Ər psixologiya elminin sürə
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- III zona
- 1.3.7. Psixoloji x ə rit ə nin t ə rtibi
- III f ə sl ə aid suallar v ə tapşırıqlar
- IV FƏSİL PSİXOLOJİ MAARİFLƏNDİRMƏ 1.4.1. Psixoloji maarifl ə ndirm ə
- “Uşaq psixologiyası”, “Ailə psixologiyası”, “Şə xsiyy ə t v ə
|
I zona –uşaqlarla iş zonasıdır. Burada müvafiq mebel və avadanlıqlar, stimul yaratmaq üçün yaşamüvafiq diaqnostik, korreksiyaedici materialların , (test v ə sorğu də stl ə ri v ə s.) köməkçi materialların (h ə nd ə si fiqur d ə stl əri, oyun üçün materiallar, oyuncaqlar, uşaq kitabları v ə s.), h əmçinin texniki materialların (r əngli kağızlar, qayçı, adi və r ə ngli q ə l ə ml ə r, flomasterl ər, müxtəlif formalı ağ kağız də sti, plastilin, karton v ə s.)olması vacib şə rtl ə rd ə n biridir. II zona –yaşlılarla (valideynlə r v ə müə lliml ər)qarşılıqlı fə aliyy ət zonası adlanır. Burada kommunikativ fə aliyy ət üçün zə ruri olan vasit ə l ər, yumşaq 116 divan v ə ya kreslolar, diaqnostik – korreksiyaedici metodikalar v ə testl ə r kimi stimul materialları, psixologiyaya aid müxtə lif ə d ə biyyatlar v ə informasiya materialları (psixonevroloq, psixiatr, laqopedin rə yl ə ri, x ə st əxanadan veilmiş arayış və r ə yl ə r v ə s.) yerl əşdirilir. III zona – psixoloqun t əşkilati - planlaşdırma və interpretasiya üzrə işinin təşkilinə xidm ə t ed ə n vasit ə l ə rl ə t ə chiz edilir. Bu zonada mebel v ə avadanlıqlar, imkan daxilində kompyuter v ə çap vasitə l əri, yazı stolu və stullar, normativ, xüsusi və t əşkilati -metodik s ə n ə dl ər, psixoloqun peşə hazırlığının elmi -n ə z ə ri s ə viyy əsini yüksə ltm ə k m ə qs ə din ə xidm ə r ed ə n ə d ə biyyatlar v ə dövrü çap məhsulları (qə zet v ə jurnallar), müxtə lif proqram v ə layih ə l ə r, korreksiyaedici proqramlar, diaqnostik v ə korreksiya işlə rinin n ə tic ə l ə ri, psixoloji testl ər bankı haqqında mə lumatlar, psixoloji x ə rit ə l ər, psixoloqun iş vaxtının xronometraji və qrafiki, illik v ə aylıq iş planları, psixoloji xasiyyə tnam ə v ə r ə yl ə r, psixoloji sorğu və görülən işlə rin qeydiyyat jurnalları, yekun hesabatlar, diaqnostik müayinə nin n ə tic ə l ə ri haqqında rə yl ə r v ə s. saxlanılır. Şübhəsiz ki, indiki şə raitd ə Respublikamızın bütün tə hsil müə ssis ə l ə rind ə psixoloji xidm ə t kabinetl ə rini ideal s ə viyy ə d ə tam t ə chiz etm ək mümkün deyildir. Lakin g ə l ə c ə kd ə bu istiqam ə td ə görülə c ək işlə r bu sah ə nin real v ə s ə m ə r ə li bir f ə aliyy ə t sah ə sin ə çevrilə c ə yin ə ümüd doğurur. 1.3.7. Psixoloji x ə rit ə nin t ə rtibi M ə kt ə bd ə psixoloqun f ə aliyy ə tinin ən mühüm sahə l ə rind ə n biri şagird şə xsiyy ə tinin, el ə c ə d ə h ə r bir şagirdin daxil olduğu sinif şagird kollektivinin öyrə nilm ə sind ə n ibar ətdir. Şagirdin şə xsiyy ətini öyrə nm ə k yolu il ə psixoloq h ər bir şagirdin psixi inkişaf tempini izlə m ə k, onu n gedişinə n ə zar ə t etm ə k, f ə rdi olaraq h ər bir şagirdə t əsir göstə rm ə k,onun potensial imkanlarını qiymə tl ə ndirm ək imkanı ə ld ə edir. Şagird şə xsiyy ə tinin 117 öyrə nilm ə si onun m ə kt ə bd ə statusunun, imic v ə reytinqinin müə yy ə n edilm ə sinin ə sas vasit ə sidir. Bu, psi xoloqdan daha çox şagirdlə t ə lim-t ə rbiy ə prosesini h əyata keçirən müə lliml ə r ə lazımdır. Şagirdin şə xsiyy ə tinin öyrə nilm ə si h ər bir şagirdin psixi və m ə n əvi inkişafında gizli şə kild ə mövcud olan ümumi və funksional l ə ngim ə , gerid ə qalma v ə k ənaraçıxma hallarının müə yy ə nl əşdiril m ə si, pedaqoji- psixoloji korreksiya işinin vaxtında aparılmasının zəruri şə rtidir. Psixoloq t ə r ə find ən vaxtında və düzgün tə rtib edilmiş psixokorreksiya proqramı isə müə lliml ə r ə optimal öyrə dici, t ə rbiy ə edici v ə inkişafetdirici proqr amlar t ə rtib etm ə kd ə kömək göstə r ə bil ər. Şagirdlə rin v ə sinif kollektivl ərinin şə xsiyy ə tl ərarası münasibə tl ərin öyrə nilm ə si yolu il ə psixoloq h ər bir şagirdin bitkin psixoloji portretini yaratmış olur. Psixoloqun f ə aliyy ə tinin n ə tic ə si olan bu s ə n ə d h ə r b ir şagird üçün tə rtib edilir v ə f ə rdi- psixoloji x ə rit ə adlanır . Psixoloji x ə rit ə m ə kt ə bd ə oxuyan h ər bir şagird haqqında bir də f ə t ə rtib olunur v ə onun orta t əhsil müddə tind ə dövri olaraq ə lav ə l ə r edilir. Psixoloqun t ə rtib etdiyi f ə rdi-psixoloji x ə rit ə t ə xmin ən aşağıdakı bölmə l ə rd ə n ibar ə t ola bil ə r: F ə rdi-psixoloji x ə rit ə 1. Ail ə, şagirdin valideynlərinin adı, soyadı və atasının adı. Uşaqla birgə yaşayan qohumlar və ail ə üzvləri. Onların yaşı, tə hsili, v ə zif ə si v ə iş yeri. Ail ə nin m ənzil şə raiti, maddi v ə ziyy ə ti v ə dig ər xüsusiyyə tl ə ri; 2. Şagirdin fiziki inkişafı və sağlamlığı, fiziki inkişafın xüsusiyyə tl ə ri, fiziki qüsurların olub - olmaması, sağlamlıq durumu; 3. Temperament v ə xarakterin xüsusiyyə tl ə ri; 4. Psixi (duyğu, qavrayış, hafi z ə , nitq, t ə f əkkür, tə x əyyül) və emosional prosesl ərin xüsusiyyə tl ə ri v ə inkişaf sə viyy ə si ; 5. İdrak və t ə lim qabiliyy ə t v ə bacarıqlarının xüsusiyyə tl ə ri v ə inkişafı; 6. Özünüqiymə tl ə ndirm ə v ə iddia s ə viyy ə si; 7. Maraqlar v ə meyll ə r. M ə kt ə bd ə , maraq kurslarında və bölmə l ə rd ə v ə s. 118 m əşğə l ə l ə r; 8. Davranışın xarakterik xüsusiyyə tl ə ri; 9. Şagirdin yaşıdları və yaşlılarla münasibə tl ə ri; 10. Şagirdin tə lim ə münasibə ti v ə t əlim uğurları; 11. Şagirdin peşəyönümü və peşə maraqları; 12. Şagirdin şə xsiyy ə tinin dig ər xüsusiyyə tl ə ri. F ə rdi-psixoloji x ə rit ənin qeyd olunan bölmə l əri şə rtidir v ə ona ə lav ə l ə r d ə edil ə bil ər. Göstə ril ə n h ər bir bölmə y ə aid m əlumatların ə ld ə edilm ə si m ə qs ə dil ə psixoloq müxtə lif metod v ə metodikalardan istifad ə ed ə bil ə r. Bel ə me todlara aşağıdakıları misal göstə rm ə k olar: 1. ―Mənim yaxşı və pis xüsusiyyə tl ərim‖, ―Mə n kim olmaq ist ə yir əm‖, ―Mə nim h əyat idealım‖ və s mövzularda inşalar; 2. Şagirdlərin müxtə lif f ə aliyy ət növlə rin ə v ə t ə dris f ə nl ə rin ə münasibə tini, maraq v ə meyll ə rini, d ə r k edilmiş mötivlərini müə yy ə n etm ək üçün anket sorğuları; 3. Özünüqiymə tl ə ndirm ə. Şagirdə t əklif olunur ki, özünün icra etdiyi tə dris işlə rini (h ə ll etdiyi m ə s ə l ə l əri, çalışmaları, inşaları və s.) qiym ə tl ə ndirsin; 4. S ə rb əst tapşırıqlar. Şagirdə t ə klif olunur ki, o, s ə rb əst olaraq verilmiş çoxsaylı rə ngar əng tapşırıqlardan, mə s ə l ə v ə misallardan ist ə nil ə n sayda v ə ist ə nil ə n xarakterd ə olanı seçmək imkanına malikdir. Seçimin xarakterin ə v ə sayına görə şagirdin bir çox xüsusiyyə tl ərini (o cümlə d ə n iddia s ə viyy ə sini ) müə yy ə n etm ə k olar. Bundan başqa psixoloq müxtə lif psixodiaqnostik metodikalardan, xüsusilə psixoloji testl ə rd ə n istifad ə etm ə kl ə h ər bir şagirdin intellektual, iradi v ə emosional al əminin xüsusiyyə tl əri, şə xsiyy ə tinin f ə rdiyy əti haqqında da ətraflı mə lumat ə ld ə ed ə bil ə r. Şagirdin psixoloji xə rit ə si t ə xmin ə n ild ə iki d ə f ə doldurulur. Psixoloq h ə r bir şagird haqqında ə ld ə etdiyi m əlumatları fə rdi-psixoloji x ə rit ə l ə r ə qeyd etm ə zd ə n ə vv ə l fakt v ə m əlumatların obyektiv və etibarlı olması üçün hə min 119 sinifd ə d ə rs dey ən müə lliml ə r v ə sinif r ə hb ə rl ə ri il ə birg ə pedaqoji-psixoloji konsilium keçirməlidir. Konsiliumlar ayrı - ayrı siniflə rd ə t ə rbiy ə işinin vahid sistemini, z ə ruri korreksiya- inkişafetdirici proqramların tə rtibi, sinif- şagird kollektivinin g ə l ə c ə k inkişaf perspektivlərini müə yy ə n etm ək baxımından da faydalıdır. III f ə sl ə aid suallar v ə tapşırıqlar 1. “Tə hsil Sistemind ə Psixoloji Xidm ət” haqqında “Əsasnamə”də praktik psixoloqun f ə aliyy əti hansı istiqamə tl əri özündə ə ks etdirir? 2. Psixoloji xidm ə tin ə sas m ə qs ə di n ə d ə n ibar ə tdir? 3. Psixoprofilaktik istiqam ə td ə aparılacaq işlə rin ə sas m ə zmununu söylə yin. 4. Psixodiaqnostika üzrə aparılacaq işlə rin m əzmunu “Əsasnamı”də nec ə ifad ə edilmişdir? 5. Konsultativ v ə psixokorreksiya işlə rinin m ə qs ə d v ə v ə zif ə l ə ri “Əsasnamə”də nec ə qeyd olunmuşdur? 6. Psixoloji xidm ət işçisinin m ə suliyy ə ti n ə d ə n ibar ə tdir? 7. T əhsil müə ssis ə l ə rind ə çalışan praktik psixoloq hansı ixtisan tə l ə bl ə rin ə cavab verm ə lidir? 8. Az ərbaycan Praktik Psixoloqlar Assosiasiyası nə vaxt yaradılmışdır? 9. T ə hsil sistemind ə çalışan praktik psixoloqların aylıq orqanı hansı dövri n əşrdir? 10.Praktik psixoloq hansı funksiyaları yerinə yetirir? 11. “Peşə etikası” nə dem ə kdir? 12.Praktik psixoloqun hüquqları hansılardır? 13.T ə hsil sistemind ə çalışan praktik psixoloqun fə aliyy ə tin ə aid s ə n ə dl ə r neçə qrupa ayrılır? Onların hər biri haqqında danışın. 14. Praktik psixoloqun f ə aliyy əti hansı etik prinsiplə rl ə t ə nziml ə nir? 15. Şagird üçün tə rtib edil ə n f ə rdi psixoloji x ə rit ə y ə n ə l ə r daxildir? 16. Psixoloji xidm ə t kabineti nec ə olmalıdır? 120 IV FƏSİL PSİXOLOJİ MAARİFLƏNDİRMƏ 1.4.1. Psixoloji maarifl ə ndirm ə nin m ə qs ə di v ə v ə zif ə l ə ri T ə hsil sistemind ə praktik psixoloji xidm ə tin strukturunda psixoloji maarifl ə ndirm ə işi özünə m ə xsus yer tutur. Onun ə sas m ə qs ə di t ə hsil sistemin ə daxil olan müxtəlif tipli müə ssis ə l ə rd ə çalışan müə llim v ə t ə rbiy əçilə ri psixologiya elminin son nailiyy ə tl ə ri il ə tanış etmə kd ə n, pedaqoq v ə valideynl əri uşaqların inkişafında və davranışında müşahidə olunan normadan k ənara çıxma halları haqqında məlumatlandırmaqdan ibar ə tdir. Dem ə li, t əhsil müə ssis ə l ə rind ə psixoloji maarifl ə ndirm ə işi t ə hsill ə ndirici v ə profilaktik m ə qs əd daşıyır. Praktik psixoloq müə llim, t ə rbiy əçi və valideynl ər arasında müxtə lif formada maarifl ə ndirm ə işi aparmaqla, onların “Uşaq psixologiyası”, “Ailə psixologiyası”, “Şə xsiyy ə t v ə şə xsiyy ə tl ərarası münasibə tl ə r psixologiyası”, “Ünsiyyət psixologiyası” v ə s. kimi konkret bilik sah ə l ə ri il ə tanış edir, uşaqların inkişafı, tə limi v ə t ə rbiy ə si, pedaqoji t əsir üsullarının psixoloji xüsusiyyə tl əri, yaş dövrlə rinin d əyişmə si il ə ə laq ədar uşaqların psixologiyasında meydana çıxan böhranların psixoloji t ə bi ə ti il ə tanış edir, yaranan münaqişə l ə rin h əlli yolları haqqında m ə sl ə h ə tl ə r v ə tövsiyə l ə r verir. T ə hsill ə ndirici maarifl ə ndirm ə istiqam ə tind ə h əyata keçirilə n t ə dbirl ə r sırasında xüsusi hazırlığı olmayan şə xsl ə rl ə terminoloji sah ə d ə görülə n işlər mühüm yer tu tur. Maarifl ə ndirm ə sah ə sind ə görülən işlə rin ə sas t əşkilat forması qrup şə klind ə aparılan işlərdir. Bunların sırasında mühazirə l ər, söhbə tl ə r, diskussiya xarakterli disputlar, seminarlar, treninql ə r, z ə ruri ə d əbiyyatın seçilmə si v ə s. ə sas yer tutur. Qeyd olunan maarifl ə ndirici t ə dbirl ə rin h əyata keçirilmə sinin ə sas vasit ə si verbal- kommunikativ vasit ə l Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|