Ər psixologiya elminin sürə
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Psixoloji xidm ət işçisinin hüquq və v ə zif ə l ə ri
- 1.3.3 bölmə sind ə
- 1.3.2. Praktik psixoloqa veril ə n ixtisas t ə l ə bl ə ri v ə
- Praktik Psixoloqlar Assoss iasiyasının, Tə hsil C ə miyy ə tinin, Uşaq və T
- Müstə qil icra olunan v ə zif ə l ə r
|
Psixoloji xidm ət işçisinin mə suliyy ə ti ‖ adlanır. Bu bölmə d ə praktik psixoloqun peşə f ə aliyy ətinin xarakteristikası və onun ixtisas t ə l ə bl ə ri il ə sıx bağlı iki əsas şəxsi peçə m ə suliyy əti qeyd olunmuşdur: - psixoloq qoyduğu diaqnozun düzgünlüyü, istifadə olunan diaqnostik v ə korreksiya metodlarının adekvatlığı, verilə n r ə y v ə tövsiyə l ə rin əsaslı olmasına görə şəxsi peşə m ə suliyy əti daşıyır; - psixoloq müayinə pr otokollarının, xidmə t s ə n ə dl ərinin qorunub saxlanması - na, onların müə yy ən edilmiş qaydada tərtib olunmasına görə cavabdehdir. ―Əsasnamə‖nin ― Psixoloji xidm ət işçisinin hüquq və v ə zif ə l ə ri ‖ adlanan IV bölmə sind ə t ə hsil sistemind ə f ə aliyy ə t göstə r ə n praktik 90 psixoloji xidm ət işçisi olan psixoloqun hüquq və v ə zif ə l ə ri ayrı - ayrılıqda hə r biri 10 b ə ndd ə , konkret əks olunmuşdur. Bu mə s ə l ə l ə r bar ə d ə kitabın 1.3.3 bölmə sind ə ətraflı mə lumat verildiyind ən ―Əsasnamə‖nin qeyd oluna n bölməsinin geniş tə hlilin ə ehtiyac görmürük. ―Əsasnamə‖nin VI bölmə sind ə ―Psixoloji xidmə t f ə aliyy ə tinin t əşkilati m ə s ə l ə l əri‖ 5 əsas müddə ada c ə ml əşdirilmişdir. Burada praktik psixoloqun f ə aliyy ət sonası, işinin təşkilati cə h ə tl ə ri, iş reqlamenti, ə m ə k f ə aliyy ə tinin hüquqi v ə t əşkilatı kimi mə s ə l ə l ə ri əks olunmuşdur. ―Əsasnamə‖nin ―Əlavə l ər‖ adlanan bölmə sind ə t ə hsild ə praktik psixoloji xidm ət işçisinin və zif ə t əlimatı (v ə zif ə borcu , peşə v ə ixtisas t ə l ə bl ə ri) v erilmiş, psixoloji x ə rit ə nin t ə rtibin ə aid qaydalar v ə t ə limati göstərişlə r əks olunmuşdur. Qeyd etm ək lazımdır ki, ―Tə hsil sistemind ə psixoloji xidm ət haqqında ―Əsasnamə‖ praktik uşaq psioxoloqunun xidməti peşə f ə aliyy ə tin ə aid ə n m ühüm normativ sə n ə d hesab olunur. T ə hsil sistemind ə çalışan parktik psixoloq öz işini sə m ə r əli qurmaq üçün ilk növbə d ə haqqında söhbə t ged ən bu mühüm sə n ə di d ə rind ə n bilm ə li v ə onun t ə l ə bl ərini peşə kar f ə aliyy ə tind ə r ə hb ə r tut malıdır. 1.3.2. Praktik psixoloqa veril ə n ixtisas t ə l ə bl ə ri v ə onun peşə xarakteristikası T ə hsil sistemind ə praktik psixoloq v ə zif ə sin ə iddiaçı olan hə r bir şə xs ə müə yy ə n ixtisas t ə l ə bl ə ri verilir. H ər şeydə n ə vv ə l bu v ə zif ə d ə çalışan şə xs xüsusi ali psixoloji tə hsil ə v ə ya ali t ə hsill ə birg ə xüsusi ixtisas tə hsilin ə malik olmalıdır.Belə diplom universitetl ə rin ―Psixologiya‖ fakultə l ə rinin v ə dig ə r ali m ə kt ə bl ərin ―Tə hsil sistemind ə praktik psixoloq‖ ixtisası almış mə zunlara v ə ali m ə kt ə bl ə rd ə t əlim keçmiş yenid ənhazırlanma fakultə l ə rinin m əzunlarına verilir. 91 Praktik psixoloq- praktik psixoloji m ə s ə l ə l ə rin h ə lli il ə m əşğul olan, psixologiya üzrə ali t ə hsil ə malik olan mütə x əssisdir. O, heç də ps ixologiyanın bir f ə nn kimi t ə drisi v ə ya fundamental psixoloji t ə dqiqatla m əşğul olmur. Onun ə sas v ə zif ə si testl əşdirmə , psixoloji m ə sl ə h ə tl ə rin verilm ə si, inkişafetdirici - korreksiya işlərinin aparılması, psixoprofilaktika və psixoloji maarifl ə ndirm ə sah ə sind ə peşə kar f ə aliyy ə ti h əyata keçirmə kd ə n ibar ə tdir. Praktik psixoloqun psixologiyanı yüksə k n ə z ə ri s ə viyy ə d ə bilm ə si il ə yanaşı, peşə kar f ə aliyy ət üçün zə ruri olan psixodiaqnostika, psixoterapiya, psixokorreksiya, patopsixologiya, defektologiya, psixoloji m ə sl ə h ə tl ə r v ə bir sıra digə r bilik sah ə l ə rin ə d ə b ə l əd olması zə ruridir. Praktik psixoloqun uşaqlarla işlə m ə k sah ə sind ə z ə ruru t əcrübə y ə malik olması da vacib şə rtl ə rd ə n biridir. Onun f ə aliyy ə tin ə qeyd olunan ümumi tə l ə bl ə rl ə yanaşı, bir sıra xüsusi tə l ə bl ə r d ə verilir. Bu t ə l ə bl ər sırasında praktik psixoloqun ayrı - ayrı istiqamə tl ə r – m ə s ə l ən, psixodiaqnostika, psixokorreksiya, ―çətin‖ uşaqlarla iş, inkişafda geridə qalan v ə s. uşaqlarla aparacağı işlə rl ə bağlı t ə l ə bl ər mühüm yer tutur. Psixodiaqnostika üzrə aparılacaq işlə rin sistemini bilm ə kl ə , praktik psixoloq bu istiqam ə t ə aid olan metodlardan s ə m ə r ə li istifad ə edir, onun n ə tic ə l ə rini qiym ə tl ə ndirir v ə uşağa ə m ə li kömə klik g östərmiş olur. Psixoloji metodikaları, qaydaları, onların layih ə l ə ndirilm ə si, n ə tic ə l ərin yoxlanılması və qiym ə tl ə ndirilm əsi üzrə işin uğurlu olması üçün praktik psixoloq riyazi ststistika, proqramlaşdırma, kompyuterd ə işlə m ə k kimi z ə ruri bilikl ə r ə v ə onlardan istifad ə etm ə k bacariqlarına da malik olmalıdır. O, psixoloji m ə sl ə h ə tl ə r sah ə sind ə ixtisas hazırlığını ünsiyyət psixoterapiyasının texnologiyasını tə tbiq etm ə kl ə , söhbət, müsahibə aparmaq qabiliyy ə ti il ə nümayiş e tdir ə bil ə r. Praktik psixoloq insanları inandırmaq, onları tə lqin etm ə k, diqq ə tl əri özünə c ə lb etm ək bacarıqlarına da malik olmalıdır. Bunun üçün praktik - psixoloq insanları yaxşı qavramaq və başa düşmək, özünə inam yaratmaq bacarığına malik olmalı, onlara psixoloji 92 t ə sird ə inamlı olmalıdır. Praktik -psixoloqun şə xsiyy ə tl ərarası ünsiyyə t sah ə sind ə bilikl ə r ə, bacarıq və v ərdişlə r ə d ə rind ə n b ə l əd olması vacib şə rtl ə rd ə n biridir. Psixokorreksiya ist ə nil ən müştə riy ə praktik t əsir göstə rm ə k bacarığına əsaslanan xüsusi və mürə kk ə b t ətbiqi iş sahəsidir. Ona görə d ə , bu istiqam ə td ə s ə m ə r əli iş aparmaq üçün praktik psixoloq müxtə lif formada sosial-psixoloji treninql ə rin t əşkili və keçirilməsi mexanikası na, psixoanalız priyomlarına v ə dig ə r psixoterapevtik texnikalara b ə l ə d olmalıdır. Psixokorreksiya psixoloji xidmə t sistemind ə daha çə tin v ə mürə kk ə b bir istiqam ətdir. Praktik psixoloqun çətin uşaqlarla iş sistemi xüsusilə böyük diqq ə t v ə hazırlıq tə l əb edir. Uşaq evlə rind ə, bağçalarda, valideyn himay ə sind ə n m əhrum edilmiş uşaqlar üçün internat tipli müə ssis ə l ə rd ə, xüsusi internat mə kt ə bl ə rd ə çalışan praktik psixoloqların f ə aliyy ə tin ə xüsusi tə l ə bl ə r verilir. Bel ə müə ssis ə l ə d ə çalışan tə rbiy əçilə r v ə psixoloqlar uşaqlar üçün itirilmiş valideynlə ri ə v ə z etm ə li, onlara xüsusi diqqə t v ə qayğı göstə rm ə lidirl ər. Bu müə ssis ə l ə rd ə t ə rbiy ə onuna uşaqlar qayğıya, nəvazişə , m ə rh ə m ə t ə , ətrafdakı yaşlı adamlara münasibə td ə emosional ə laq ə l ə r ə, xeyirxah münasibə tl ə r ə adi uşaqlardan daha çox t ə l ə bat v ə ehtiyac duyurlar. İnternat tipli müə ssis ə l ə rd ə olan uşaqların intellektual, emosional, m ə n ə vi v ə şə xsiyy ə tl ərarası münasibə tl ə r baxımından öz yaşıdlarından xeyli geri qalması faktı elmi cə h ə td ə n çoxdan sübut olunmuşdur. T ə hsil sistemind ə f ə aliyy ət göstə r ən praktik psixoloq uşağın maraq v ə m ə nafel ərinin müdafiə sind ə əsas simadır . Bu, onu pedaqoqlardan f ə rql ə ndir ən başlıca cə h ə tl ə rd ən biridir. Praktik psixoloq haqqında ―Əsasnamə‖də onun hüquq və v ə zif ə l ə ri bir-biri il ə sıx şə kild ə ə laq ə l əndirilmiş, bir mütə x əssis kimi qarşısında yüksək peşə m ə suliyy ə ti qoyulmuşdur. Praktik psixoloq t ə lim v ə t ə rbiy ə il ə m əşğul olan hər hansı şə xs t ə r ə find ən uşağın hüquqları pozulduqda uşağın maraqlarını fə al 93 sur ə td ə müdafiə etm əli, öz sə lahiyy ə tl əri çərçivə sind ə müstə qil v ə peşə kar q ə rarlar verm əli, uşağın inkişafına uyğun gəlımə y ə n, ona z ə r ə r vuran t ə lim v ə t ə rbiy ə metodlarının tətbiq olunmasının qarşısını almalıdır. Uşağın mə nafel ərinin müdafiəçisi olan psixoloq sə lahiyy ə tli inzibati idar ə etm ə orqanları tə r ə find ə n onun taleyi il ə bağlı qərarların q ə bu linda öz mövqeyini bildirməli, mütə r ə qqi q ərarların qə buluna çalışmalıdır. Təhsil müə ssis ə sind ə çalışan praktik uşaq psixoloqu tibbi - psixoloji, defektoloji v ə m ə hk ə m ə - psixoloji ekspertizaların keçirilmə sind ə şə xs ən iştirak etmə kl ə, öz mövqeyini ortaya qoymağı bacarmalıdır. M ə kt əb psixoloqunun hüquqları sosial, mə n ə vi v ə hüquqi baxımdan müdafiə olunmalıdır. Onların hüquqlarının sosial müdafiə si t ə hsil sistemin ə aid olan t əşkilatlar tə r ə find ə n t ə min olunur. Bel ə t əş kilatlar sırasında Praktik Psixoloqlar Assoss iasiyasının, Tə hsil C ə miyy ə tinin, Uşaq və T əhsil fondlarının, uşaqların tə lim v ə t ə rbiy ə si m ə rk ə zl ə rinin, kütlə vi informasiya vasit ə l ə rinin adlarını qeyd etmə k olar. T ə hsil sistemind ə çalışan praktik psixoloqun mə n əvi müdafiə si ictimai r ə yin d ə st ə yin ə əsaslanır. Praktik psixoloq öz sə lahiyy ə tin ə aid olan v ə zif ə l əri müstəqil şə kild ə , dig ə rl ə rini is ə t ə hsil v ə t ə rbiy ə il ə m əşğul olan başqa mütə x ə ssisl ə rl ə qarşılıqlı ə laq ə d ə v ə onlarla birlikd ə yerin ə yetirir. Müstə qil icra olunan v ə zif ə l ə r sırasında pedaqoji -psixoloji xarakterli t ə dqiqat- axtarıcılıq təşəbbüslə ri il ə bağlı metodların seçilmə si, müayinə l ərin keçirilmə si, onun n ə tic ə l ə rinin intepretasiya sı və onlardan ir ə li g ə l ən tövsiyə l ərin hazırlanması aid edilə bil ə r. Praktik psixoloqun birg ə yerin ə yetirdiyi v ə zif ə l ə r sırasında müə lliml ə r ə , valideyinl ə r ə v ə ya onları ə v ə z ed ən şə xsl ə r ə ümumi psixoloji mə d ə niyy ətin, müasir d övrdə uşaqların düzgün tə lim v ə t ə rbiy əsi üçün zə ruri minimum bilikl ə rin verilm əsi, uşaqların sürə tli intellektual v ə şəxsi inkişafı üçün bu bilik ə rd ə n istifad ə etm ə y ə hazırlıq aid edilə bil ə r. Praktik psixoloq bir mütə x ə ssis kimi öz peşə mövqeyini qorumağı bacarmalı, hə kim, pedaqoq 94 v ə sosioloqlarla birlikd ə h ər bir uşağın normal inkişaf mühitinin yaradılmasını t ə min etm əlidir. Bu mütə x ə ssisl ə rin ə lbir f ə aliyy ə ti uşaqlarda xüsusi qabiliyyə tl ərin vaxtında aşkara çıxarılması, onların tə limi v ə t ə rbiy ə sin ə yönəlmiş fə rdil əşdirilmiş tövsiyə l ərin işlənib hazırlanmasını t ə min etm əlidir. Praktik psixoloq üstün qabiliyyə tli v ə istedadlı uşaqların inkişafına yönəlmiş xüsusi inkişafetdirici proq ram layih ə l ə rinin hazrlanması və ekspertizasının keçirilmə sind ə f əal iştirak etmə lidir. T ə lim v ə t ə rbiy ə müə ssis ə l ə rinin r ə hb ə rl ə ri il ə sıx ə m əkdaşlıq şə raitind ə psixoloq pedaqoji kollektivin optimal idar ə olunması, təhsil müə ssis ə sind ə m ə n ə vi- psixoloji iqlimin daha da yaxşılaşdırılması tə l ə bind ə n ir ə li g ə l ə n v ə zif ə l ə ri yerin ə yetirm əlidir. Müə llim v ə t ə rbiy əçilə rl ə birlikd ə psixoloq m ə kt ə b ə q ə d ər müə ssis ə l ə rd ə qrupların, mə kt ə bd ə is ə sinifl ə rin komplektl əşdirilmə sind ə iştirak edir, uşaqların həyatının bütün dövrlə rind ə sistematik olaraq tibbi-pedaqoji v ə sosial- pedaqoji müayinə l ə ri t əşkil edir, onların nə tic ə l ə rinin t ə hlilind ə iştirak edir, müə yy ən edilmiş qanunvericilik qaydasında psixi inkişafda pozğunluğu, davranışda normadan k ənaraçıxma hallarının ekpertizasını keçirir. Mə kt əb müd iriyy ə ti il ə ə m əkdaşlıq şə raitind ə praktik psixoloq davranış qüsurları olan ayrı - ayrı uşaqlarla fə rdi v ə qrup şə klind ə korreksiyaedici treninql ə r t əşkil edir, onların intellektual və m ə n əvi inkişafının sürə tl ə ndirilm ə si m ə qs ə di il ə xüsusi inkişafetdirici iş aparır. Praktik psixoloqun f ə aliyy əti zamanı meydana çıxan mübahisə li m ə s ə l ə l ə r xarakterind ən asılı olaraq müstəqil peşə kar psixoloqlardan ibar ə t s ə lahiyy ə tli qurumlar v ə ya müxtəlif ixtisaslı mütə x ə ssisl ə rd ə n t əşkil olunmuş komissiyalar vasitə sil ə h ə ll olunur. T ə hsil sistemind ə psixoloq aşağıdakı funksiyaları yerin ə yetirir: - psixoloq - uşağa inkişaf yolu seçmə kd ə , onun f ərdi xüsusiyyə tl ə rin ə ə saslanan t əlim proqramlarının hazırlanmasında köməkçi, situasiyanın diaqnostudur; 95 - psixoloq – konfiliktoloq v ə psixoterapevtdir; - psixoloq –uşağın inkişaf situasiyasının, bütövlükdə t ə hsill ə ndirici mühitinin layihəçisidir; - psixoloq –müə ssis ə nin t ə hsill əndirici mühitində ünsiyyətin qurulmasına cavabdeh şə xsdir; - psixoloq – uşaqların psixi sağlamlığının qorunub saxlanmasına cavabdehdir; - psixoloq-m ə kt ə bin t əhsil müə ssis əsi kimi inkişafı v ə idar ə edilm ə sind ə m ə sl ə h ətçidir; T ə hsild ə psixoloqun funksiyası təhsilin özünün və onun bütün subyektl ərinin funksiyasıdır. Bu subyektlər sırasına uşaqlar və uşaq kollektivl ə ri, pedaqoq v ə t ə rbiy əçilə r, valideynl ə r, t əhsil müə ssis ə sinin r ə hb ə rl ə ri daxildir. Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|