
st
ü
b
iok
ü
tlə
il
ə
ap
ar
ıl
an
az
ot
,
k
q
/h
a
Gübrədən
azotun
mənimsənilmə
si
kq/ha
%-lə
Gübrəsiz
35,90
1,44
51,70
47,25
0,38
17,95
69,65
-
-
Nəzarət (N
120
P
60
K
60
)
təsərrüfata tövsiyyə
olunan
62,94
2,18
137,21
84,12
0,27
22,71
159,92
90,27
75,22
Azofos-300 kq/ha
(N
90
P
81
)
44,35
1,88
83,39
71,65
0,38
27,23
110,62
40,97
45,52
Azofos-400 kq/ha
(N
12
P
108
)
50,48
1,81
91,37
77,48
0,39
30,22
121,59
51,94
43,28
Azofos-500 kq/ha
(N
150
P
135
)
53,39
1,80
96,10
83,24
0,39
32,50
128,60
58,95
39,30
Analizin nəticələrindən məlum oldu ki, gübrəsiz variantda ümumi yerüstü biokütlə
ilə aparılan azotun miqdarı 69,65 kq/ha, təsərrüfata tövsiyə olunan “nəzarət”
variantında 159,92 kq/ha olduğu halda, “Azofos” gübrəsinin normalarından asılı
olaraq bu göstərici 110,62-128,60 kq/ha olmuşdur (cədvəl 4). “Azofos”-500 kq/ha
verilmiş variantda azotun hektara təsiredici maddə hesabı ilə 30 kq, fosforun isə 75
kq çox verilməsinə baxmayaraq yerüstü biokütlə ilə aparılan azotun miqdarı
nəzarət variantından (N
120
P
60
K
60
) 49,30-31,32 kq/ha az olmuşdur.
Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, mineral gübrələrin əsas səmərəlilik
göstəricilərindən biri də onun mənimsənilmə əmsalıdır. Mənimsənilmə əmsalı 2
üsulla təyin olunur. Birinci gübrənin tərkibində olan azot, fosfor və s. qida
maddəsinin izotopundan istifadə etməklə. Məsələn azotun mənimsənilməsində N
15
izotopu, digəri isə gübrəsiz variantla müqayisə olunur. Tədqiqatda gübrəli
variantlarda yerüstü biokütlə ilə hər hektardan aparılan azotun miqdarından
gübrəsiz variantda aparılan azotun miqdarını çıxmaqla azotun mənimsənilmə
əmsalı hesablanmışdır. Analizlərin nəticələrindən məlum olmuşdur ki, nəzarət
variantında (N
120
P
60
K
60
) azotun gübrədən mənimsənilmə əmsalı 75,22% olduğu
halda, “Azofos” gübrəsində azotun gübrədən mənimsənilmə əmsalı onun
normalarından asılı olaraq 39,30-45,52% olmuşdur. Bu isə nəzarət variantından
65,25-91,40% azdır.
Respublikamızın ümumi əkin sahəsinin 65-75%-ni payızlıq dənli bitkilər
təşkil edir. Payzılıq bitkilərə fosfor və kalium gübrələri səpindən əvvəl, bir hissəsi
isə səpinlə birlikdə tətbiq olunur. Bu da bitkidə şəkərlərin toplanmasına, bitkinin
qışa davamlılığının artmasına müsbət təsir edir. “Azofos” gübrəsində azot 30%,
fosfor 27%, kalium isə olmadığından bunu nizamlamaq mümkün deyil .
Payızlıq dənli bitkilərə fosfor və kalium gübrələrini yemləmə şəklində vermək
olmaz, çünki onların torpaqda hərəkəti çox zəifdir, ona görədə yemləmə şəklində
verildikdə payızlıq dənli bitkilər ondan demək olar ki, çox az istifadə edir və
səmərəliliyi azalır. Azotun isə illik normasının 25-30%-i payızda səpinqabağı,
qalan hissəsi isə erkən yazda verilməlidir. Azot gübrəsinin illik normasını payızda
verdikdə onun bir hissəsi yuyularaq itirilir, bitkinin qışlamasını zəiflədir və
məhsuldarlığını azaldır. Mürəkkəb gübrənin mövcud tərkibdə (N
30
P
27
) Azərbaycan
Respublikası şəraitində payızlıq dənli bitkilərə tətbiqini tövsiyə etmək üçün
davamlı olaraq təkrar sınaqların aparılması tələb olunur.
Buna görə bütün dünyada istehsal olunan azotlu-fosforlu mürəkkəb
gübrələrdə azot 12-20%, fosfor isə 46-52% olmaqla buraxılır. “Ammofoska” və
“Nitrofoska” kimi mürəkkəb gübrələrdə isə azot, fosfor və kalium (N:P:K)
16:16:16 və ya 18:18:18 nisbətində buraxılır və onlara payızlıq dənli bitkilərə
səpinlə birlikdə sələfdən asılı olaraq 110-150 kq verilməsi məsləhət görülür.
Bütün yuxarıda qeyd etdiklərimizdən aşağıdakı nəticələrə gəlmək olar:
“Azofos” mineral mürəkkəb gübrənin tətbiqində “Qobustan” yumşaq
buğda sortunun dən məhsulu nəzarət (N
120
P
60
K
60
) variantı ilə
müqayisədə 9,55-18,59 sen/ha və ya 15,17-29,53%, dəndə zülalın
miqdarı 20,37-29,39%, hər hektardan toplanan zülalın miqdarı 243,83-
292,60 kq və ya 52,74-70,79% və gübrədən azotun mənimsənilməsi isə
65,25-91,40% azdır.
“Azofos” gübrəsinin Əkinçilik ET İnstitutuna sınaq üçün göndərilən
tərkibdə (N
30
P
27
) payızlıq dənli bitkilərə geniş tətbiqi yalnız böyük
sahələrdə təkrar sınaqların keçirilməsi və tərkibinə kalium gübrəsinin
əlavə olunması ilə mümkündür.
Dostları ilə paylaş: |