Ər psixologiya elminin sürə
Konsultasiyalar aşağıdakı konkret mövzular üzrə
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Qrup şə klind ə konsultasiyaların təşkili üçün psixoloq aşağıdakı nü mun ə d
- Valideynl ər üçün nümunə vi anket
- 1.7.4. Müə lliml ə rl ə aparılan konsultasiya işlə ri
- VII f ə sil ə aid suallar v ə tapşırıqlar
|
Konsultasiyalar aşağıdakı konkret mövzular üzrə d ə keçirilə bil ə r: 1. Uşaqların tə rbiy ə sind ə valideyn nüfuzu. 2. Uşağın inkişafında fə aliyy ə tin rolu. 3. Ail ə d ə yegan ə ərköyün uşaq. 4. Natamam ail ə d ə uşağın tə rbiy əsi xüsusiyyə tl ə ri. 5. Fiziki c ə h ə td ə n z ə if v ə x ə st ə uşaqların ailə d ə t ə rbiy ə si. 6. Uşağın geyimində gigiyenik t ə l ə bl ə r 7. Ail ə d ə uşağın tə lim ə m ə yinin t əşkili 8. Uşaqlar və virtual m ə kan. 9. Mobil tel efonlar uşaq üçün ə yl ə nc ə v ə ünsiyyə t vasit ə sidirmi? 10.Yeniyetm ə l ə rin probleml ə ri v ə s. T ə hsil sistemind ə çalışan praktik psixoloq konsultasiyaların keçirilmə sind ə aşağıdakı tə l ə bl ə r ə ə m ə l etm ə lidir. Konsultasiyanın keçirilməsi zamanı valideynlə r hiss etm ə lidirl ə r ki, psixoloq onların övladlarının tə rbiy ə sind ə xeyrxah v ə s əmimi mövqe tutmuşdur,o, bu tə dbirl əri görüntü xatirinə keçirmir, ə ksin ə , valideynl ə r ə uşağın tə rbiy ə sind ə ə m əli kömək göstə rm ə k ist ə yir. Valideynl ə r ə veril ən tövsiyə l ər konkret olmalı , ail ə nin h əyat şə raitini, uşaqların fərdi xüsusiyyə tl ə ri n ə z ə r ə alınmalıdır . 246 H ə r bir konsultasiya valideynl ə r ə n ə is ə yeni, faydalı bir şey vermə li, onların pedaqoji və psixoloji bilikl ərini genişlə ndirm ə lidir. Konsultasiyanın uğurlu olması bir çox cə h ə td ə n psixoloqun s əriştə sind ə n,valideynl ə r ə qarşı həssaslıqdan, onun tə lqinetm ə v ə inandırma mə har ə tind ən asılıdır. Konsultasiya hazırlıq tə l ə b edir. Psixoloq valideynl ərin suallarına elmi c ə h ə td ə n əsaslandırılmış cavablar vermə lidir. Valideynl ə r ə tövsiyə l ə r verm ə zd ə n ə vv ə l psixoloq valideyni ona müraciə t etm ə y ə m ə cbur ed ən faktı ətraflı öyrə nm ə li, elmi ə d ə biyyatlara istinad ed ə r ə k, h ə yati nümunə l ə r ə ə saslanaraq sübutlar gə tirm əyi bacarmalıdır. Qrup şə klind ə konsultasiyaların təşkili üçün psixoloq aşağıdakı nü mun ə d ə t ə xmini plan t ə rtib ed ə bil ə r: 1. T ə rbiy ə d ə pedaqoji takt n ə dem ə kdir? 2. Pedaqoji taktın vacib şə rtl ə ri: uşaqları yaxşı tanımaq, onların davranış motivlərini öyrə nm ə k; t ə l əbkarlıqda və m ə h ə bb ə td ə ölçü hissini gözlə m ə k; uşaqlarla münasibə td ə özünün hə r bir h ə r ə k ətinin mümkün n ə tic ə l ə rini ir ə lic ə d ən görmə yi bacarmaq; uşağın şə xsi l ə yaq ə tin ə hörmə t b ə sl ə m ə k, inam v ə t ə l əbkarlığı uzlaşdırmağı bacarmaq; valideynl ə rin t ə l ə bl ərinin uşaqların yaş və f ərdi xüsusiyyə tl ə rin ə , onların hə r ə k ə tl ə rinin tonuna v ə xarakterin ə uyğunluğu; 3. T ə rbiy ənin müxtəlif metodlarını n (r əğbə tl ə ndirm ə v ə c əzalandırma) t ətbiqi zamanı pedaqoji taktın gözlə nilm ə si. Konsultasiya başa çatdıqdan sonra psixoloq onun mətnini qısa tezislə r m ə tnind ə öz iş otağındakı valideynlər üçün zonada yerləşdi rm ə lidir. 247 Ə g ər psixoloq alınan mə lumatdan əmin olsa ki, uşağın yaş böhranı uzanır və mürə kk ə bl əşir, birinci növbə d ə valideynl ə r ə yaş böhranı anlayışını başa salmaqla yanaşı, böhranda uşağın cavabdeh olmadığını bildirmə lidir. Valideynl ə r ə h ə m d ə m ə lumat verm ək lazımdır ki, hər böhranı şə rti olaraq üç hissə y ə bölmək olar: köhnə idar ə etm ə dağılır, yenisi isə h ə l ə formalaşmayıb; bu istiqamə td ə iş asta gedir və yaxın zamanda keyfiy y ə t d əyişikliyinin yeni ilk görüntülərini gözlə m ək olar. Valideyn bu zaman xüusə n köhnənin dağılmasına mane olmamalıdır. Çünki dağılanın yerində yenisi ucalır. Valideynin belə bir v ə ziyy ə tl ə barışması üçün onu inandırmaq çox mühüm şə rtdir. Dig ə r t ə r ə fd ən, valideyn öz etalonuna uyğun uşağın özünü aparması ilə bağlı olaraq ona nə inki t əsir göstə rm ə m ə li, ə ksin ə, uşağa m ə h ə bb ətini nümayiş etdirməlidir. Valideyn, ―kiçik addımlar‖ - la uşağa yanaşmalı, uşaqda gə l ə c ə y ə inam yaratmalıdır. Bu kontekst ə xüsusi diqqə t yetirm ək lazımdır ki, uşaq sözügedə n böhran dövründə n ə inki sevgi hissl ə ri q ə bul etsin, h ə m d ə ətrafdakılara öz sevgisini versin. H ər bir böhran uşağın öz daxili alə min ə d ə rind ən yeni baxışı il ə bağlıdır. Bu baxış potensial imkanlarını reallaşdırmaq, başqalarına nə y ə qadir olduğunu tə sdiq etm ək üçün lazımdır. Valideynl ə r yadda saxla malıdırlar ki, uşaq bir tə r ə fd ə n s ə rb əst olmağa can atır, həmişə bu s ə rb ə stliy ə istiqam ə tlidirs ə , dig ə r t ə r ə fd ə n, onu tam reallaşdıra bilmir. Deməli, uşağa bu sə rb ə stlikd ən düzgün istifadə etm ə k qaydaları öyrə dilm əlidir. Bu dövrdə t ə rbiy ənin mühüm element i s ə rb ə stliyin valideyn v ə uşaq tə r ə find ən identik düşünülmə sidir. M ə s ə l ən, uşağın s ə rb ə stliyi dedikd ə valideyn m ənzili sahmana salmağı, uşaq isə n ə vaxt ist ə di yatmağı, musiqiyə qulaq asmağı nə z ə rd ə tutursa, dem ə li, konflikt qaçılmazdır. Sonda qeyd etm ə k yerin ə düşə rdi ki, yeniyetm ə dövrün yaş böhranı zamanı valideyn üçün uşaqla ümumi dil tapmaq sonuncu şans kimi qiym ə tl əndirilir. Əgər uşaq görsə ki, o, başa düşülür, demə li, g ə l ə c ə kd ə 248 valideynl ə birg ə anlaşma tə min edlib, ə ks t ə qdird ə anlaşılmazlıq getdik c ə d ə rinl əşə r ə k d ə fedilm ə z mane ə y ə çevrilə bil ə r. Psixoloqun v ə zif ə si m ə hz birincisini t ə min etm ə kd ə valideynl ə r ə köməklik göstə rm ə kd ə dir. M ə kt ə b psixoloqunun valideynl ə rl ə işi bir neçə istiqam ə ti ə hat ə edir; ail ə situasiyasına müdaxilə etm ə d ən uşağın tə rbiy ə sind ə ail ə nin t ə sirini artırmaq üçün ə m əkdaşlıq mühitinin yaradılması; uşaqların aktual hə yat probleml ə ri il ə ə laq ə dar maarifl ə ndirm ə v ə konsultasiya işlə ri; valideynl ərin sorğuları əsasında uşaq - valideyn ünsiyyə ti m ə s ə l ə l ə ri il ə bağlı konsultasiyaların keçirilmə si; valideynl ə rin psixoloji c ə h ə td ə n himay ə edilm ə si. Psixoloqun ail ə il ə işi ailə y ə sistemli dinami k model kimi yanaşmağı t ə l ə b edir. O, valideynl ərin mövqelə rin ə v ə probleml ə rin ə h əssaslıq və hörmə tl ə yanaşmalı, müxtəlif söhbə tl ə r v ə sorğular keçirmə kl ə onların probleml ərini öyrə nm ə li, t ə hlil etm əli, düzgün mə sl ə h ə t v ə tövsiyə l ə r verm ə lidir. Bu istiqam ə td ə aparılan işlə rin sistemind ə uşağın inkişaf xüsusiyyə tl ərinin öyrə nilm ə si ə h ə miyy ə tli yer tutur. Psixoloq bu m ə qs ə dl ə valideynl ə rl ə aşağıdakı tipli anket sorğuları keçirə bil ə r: Valideynl ər üçün nümunə vi anket 1. Müayinə tarixi; 2. Uşağın adı və soyadı ; 3. Doğum tarixi ; 4. M əişət şəraiti: ümumi yaşayış sahə si, ail ə üzvlərinin sayı. Uşaq üçün ayrıca otağın olub - olmaması; 5. Ail ə nin maddi t əminatı: aşağı, orta, yüksə k; 6. Valideynl ər haqqında məlumat: onların yaşı, təhsili, peşə si, ail ə nin t ə rkibi; 249 7. Tam v ə ya natamam ail ə olub- olmaması: Boşanma olubsa, hə min vaxt uşağın neçə yaşı vardı? Ailə d ə ögey ata və ya ananın , ögey bacı və ya qardaşın olub - olmaması; 8. Ail ə d ə qarşılıqlı münasibə tl ə r; 9. Ail ə üzvlə rind ə n alkaqol, narkotik madd ə q ə bul ed ə nl ər varmı? 10. Valideynl ərin sağlamlıq durumu. Valideynlə rin xarakterind ə aydın ifad ə olunan psixi v ə xroniki x ə t ə likl ər haqqında mə lumat; 11. Uşağın doğulması vaxtında və normal olmuşdu rmu? 12. Uşaq doğuş travması almışdırmı? Onda anadangə lm ə qüsurlar varmı? 13. Körpə lik v ə erk ən uşaqlıq dövründə inkişaf xüsusiyyə tl ə ri: h ə r ə ki v ə nitq inkişafı. Cə rrahi ə m ə liyyat olunubmu? H ə kimin qeydiyyatındadırmı? 14. T ə rbiy ənin xüsusiyyə tl əri: körpə l ər evi, bağça , ev t ə rbiy ə si; 15. Uşağın mə kt ə b probleml ə ri v ə ə lav ə yüklə nm ə si; 16. Uşağın ailə d ə t ə rbiy ə si il ə kim m əşğul olur. O, ailə d ə kimin r ə yi il ə hesablaşır? Ail ə t ə rbiy ə sinin prinsipl ə ri. Ail ə d ə c əza üsulları. 17. Uşaq asudə vaxtını necə keçirir; 18. Uşağın fiziki və ziyy ə ti, cinsi t ə rbiy ə si; 19. Uşağın üstün əhvalları ; 20. Uşağın fərdi xüsusiyyə tl əri, davranışı və əsas şikayə tl ə ri. 1.7.4. Müə lliml ə rl ə aparılan konsultasiya işlə ri Psixoloqun müə lliml ə rl ə apardığı psixoloji konsultasiya işlə rinin sistemind ə ə sas v ə zif ə h ər bir şagirdin şə xsiyy ət kimi inkişafı üçün inkişafetdirici optimal mühitin yaradılmasına kömək göstə rm ə kd ə n ibar ə tdir. T ə lim-t ə rbiy ə prosesind ə , şə xsiyy ətyönümlü v ə n ə tic əyönümlü pedaqoji ə m əkdaşlıq şəraitinin yaradılmasında ixtisaslı mütə x ə ssis kimi 250 m ə kt ə b psixol oqunun rolu böyükdür. Psixoloqdan ixtisaslı mə sl ə h ə t v ə yardım alan müə lliml ər özlərinin gündəlik peşə kar f ə aliyy ə tind ə h ər bir şagirdə f ə rdi yanaşmanın priyomlarını öyrənir, onların konkret psixoloji xarakteristikaları haqqında etibarlı mə lumatlar ə ld ə etm ək imkanı qazanır. Onlar arasındakı peşə ə m əkdaşlığı, ümumi və ortaq v ə zif ə l ə rin birg ə h ə llin ə yönəlmişdir. Psixoloq müə lliml ər arasında müasir pedaqoji -psixoloji t ə lim n ə z ə riyy ə l ə rini, yeni, f ə al v ə interaktiv texnologiya v ə innovasiyaları t əbliğ edir, onları t ə lim prosesind ə şagirdlə rin f ə aliyy ə tinin motivl ə ri, t ə lim-t ə rbiy ə prosesl ə rinin idar ə olunmasının texnologiyası və şagird nailiyyə tl ə rinin qiym ə tl ə ndirilm ə si metodikaları ilə tanış edir. Müə lliml ə rl ə keçirilə n konsultasiya lar zamanı psixoloq müə lliml ə r t ə r ə find ə n t ə tbiq edil ə n t əlim metodları və metodikalarına qarışmır və onlara müdaxilə etm ək hüququna malik deyildir. Müasir pedaqoji -psixoloji bilikl ə rin f ə al t əbliğatçısı olan psixoloq müə lliml ə rl ə şagirdlə r v ə şagirdlərin özləri arasındakı qarşılıqlı münasibə tl ə rin xarakterinin öyrə nilm ə sin ə xüsusi diqqət yetirir. O,bu münasibə tl ə rin humanist v ə demokratik olmasına, mə n ə vi v ə işgüzar də y ə rl ə r əsasında qurulmasında f əal yardımçı rolunda çıxış edir. Psixoloqun konsultativ işinin sistemində m üə lliml ə rin pedaqoji-psixoloji m ə d ə niyy ətinin yüksə ldilm əsi, peşə hazırlığının tə kmill əşdirilmə si, onlarda m ə n ə vi v ə peşə şüurunun, yeni pedaqoji və metodik t ə f əkkürün formalaşdırılması mə s ə l ə l ə ri m ə rk ə zi yer tutur. Bu m ə qs ə dl ə psixoloq müə lliml ə rin daimi f ə aliyy ət göstə r ən seminarını t əşkil edir və burada onların peşə kar f ə aliyy ə ti prosesind ə meydana çıxan müxtə lif pedaqoji- psixoloji probleml ərin işgüzar müzakirə l ərini keçirir. Psixoloq m ə kt ə b r ə hb ə rliyinin v ə yuxarı təhsil orqanlarının göstərişi ilə m üə lliml ərin peşəkarlıq sə viyy ə sinin qiym ə tl ə ndirilm ə sind ə f əal iştirak edir, öz r ə yini bildirir. Bel ə qiym ə tl ə ndirm ə zamanı psixoloq pedaqoji fə aliyy ə tin v ə müəllim şə xsiyy ətinin aşağıdakı ə sas c ə h ə tl ə rin ə xüsusi diqqə t yetirm ə lidir: Müə llimin ixtisas-pe şə hazırlığı və t ə lim-t ə rbiy ə işindəki uğurları; 251 Müəllim şə xsiyy ətinin tipoloji xüsusiyyə tl ə ri, kollektivd ə v ə şagirdlə r arasında reytinqi; Müə llimin aqressivliyinin qiym ə tl ə ndirilm ə si; Onun ünsiyyə tlilik s ə viyy ə si v ə şagirdlə rl ə qarşılıqlı münasibə tl ə rinin t ə rzi; Konflikli situasiyalarda davranışı; Müəllimin peşə f ə aliyy ə tind ə mövcud maneə v ə ə ng ə ll ə r; Müəllimin mühüm şəxsi peşə kar keyfiyy ə tl ə ri. VII f ə sil ə aid suallar v ə tapşırıqlar: 1. Psixoloji konsultasiyaların tə tbiqi sah ə l əri hansılardır? 2. Psixoloji yar dımın hansı formaları vardır? 3. Psixoloji konsultasiyanın prinsipləri hansılardır? 4. Praktik psixoloqun psixoloji konsultasiya (m ə sl ə h ə tverm ə) üzə işinin m ə zmununa n ə l ə r daxildir? 5. T əhsil müə ssis ə l ə rind ə psixixoloji konsultasiyaya veril ə n ə sas t ə l ə bl ə r han sılardır? 6. Psixoloji konsulatsiyanın keçirilmə texnikasını izah edin. 7. Valideynl ə rl ə aparılan psixoloji konsultasiya işinin mə zmunu v ə formaları haqqında nə bilirsiniz? 8. Uşaqların konsultasiyasında hansı mə s ə l ə l ər müzakirə mövzusu olmalıdır? 9. Müə llim v ə t ə rbiy əçilə rl ə aparılacaq konsultasiya işlə rinin mahiyy ə tini, forma v ə vasit ə l ə rini izah edin? |