Oʻzbеkiston rеspublikasi oliy va oʻrta maxsus taʼlim vazirligi toshkеnt moliya instituti

Tovarlarning forvard narxi
. Agar forvard shartnoma bazis aktivi tovar 
hisoblansa, u holda uning egasi forvard shartnoma xaridoridan farqli ravishda 
tovarlarni saqlash, ularni transportda yetkazish va sugʻurtalash bilan bogʻliq 
qoʻshimcha harajatlarni amalga oshiradi. Oʻz navbatida tovarning forvard narxi 
16
Буренин А. Н. Рынок ценных бумаг и производных финансовых инструментов:Учебное пособие. – М.: 1 
Федеративная Книготорговая Компания, 1998. –174 с.

---

63 
koʻrsatilgan xarajatlar summasiga mos ravishda oshirilishi lozim. Agar tovarni 
saqlash xarajatlari, transport xarajatlari va sugʻurtalash bilan bogʻliq xarajatlardan 
bir dona mahsulotga qancha toʻgʻri kelishi aniq belgilangan boʻlsa, u holda bunday 
tovarning forvard narxi quyidagi formula bilan aniqlanishi mumkin:
𝐹 = S (1 + r
t
365
) + 𝑍 (7)
Bu yerda, 
F
– tovarning forvard narxi; 
S
–tovarning spot narxi; 
Z
– tovarni 
saqlash, transport xarajatlari va sugʻurtalash bilan bogʻliq xarajatlar (bir dona 
mahsulotga); 
t
– forvard shartnoma muddati (kunlarda). 
Agar saqlash xarajatlari, transport xarajatlari va sugʻurtalash bilan bogʻliq 
xarajatlar tovarning qiymatiga bogʻliq holda oʻzgaruvchan boʻlsa (bunday holat 
kam uchraydi), u holda bunday tovarning forvard narxi quyidagicha hisoblanadi: 
𝐹 = S (1 + (r + 𝑧)
t
365
) (8)
Bu yerda, 
z 
– tovarni saqlash, transport xarajatlari va sugʻurtalash bilan 
bogʻliq xarajatlar (bir yil hisobida tovar qiymatidan foizda) 
Misol. 1 unsiya oltinning spot narxi 1875 dollar. Agar risksiz foiz stavkasi 
yillik 7%ni tashkil etsa, tovarni saqlash xarajatlari, transport xarajatlari va 
sugʻurtalash bilan bogʻliq xarajatlar boʻyicha quyidagi ikki holatni inobatga olgan 
holda, oltinning uch oylik forvard narxi qanchaga teng boʻladi? 
1) Har bir unsiyaga 15 dollardan xarajat toʻgʻri keladi; 
2) Tovar qiymatidan yillik 4% miqdorida toʻgʻri keladi. 
Birinchi holatda forvard narxga xarajatlarni qoʻshish lozim.
1875 × (1 + 0,07 × 91 365
⁄
) + 15 = 1922,72 долл.
Ikkinchi holatda esa risksiz foiz stavkaga oltinning qiymatidan kelib chiqib 
aniqlanadigan xarajatlar miqdorini qoʻshish orqali tovarning forvard narxini 
aniqlash lozim.
1875 × (1 + (0,07 + 0,04) × 91 365
⁄
) = 1926,42 долл.
Umuman olganda bozor ishtirokchilari tomonidan forvard narxlarni aniqlash 
orqali bozordagi mavjud forvard shartnomalarining haqiqiy qiymatini baholash 
hamda arbitraj operatsiyalarini amalga oshirish imkoniyatlarini oʻrganish mumkin. 
Xuddi mana shu tartibda aktivlarning fyuchers narxlari ham aniqlanadi.