Ər psixologiya elminin sürə
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1.3.4. Praktik psixoloqun f ə aliyy ətinin hüquqi -normativ bazas ı
- 1. Normativ s ə n ə dl ə r ; 2. Xüsusi sə n ə dl
- Normativ s ə n ə dl ə r
- Psixoloji xarakteristika
- Psixoloji r ə y
- Korreksiyaedici x ə rit ə
- Diaqnostik müayinə protokolları
|
Psixoloq aşağıdakı hüquq lara malikdir: 1. Müstə qil sur ə td ə uşaqlarla və yaşlılarla aparılan işlə rin konkret v ə zif ə l ə rini müə yy ə n etm ək, bu işlə rin forma v ə metodlarını seçmə k, müxtəlif iş növlərinin hansı ardıcıllıqla yerinə yetirilm ə si mzs ə l ə sini h ə lll etm ək, müə yy ən dövr üçün işin başlıca istiqamə tl ərini ayırd etmə k. 2. Peşə v ə zif ə sini s ə m ə r ə li yerin ə yetirm ək üçün vacib olan şə raitin yaradılmasını müdiriyyə td ə n v ə yüxarı təşkilatlarından tə l ə b etm ə k. 3. Müdiriyyətin göstərişləri peşə f ə aliyy ə tinin etik prinsipl ə rin ə v ə onun işinin hazırkı ―Ə sasnam ə‖ il ə müə yy ə nl əşdirilə n v ə zif ə l ə rin ə zidd olduğu hallarda, onların yerinə yetirilm ə sind ə n imtina etm ə k. 4. S ə n ə dl ə rl ə tanış olmaq. 5. Tibbi v ə defe ktoloji müə ssis ə l ə r ə sorğu ilə mühaciə t etm ə k. 6. Uşağın gə l ə c ə k taleyini h ə ll ed ə n psixoloji-pedaqoji v ə dig ə r komissiyaların işində m əşvə r ətçi səs hüququ ilə iştirak etmə k. Komissiyanın qərarı (ikinci ilə saxlamaq v ə s.) il ə razılaşmadıqda psixoloq özünün xüsusi rəyini müvafiq instansiyalara çatdırmaq hüququna malikdir. 105 7. Psixodioqnostika, psixokorreksiya v ə başqa iş növlə ri sah ə sind ə yeni metodların işlə nm ə sind ə, onların sə m ə r ə liliyinin qiym ə tl ə ndirilm ə sind ə iştirak etmə k. 8. T ə dqiqat m ə qs ə dl ə ri il ə m ə kt ə bd ə qru p halında və f ərdi şə kild ə psixoloji müayinə l ə r v ə eksperimentl ə r aparmaq. 9. Elmi v ə elmi- kütlə vi jurnallarda, q ə zetl ə rd ə v ə s. özünün iş təcrübə sini ümumiləşdirə n m ə qal ə l ə rl ə çıxış etmə k. 10. Mühazirə, müsahibə v ə çıxışlar yolu ilə psixoloji - pedaqoji bilikl ə rin t əbliği sahə sind ə iş aparmaq. 1.3.4. Praktik psixoloqun f ə aliyy ətinin hüquqi -normativ bazas ı T ə hsil sistemind ə psixoloji xidm ə tin aktual v ə perspektiv istiqam ə tl ə ri dinamik informasiya t əminatı tə l ə b edir. Praktik psixoloqların zə ruri elmi- metodik ə d ə biyyatlarla, t əlimatlarla, psixodiaqnostik, inkişafetdirici -korreksiya metodları, metodikaları və proqramları ilə t ə min edilm ə sin ə nail olmadan bu sah ə d ə uğurların ə ld ə edil ə c ə yin ə ümüd bə sl ə m ə k d oğru olmazdı. Praktik psixoloqun funksional v ə zif ə l ə rini yerin ə yetirm ə si ə h ə miyy ə tli d ə r ə c ə d ə onun ixtisas- peşə hazırlığı ilə yanaşı, elmi -metodik t əminatı ilə d ə şə rtl ə nir. T əhsil müə ssis ə sind ə çalışan praktik psixoloqun peşə kar f ə aliyy ə tinin z ə ruri komponentl ə rind ən biri müxtəlif növ sə n ə dl ə rin t ə rtib edilm ə sidir. H ə min s ə n ə dl ər ayrı - ayrı sahə l ər üzrə onun f ə aliyy ə tinin m ə zmununu v ə s ə m ə r ə liliyinin n ə tic ə l ə rini ə ks etdirir. Praktik psixoloqun t əhsil müə ssis ə sind ə f ə aliyy əti üç ə sas tip ə aid s ə n ə dl ə rd ə ə ks olunur: 1. Normativ s ə n ə dl ə r; 2. Xüsusi sə n ə dl ə r; 3. T əşkilati - metodik s ə n ə dl ə r. 106 Normativ s ə n ə dl ə r dedikd ə praktik psoxoloqun t əhsil müə ssis ə sind ə peşə f ə aliyy ə tinin normativl ə rini v ə standartlarını ə ks etdir ə n s ə n ə dl ə rin m ə cmuyu n ə z ə rd ə tutulur. Bu s ə n ə dl ər sırasına aşağıdakılar daxildir: - T əhsil haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu; - BMT- nin Uşaq hüquqları haqqında Konvensiyası; - T ə hsil sistemind ə psixoloji xidm ə t haqqında ―Ə sasnam ə‖ ; - Praktik psixoloq haqqında ―Ə sasnam ə‖ ; - Praktik psixoloqun ixtisas xarakteristikası (və zif ə haqqında tə limat v ə mütə x əssisin standartı); - Uyğun Əsasnamə üzrə psixoloqun attestasiyası haqqında ―Ə sasnam ə‖ ; - Başqa müə ssis ə d ə görülə c ək işlə rl ə bağlı müə ssis ə r ə hb ə rliyi t ə r ə find ən razılaşdırılmış müqavilə . T əhsil müə ssis ə sind ə çalışan praktik psixoloqun fə aliyy ə tinin t ə nziml ə nm ə sind ə xüsusi s ə n ə dl əşdirmə adı ilə f ə rql ə ndiril ə n s ə n ə dl əşdirmə işinin özünə m əxsus xüsusiyyə tl əri vardır. Bu növ s ə n ə dl əşdirmə praktik psixoloqun f ə aliyy ə tinin z ə ruri t ə rkib hiss ə si olub, onun işinin keyfiyy ə tini m ə zmun v ə prose dur baxımından qiymə tl ə ndirm ə y ə imkan verir. Xüsusi sə n ə dl əşdirmə nin t ə rkibin ə aşağıdakı lar daxildir: -psixoloji r ə yl ə r; - korreksiya x ə rit ə l ə ri; - diaqnostik müayinə protokolları; - korreksiyaedici t ə mrinl ə rin m ə zmununna aid m ə tnl ə r; - psixi inkişaf xə rit ə si (tarixi); - psixoloji xasiyy ə tnam ə l ə r; - psixoloji r ə yl ə rd ə n çıxarışlar; Qeyd olunan s ə n ə dl ə rd ə n r ə yl ə r, korreksiya x ə rit ə l ə ri v ə müayinə protokolları m ə xfi s ə n ə d, dig ə rl ə ri is ə aşıq, sə rb ə st s ə n ə d hesab edilir ki, maraqlanan şə xsl ə r ə psoxoloq onlar əsasında müə yy ə n m ə lumatlar ver ə bil ə r. 107 Praktik psixoloqun xüsusi sə n ə dl əri içə risind ə diaqnostik müayinə nin n ə tic ə l əri haqqında psixoloji r ə yind ən çıxarış mühüm sə n ə dl ə rd ə n biri hesab olunur. Bu s ə n ə d t əhsil müə ssis ə sin ə dig ər müə ssis ə l ə r t ə r ə find ə n göndə ril ən sorğulara cava b olaraq, müə ssis ə r ə hb ərinin göndərişinə ə sas ə n m ə kt ə b psixoloqu t ə r ə find ən verilir. Çıxarışın ə sas m ə tnind ə uşağın müayinə sin ə aid ə sas r ə y v ə n ə tic ə l ə r, onun f ə rql ə ndirici xüsusiyyə tl ə ri v ə uşağın inkişafı problemlə ri, h əmçinin ü mumi v ə xüsusi tövsiyə l ər qeyd olunur. Çıxarışın sonunda psixoloji müayinəni keçirmiş psixoloqun v ə müə ssis ə r ə hb ərinin imzası olmalı və imzalar möhürlə t ə sdiq edilm ə lidir. Psixoloji xarakteristika praktik psixoloqun f ə aliyy ə tin ə aid s ə n ə dl ə rd ə n biri olub, ayrı - ayrı uşaqların psixi inkişafının mövcud sə viyy ə sini ə ks etdir ə n, bu v ə ya dig ər yaş qrupuna aid edilən uşaq və yeniyetm ə l ə rin psixoloji portretidir. Psixoloji xarakteristikanın tərtibi üçün standart forma olmas a da, müxtə lif t əxmini sxem nümunə l əri mövcuddur. Burada psixoloq uş a ğın intellektual, emosional -iradi al ə minin, f ə rdi- psixoloji xüsusiyyə tl ə rinin f ə rdiyy ət baxımından obyektiv tə hlilini verir, psixofizioloji, morfofunksional xüsusiyyə tl ə rini, kommunikativ qabiliyy ə tl ərini, bütövlükdə is ə ümumi və xüsusi qabiliyyə tl əri haqqında ümumi qeydlə r edir. Psixoloji r ə y praktik psixoloqun əsas iş sə n ə dl ə rind ə n biridir. Müasir dövrdə praktik psixoloqların peşə texnologiyası və elmi-n ə z əri hazırlıq s ə viyy ə sind ən asılı olaraq psixoloji rə yl ə rin t ə rtibind ə h ə m forma, h ə m d ə m əzmun baxımından müxtəliflik müşahidə olunur. Bu, bir t ə r ə fd ə n psixoloqların psixi inkişaf, onun mexanizmləri haqqında tə s əvvürlə rinin s ə viyy ə si il ə , dig ə r t ə r ə fd ə n is ə psixodiaqnostok müayinə metod v ə metodikalarına yiyə l ə nm ə s ə viyy ə si il ə bağlıdır. Psixoloji rəy yığcam, m əzmunca dolğun olmaqla uşağın fə rdiyy ə tin ə aid qısa nə tic ə l ə rd ə n, ümumi və xüsusi tövsiyə l ə rd ə n ibar ət olmalıdır. Müasir t ə hsil sistemind ə praktik psixoloji xidm ə t t əcrübə sind ə psixoloji 108 r ə yl ə rin t ə rtibinin iki ə sas variantına təsadüf olunur. I variant. Psixi inki ş af ı n hiss ə l ə r ə b ö l ü nm üş parametrl ə r ü zr ə xarakteristikas ı ə sas ı nda haz ı rlanan r ə yl ə r. Bel ə psixoloji r ə yl ə rd ə h ə r ş eyd ə n ə vv ə l motorikan ı n inki ş af g ö st ə ricil ə ri, yaz ı v ə rdi ş l ə rinin n ü mun ə y ə uy ğ unlu ğ u , ö yr ə nm ə y ə qabillik, motivasiya-t ə l ə bat v ə intellektual sferan ı n yetkinliyi kimi g ö st ə ricil ə r ə sas yer tutur. I varianta aid psixoloji r ə yl ə r ə sas ə n x ü susi psixoloji m ü ayin ə l ə rin n ə tic ə sind ə , m ə s ə l ə n ― m ə kt ə b yetkinliyi ‖ nin diaqnostikas ı n ı n yekunu olaraq t ə rtib edilir. II variant. Bu varianta aid r ə yl ə r u ş a ğı n psixofizioloji inki ş af ı n ı n t ə rbiy ə v ə t ə lim g ö st ə ricil ə ri d ə daxil olmaqla kompleks parametrl ə r ə sas ı nda t ə rtib edilir. Burada u ş a ğı n ə zb ə r bildiyi ş erl ə rin say ı, boyun, çə kinin, d öş q ə f ə sinin g ö st ə ricil ə ri, m ə d ə ni davran ış v ə rdi ş l ə ri v ə s. haqq ı nda m ə lumatlar ə ks olunur. G ö st ə ril ə n h ə r iki r ə y formas ı nda kompleks m ü ayin ə nin g ö st ə ricil ə ri kifay ə t q ə d ə r ə ks olunmad ığı na g ö r ə , onlar ı tam m ə qbul hesab etm ə k do ğ ru olmaz. Ona g ö r ə d ə , psixoloji r ə yl ə rd ə u ş a ğı n ya ş d ö vr ü n ü n x ü susiyy ə tl ə ri ə sas g ö t ü r ü lm ə kl ə a ş a ğı dak ı parametrl ə r ö n plana çə kilm ə lidir: 1. Ümumi fiziki inkişaf; 2. İdrak sferasının inkişafı; 3. Şə xsi- emosional sferanın inkişafı; 4. Kommunikativ inkişaf; 5. Uşaq fə aliyy ə tinin s ə ciyy ə si; 6. M ə kt ə b ə hazırlıq; 7. İnkişafın xüsusiyyə tl ə ri; 8. İnkişaf probleml ə ri; 9. Tövsiyə l ə r. Uşaqların yaş dövründən asılı olaraq qeyd olunan göstə ricil ə rd ə mü - ə yy ə n parametrl ə r d əyişdirilə bil ə r. 109 Korreksiyaedici x ə rit ə korreksiyaedici proqram üzrə aparılacaq işlə rin strategiya v ə taktikasını ə ks etdir ə n s ə n ə ddir. Bu s ə n ə dd ə uşaq haqqında ilkin məlumatlar, ilkin problematika (uşaqda psixi inkişafın pozulmasının xüsusiyyə tl ə ri, koprreksiyaedici t ə sirin vasit ə l əri, aparılacaq işin müddə ti v ə m ə rh ə l ə l əri, müə llim v ə valideyn üçün tövsiyə l ə r, h ə r bir korreksiyaedici m əşğə l ə d ən sonra uşaqda müşahidə olunan d əyişikliklərin dinamikası haqqında məlumat, ümumi tövsiyə l ə rl ə birg ə yekun xarakteristika) öz əksini tapmalıdır. Diaqnostik müayinə protokolları adlı xüsusi sə n ə d c ə dv ə l v ə ya s ə rb əst yazılmış şə kild ə t ə rtib olunur. Bu s ə n ə dd ə uşağın davranış reaksiyası və onun t əzahürlə ri, emosional v ə ziyy ə tl ərin dinamikası, diaqnostik müayinə y ə uşağın reaksiyası, rol - cins davranışı, yol verilə n s ə hvl ə r v ə yekun n ə tic ə l ə r qeyd olunur. Praktik psixoloqun xüsusi iş sə n ə dl əri içə risind ə psixi inkişaf x ə rit ə si adlanan s ə n ədin mühüm informativ ə h ə miyy əti vardır. Buraya uşaq haqqında anket göstə ricil ə ri, valideynl ə ri v ə ail ə nin dig ər üzvlə ri haqqında məlumat, uşağın yaşadığı ailə nin sosial-m əişət şə raiti, ail ə d ə baş vermiş insan itgisi haqqında məlumatlar, uşağın həyatında yaşlıların rolu v ə t ə siri, ail ədaxili qarşılıqlı münasibə tl ə rin t ərzi, uşağın keçirdiyi x ə st ə likl ə r, x ə sar ə t v ə ə m ə liyyatlar v ə s. kimi amill ə r psixoloji, sosial v ə psixi inkişafın yaş normasına uyğunluğu baxımından tə hlil edilir. B ə z ə n t əhsil müə ssis ə l ə rind ə psixoloq bu s ə n ə di m ə kt ə b h ə kimi il ə birlikd ə t ə rtib edir. T əşkila ti-metodik s ə n ə dl ə Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|