Ər psixologiya elminin sürə
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Sovet pedaqoji sistemind ə m ə kt ə b psixoloji xidm əti”
- İ.V. Dubrovinanın redaktorluğu altında çap olunmuş “Mə kt ə bd ə psixoloji xidm
- “Xalq Tə hsili sistemind ə Psixoloji xidm ət haqqında Əsasnamə”
- 1.2.3. Az ərbaycanda yaş və pedaqoji psixologiya sah ə sind ə aparı lm
- “Pedaqogika və psixologiya terminl əri”
- M.N.Müstafayeva t ə r ə find ə n yazılmışdı r. “Böyük bağça yaşlı azərbaycanlı uşaqlarda söz
|
Y.L. Sıerdin r ə hb ərliyi altında həyata keçirilmişdir. 1980 - cı ild ə L.Y.Sıerdin “Mə kt ə bd ə psixoloji xidm ət şə raitind ə testl ə rin t ə tbiqin ə veril ə n 64 praktik t ə l ə bl ər haqqında, 1983- cü ildə is ə X.Y.Liymetsin “Sovet pedaqoji sistemind ə m ə kt ə b psixoloji xidm əti” adlı ə s ə rl ərinin çap olunması bu sahə d ə görülə c ək işlə r ə ə h ə miyy ə tli t ə kan ve rmiş oldu. Elə h əmin il ―Mə kt ə bd ə psixoloji xidm ət‖ adlı Ümumittifaq konfransı keçirildi. Bu cür işlər ölkə nin dig ər regionlarında da başlasa da, onun təşkilati formalarının, mə qs ə d, v ə zif ə , metod v ə f ə aliyy ət formalarının müə yy ə nl əşdirilmə sind ə ziddiyy ə tl ər mövcud idi. 1982 -1987-ci ill ə r ə rzind ə Moskva m ə kt ə bl ə rind ə psixoloq v ə zif ə sinin t ə sis edilm ə si v ə m ə kt ə b psixoloji xidm ətinin inkişafı üzrə 5 illik eksperiment t ə tbiq olundu. Moskva m ə kt ə bl ə rind ə qoyulan bu eksperimentin m ə qs ə di psixoloqun m ə kt ə bd ə işi ilə bağlı nə z ə ri v ə t əşkilati mə s ə l ə l ərin işlə nib hazırlanmasından, mə kt ə b psixoloji xidm ət sisteminin yaradılması və onun sonradan xalq t əhsili sisteminin bütün sahə l ə rind ə h ə yata keçirilmə sini t ə min etm ə kd ə n ibar ə t idi. H ə min eksperimentin keçirilmə sind ə çoxsaylı yaradıcı kollektivlə r, m ə kt ə bl ə rd ə v ə rayon t ə hsil şöbə l ə rind ə çalışan psixoloqlar qrupu iştirak edirdi. Eksperimentlə r ə r ə hb ərlik SSRİ PEA - nın Elmi Tədqiqat Ümumi və pedaqoji psixologiya İnstitutunun psixoloji xidmət laboratoriyasının ə m əkdaşlarına hə val ə edilmişdi. Problemin nə z ə ri c ə h ə td ən öyrə nilm ə si, elmi-metodik m ə s ə l ə l ə rin eksperimental t ə dqiqi v ə m ə kt əb psixoloqlarının iş t əcrübəsinin ümumiləş - dirilm əsi o dövrdə SSRİ -d ə m ə kt ə b psixoloji xidm ət konsepsiyasının yaradılmasına tə minat yaratmış oldu. Ötə n ə srin 80- cı illərinin ortalarından başlayaraq Rusiyada gə nc v ə inensiv inkişaf etmə kd ə olan bu sah ə y ə a id bir sıra ə s ə rl ər çap olundu. Onların sırasında İ.V. Dubrovinanın redaktorluğu altında çap olunmuş “Mə kt ə bd ə psixoloji xidm ət” (M., 1984.), Y.K.Babanski, A.A. Bodalev v ə İ.V. Dubrovinanın redaktorluğu ilə buraxılmış “Mə kt ə b psixoloji xidm ə tinin elmi-praktik probleml əri” (M.,1987) kimi monoqrafiyaların, İ.V.Dubrovinanın “Mə kt ə bd ə psixoloji xidm ət” (―Советская педагогика,‖ 1986, №1), 65 “Mə kt ə b psixoloji xidm ə tinin m ə qs ə d v ə v ə zif ə l əri” («Вопросы психологии», 1988, №5), L.A.Rodzixovskayanın ― Psixologiya sah ə sind ə praktik f ə aliyy ət haqqında‖ («Вопросы психологии», 1987, №3) v ə s. adlarını qeyd etmə k olar. T ə hsil sistemind ə n ə z ə ri v ə eksperimental t ədqiqatlarını ümumiləşdirə n rus psixoloqu İ.V.Dubrovina 1988 -ci ild ə “ M ə kt ə b psixoloji xidm ə tinin inkişafının nə z ə ri v ə t ə tbiqi aspektl əri” mövzusunda doktorluq dissertasiyasını müdafiə etdi. Bu dövrdə rus psixoloqları mə kt ə bd ə psixoloji xidm ə t sisteminin t əşkilinin ayrı - ayrı sahə l ə rin ə - psixodiaqnostika, psixokorreksiya, psixoloji m ə sl ə h ə tl ə rin t əşkilinə aid bir sıra ə s ə rl ər çap etdirmişlə r. 1987-ci ild ə Moskva m ə kt ə bl ə rind ə başa çatmış eksperimentlə rin n ə tic ə l ə rinin t ə hlili, qiym ə tl ə ndirilm ə si v ə ümumiləşdirilmə sinin yekunu olaraq o vaxtlar SSRİ -nin t ə hsil sistemind ə bu xidm ə t sisteminin t ə tbiqi z ə ruri hesab edildi v ə 1989-cu ild ə “Xalq Tə hsili sistemind ə Psixoloji xidm ət haqqında Əsasnamə” hazırlanaraq bütün r e spublikaların tə hsil nazirlikl ə rin ə göndə rildi. XXI ə srin ə vv ə ll ə rind ən başlayaraq Rusiyanın tə hsil sistemind ə psixoloji xidm ə tin t ətbiqi reallaşmışdır. Bu sahə d ə rus psixoloqlarından V.A. Rodionov, O.V.Kardaşina, M.V.Zin ovyev a, A.L.Venqer, R.S.Nemov, E.İ.Ro qov, O.A .Davıdenko, L.M.Fridman, A.V.Potap ova, K.C.Nartova – Boça ver v ə b. f ə aliyy ətini xüsusi qeyd etm ə k olar. 1.2.3. Az ərbaycanda yaş və pedaqoji psixologiya sah ə sind ə aparı lm ış tə dqiqatlar v ə onlar ı n m ə kt ə b t əcrübə si üçün ə h ə miyy ə ti Az ərbaycanda psixologiya elminin inkişafı ötə n ə srin 20-ci ill ə rind ə n başlayaraq respublikada ilk ali t əhsil müə ssis ə l ərinin açılması ilə sıx bağlıdır. 1919 -cu ild ə respublikada ilk ali t əhsil müə ssis əsi olan Bakı 66 Dövlə t Universiteti, 1921-ci ild ə is ə ilk Pedaqoji İnstitut fə aliyy ə t ə başlamışdır. Hə min ali m ə kt ə bl ə rd ə pedaqogika v ə psixologiya kafedraları v ə ilk psixologiya laboratoriyaları yaradıımışdır. Respublikada ilk psixologiya laboratoriyası görkəmli psixoloq F.İbrahimbə yovun r ə hb ə rliyi il ə 1926- cı ild ə Bakı Dövlə t Universitetind ə t əşkil olunmuş və burada xronoskop, taxistoskop, vizual adaptometr, audometr, erqoqraf v ə s. kimi psoxoloji cihazlar quraşdırılmışdır. Bu laboratoriya tə l ə b ə l ə rin psixologiya f ə nni üzrə praktik m əşğə l ə l ərini yüksə k s ə viyy ə d ə t əşkil etmə y ə , ilk eksperimental t ə dqiqatlar aparmağa zəmin yaratmışdır. Belə laboratoriyalardan biri is ə 1931-ci ild ə Az ərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunda, daha sonra isə Bakı Xalq Maarif Şöbə si n ə zdind ə açılmış, bununla da , respublikada psixologiya elmi sürətli inkişaf yoluna qə d əm qoymuşdur. 1941-1945-ci ill ə rin Böyük Və t ə n M üharibə sind ə n sonra, 1947-1948-ci d ə rs ilind ə n etibar ə n orta m ə kt ə bl ə rin t ədris planlarına Psixologiya fə nninin daxil edilm ə si bu f ə nni t ə dris ed ə c ək ixtisaslı mütə x ə ssisl ə r ə böyük t ə l əbat doğurmuşdur. Bu tə l əbatı tə min etm ək üçün kadr hazırlığı mə qs ə di il ə el ə h ə min t ə dris ilind ə n etibar ə n Az ərbaycan Dövlə t Universiteti v ə Az ərbaycan Dövlə t Pedaqoji İnstitutunun filolo giya fakültə l ə ri n ə zdind ə m ə ntiq - psixologiya şöbə l ə ri yaradılmış və respublikada ilk d ə f ə olaraq ixtisaslı psixoloq kadrların hazırlığına başlanılmışdır. 1957-ci ild ə SSRİ Psixoloqları Cə miyy ə tinin Az ərbaycan şöbə si t ə sis olunmuş,1958 -ci ild ə Az ə rbaycan Elmi-T ə dqiqat Pedaqoji Elml ər İnstitutunda (İndiki Tə hsil Probleml əri İnstitutu) psixologiya laboratoriyası, bir qə d ə r sonra is ə Az ərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutunda mə kt ə b ə q ə d ə r pedaqogika v ə psixologiya şöbə si t əşkil olunmuşdur. 1974- cü ildə ADPİ - d ə iki müstə qil kafedra- ümumi psixologiya, yaş və pedaqoji psixologiya kafedraları təşkil olunmuşdur. Sonralar respublikada pedaq oji t əmayüllü 67 ali m ə kt ə bl ərin şə b ə k əsi genişlə ndikc ə h ə min ali m ə kt ə bl ə rd ə d ə müvafiq olaraq psixologiya v ə pedaqogika kafedraları yaradılmışdır. Respublikamızda psixologiyanın bir elm kimi inkişafı ötə n ə srin 20- 30-cu ill ə rind ən başlanmışdır və o dövrdə milli psixoloq kadrlar yox idi. Ona görə d ə , yen i açılmış ali mə kt ə bl ə rd ə psixologiyanı rus alimlə ri, az ərbaycanlı filosof, pedaqoq və nevropotoloqlar t ədris edirdi. Onların sırasında A.O.Makovelski, Ə.K.Zəküzadə, F.Ə.İbrahimbəyov, H.B.Şaxtaxtins - ki, S.N.Hacıyev, V.İ.Mustafayev və başqalarının xidm ə tl əri xüsusilə qeyd olunmalıdır. Hə min aliml ərin yaxından kömə yi v ə r ə hb ərliyi altında ilk milli psixoloq-aliml ər hazırlanmışdır. Kommunist-sovet hakimiyy ətinin bütün dövrlə rind ə m ə kt əb, bütövlükdə t ə hsil sistemi h ə rt ə r əfli inkişaf etmiş, ―sovet adamı‖nın tə limi v ə t ə rbiy ə si m ə qs ə dl ə rin ə xidm ə t ed ən ideoloji müə ssis ə rolunu oynayırdı. Ona görə d ə , bilik uğrunda mübarizə , t ə lim v ə t ə rbiy ə nin t ə xir əsalınmaz mə s ə l ə l ə rinin h ə lli ə h ə miyy ə tli d ə r ə c ə d ə pedaqoji ka dr hazırlığının sə viyy ə sind ən asılı idi. Ali v ə orta ixtisas müə ssis ə l ə rind ə g ə l ə c ək müə llim v ə t ə rbiy əçilə rin peşə - ixtisas hazırlığı sistemində pedaqogika f ə nni il ə yanaşı, ümumi, yaş və pedaqoji psixologiyanın tə drisin ə xeyli saat ayrılsa da, ötə n ə srin 20-30-cu ill ə rind ə m ə kt ə bd ə psixologiya elmin ə yardımçı bir vasitə kimi baxıldığından m ə kt ə bin vacib v ə t ə xir əsalınmaz problemlə rinin h ə llind ə özünün tə tbiqi imkanlarını reallaşdıra bilmir di. T ə hsil sistemi h ə min döv rd ə psixoloji t ədqiqatlar üçün də yegan ə v ə ə sas t ə tbiq sah ə si idi. Psixoloji t ədqiqatlar müə llim ə v ə m ə kt ə b ə kömə k m ə qs ə dl ə rin ə istiqam ə tl ə ndiyind ən yaş və pedaqoji psixologiya elml ə ri sah ə sind ə inkişaf daha sürə tl ə gedirdi. Profes sor Ə.Ə.Əlizadə nin qeyd e tdiyi kimi, bu dövrdə psixologiyanın ə h ə miyy ə ti xalq t ə s ərrüfatının heç bir sahə sind ə xalq maarifind ə olduğu kimi aydın tə s əvvür edilmirdi. Başqa sözlə , respublikada yaş və pedaqoji psixologiyanın inkişaf vüsə ti, nec ə dey ə rl ə r, bilavasit ə praktikanın tə l əbatını ifadə edirdi. 68 1920-ci ill ə rd ə respublikada psixologiyaya aid bir neçə d ə rslik (Mühiddin. ―Psixologiya‖, (Bakı, 1923;) A.Əfəndiyev.―Fə nni-t ə rbiy ə‖, (Bakı, 1925;) A.O.Makovelski. ―Pedoloji‖. (Bakı, 1929) nəşr olunsa da, onların ə ks ə riyy ə ti h ə m elmi-metodoloji, h ə m d ə dil v ə terminoloji c ə h ə td ə n mükə mm ə l deyildi. 1946- cı ildə rus psixoloqu B.M.Teplovun orta m ə kt ə bl ə r üçün yazdığı ―Psixologiya‖ də rsliyi Az ə rbaycan dilin ə t ə r cümə edildi. 1950, 1952, 1954- cü illə rd ə bu d ə rsliyin t ə kmill əşdirilmiş yeni tərcümə variantları hazırlandı ki, bu da Azə rbaycan dilind ə olan psixoloji ə d əbiyyata olan ehtiyacın tə min edilm ə sind ə v ə terminl ərin inkişafı baxımından mühüm hadisə kimi qiym ə tl ə ndirilir. El ə h ə min il Az ərbaycanın görkəmli psixoloqlarından biri S.H.Hacıyevin ―Materialist psixologiyanın əsasları‖ adlı çox də y ə rli ə s əri çap olundu. 1948 -ci ild ə n etibar ə n psixologiyanın orta mə kt ə bl ə rd ə t ə drisin ə başlanıldı. 1957 -ci ild ə Az ə rbaycan psixoloqları ilk də f ə olaraq “Pedaqogika və psixologiya terminl əri” adlı lüğət hazırlayaraq çap etdirdilə r. Qeyd etm ək lazımdır ki, respublikamızda mə kt ə b ə q ə d ər yaşlı uşaqların psixoloji xüsusiy y ə tl ə rin ə aid ilk eksperimental ə s ə r 1949-cu ild ə ilk az ərbaycanlı psixoloq qadın M.N.Müstafayeva t ə r ə find ə n yazılmışdı r. “Böyük bağça yaşlı azərbaycanlı uşaqlarda söz ehtiyatının inkişafı” adlanan h ə min ə s ər müə llifin dissertasiya t ədqiqatının yekunu idi. Ötə n ə srin 60- cı illə rind ə n etibar ən respublikamızda xeyli sayda milli psixoloq kadrlar çalışırdı. Onların sırasında F.Ə.İbrahimbəyovun, Ə.K.Zəküyevin, S.N.Hacıyevin, M.R.Abbasovun, M.C.M ə h ə rr əmovun, Ş.S.Ağayevin, Ə.S.Bayram ovun, M.S.N ə c ə fovun, M.Ə.Hə mz ə yevin, Z.M.Mehdizad ənin, Ə.Ə.Əlizadənin, Ə.Ə.Qə dirovun v ə b. adlarını xüsusilə qeyd etm ək lazımdır. 1960 -1980- cı illə rd ə yaş və pedaqoji psixologiya sah ə sind ə aparılan tədqiqatların əsas ağırlıq mə rk ə zi m ə hz on ların çiyinlə rind ə olmuşdur. Bütün bunların nə tic ə sidir ki, h ə min ill ə rd ə Az ərbaycanda bir sıra orijinal də rslikl ə r v ə d ə rs v ə saitl ə ri, monoqrafiya 69 v ə kitablar yazılıb çap edilmişdir. Onların sırasında Ş.S.Ağayevin ―Uşaq psixologiy ası mə s ə l ə l əri‖ (B.,1966), ―Əmə k, t ə rbiy ə v ə inkişaf‖ (B.,1967), M.Ə.Hə mz əyevin ―Ailə d ə uşaqların oyunlarına rə hb ərlik‖ (B.,1965), Ə.Ə.Əlizadənin ―Uşaqlarda diqqə tin t ə rbiy ə edilm əsi‖ (B.,1962), ―Uşaqlarda kollektivlik hissinin t ə rbiy ə edilm əsi‖ (B.,1963), ―Yoldaşlıq və dostluq t ə rbiy əsi‖ (B., 1964), ―Uşaqlarda yaradıcı fə aliyy ətin psixologiyası‖ (B.,1968), ―Ailə d ə uşaqların cinsi tə rbiy əsi‖ (B.,1968), A.K.Abdullayevin ―Uşaqlarda hafiz ənin inkişafı və t əşəkkülü‖ (B.,1966), ―Uşaqlarda temperament v ə hissl ərin inkişafı‖ (B.,1966), Ə.Ə.Qədirovun ―Uşaqlarda idrak proseslə rinin inkişafı‖ (B.,1961), ―Mə d əni davranış və onun t ə rbiy əsi‖ (B.,1970), ―Kiçik yaşlı mə kt ə blil ə rd ə mücə rr ə dl əşdirmənin inkişafı‖ (B.,1973), Ə.S.Bayramovun ―Ş agirdl ə rd ə t ə f əkkürün inkişafı‖ (B.,1962), ―Şagirdlə rd ə ə qli keyfiyy ə tl ə rin inkişaf xüsisiyyə tl əri‖ (B.,1967), ―Uşaqlada ə xlaqi hissl ə rin t ə rbiy əsi‖ (B., 1963), ―Gə nclik v ə özünütə rbiy ə haqqında söhbət‖ (B.,1967), A.U.M ə mm ədovun ―Mə kt ə blil ə rd ə hafiz ənin xüsusiyyə tl əri‖ (B.,1974), Z.M.Mehdizad ənin ―Uşaqlarda tə f əkkür və nitqin inkişafı‖ (B.,1966), ―Faizlə rin m ə nims ə nilm əsi psixologiyası‖ (B., 1961) kitabalrını və s. göstə rm ə k olar. H ə min ill ə rd ə psixoloq aliml ə rimiz t ə r ə find ən bir sır a d ə rslikl ə r v ə d ə rs v ə saitl əri hazırlanaraq çap olunmuşdur. Bunlara ―Psoxologiya‖ (A.K.Abdullayev, Ş. S.Ağayev, Ə.K.Zəküyev, M.N.Mustafayeva) I hissə B., 1960, II hiss ə 1961., ―Psixologiya (Ə.K. Zəküyev, F.Ə. İbrahimbə yov, M.C.M ə h ə rr əmov, Ş.S.Ağayev, Ə.S.Bayramov, Ə.Ə.Əlizadə) B.,1964., ―Tə lim psixologiyasının bə zi m ə s ə l ə l əri‖ (M. Ə.Hə mz əyev, Ş.M. Babayev) B., 1965, ―Yaş və pedaqoji psixologiya m ə s ə l ə l əri‖ (Ş.S.Ağayev, Ə.Ə.Əlizadə , Z.M.Mehdizad ə, M.Ə.Hə mz əyev) B., 1974, ―Yaş və pedaqoji psixologiya‖ (Ş.S.Ağayev, Z.M.Mehdizadə, İ.A.Fə r ə cov) I hiss ə , B., 1977., (E.M.Quliyev, Q.E.Əzimov, Ə.Ə.Əlizadə ) (II hiss ə, B.,1978., (Ə.K.Abdullayev, A.Y.Mə mm ə - dov, Ə.S.Bayramov, M.Ə.Hə mz ə yev) III hiss ə, B., 1981, ―Ümimi psixologiya‖ (rus dilind ə n t ərcümə) B.,1982, ―Uşaq psixologiyası‖ (Z.M.Mehdizadə I hiss ə , 70 1982, II hiss ə 1984, III hiss ə 1988), ―Uşaq və yeniyetm ə l ə rin cinsi t ə rbiy əsi‖ (Ə.Ə.Əlizadə. B.,1986), ―Yaş psixologiyası‖ (Ə.Ə.Qə dirov, İ.N.Mə mm ədov. B., 1986), ―Psixologiya‖ (Ə.S.Bayramov, Ə.Ə.Əlizadə . B., 1989) kimi d ə y ə rli ə s ə rl əri nümunə göstə rm ə k olar. Ötə n ə srin 90- cı illə rind ən başlayaraq respublikamızda müstə qilliyin b ə rpa edilm ə sind ə n sonra da alim ped aqoqların yaş və pedaqoji psixologiya sah ə sind ə t ədqiqatları daha geniş vüsət almış, sözün hə qiqi m ənasında milli ruhli psixologiya də rslikl ə ri, d ə rs v ə saitl ə ri v ə monoqrafiya- ların çap olunması sahə sind ə t ə qdir əlayiq işlər görülmüşdür.Ə.Q.Baxşə liyevin ―Azərbaycanda psixoloji fikrin inkiş a fı‖ B.,1991, Ə.Ə.Qədirovun ―Uşaqlarda idrak prosesl ərinin inkişafı‖ B.,1991, M.Ə.Hə mz əyevin ―Pedaqoji psixologiya‖ B.,1991, ―Yaş və pedaqoji psixolo giyanın əsasları‖ B., 2000, 2003, E.M.Quliyevin ―Kiçik mə kt ə blil ə rd ə idrak prosesl ərinin inkişaf xüsisiyyə tl əri‖ B.,1995, ―Kiçik mə kt əblinin psixologiyası‖,B.,2003, Ə.Ə.Əlizadə, Q.E.Əzimov, E.M.Quliyevin ―Mə kt əblinin psixologiyası‖ ,B.,1990, Ə.Ə.Əlizadənin ―Müasir Az ə rbaycan m ə kt ə binin psixoloji probleml əri‖, B.,1998, 2004, ―Yeni pedaqoji t ə f əkkür‖, B.,2001, R.İ.Əliyevin ―Şagird şə xsiyy ətinin formalaş - masında milli xüsusiyyə tl ə rin n ə z ə r ə alınması‖, B.,1995, ―Psixologiya‖, B., 2002, ―Tə rbiy ənin psixologiyası‖.B.,2003, ―Mə kt ə bd ə psixoloji xidm ə tin aktual m ə s ə l ə l əri‖. B., ―Nurlan‖, 2004, Ə.Ə.Qə dirovun ―Yaş psixologiyası‖, B., 2002, A.U. M ə mm ədovun ―Tə limin psixoloji əsasları‖ B., 1993, N.Z.Çə l ə biyevin ―Uşaq psixologiyası‖ B, 2005, Ə.Ə.Əlizadənin ―İstedadlı uşaqlar: Psixopedaqoji m ə s ə l ə l ər. B., ADPU, 2005, Q.E.Əzimlinin ―Yaş və pedaqoji psixologiy anın müasir problemləri‖. B., ADPU, 2006, A.O. Mehrabov v ə E.V. B ə yl ə rovun ―Testologiya və müasir təhsil‖., B., ―Adiloğlu‖, 2003, İ.Ə.Mə mm ədovun ―Mə kt ə bd ə psixoloji xidm ət. Psixoloji praktikanın elmi - metodik probleml ə ri v ə yaradılması təcrübə si. B., 2 002, N.H.Əliyevanın ―İdrak prosesl ə ri v ə onların diaqnostikası‖ B., ADPU, 2008 v ə s. kimi d ə y ə rli ə s ə rl ərin adlarını qeyd etmə k olar. H ə min ə s ə rl ə r h ə m ali v ə orta ixtisas 71 m ə kt ə bl ə rind ə t ə l ə b ə l ərin pedaqoji peçə hazırlığında, h ə m d ə onların psixoloji bilikl ə r ə yiy ə l ə nm ə sind ə faydalı bilgi mə nb əyi olmuş və olmaqdadır. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|