Ər psixologiya elminin sürə
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Autogen m əşq texnikası belə aparılır
- 1.8.2. T ə limd ə gerid əqalmanın korreksiyası
|
əşq texnikasından istifad ə etm ə kl ə h ə r bir şə xs h əyatda rastlaşdığı yorğunluq və g ə rginlikl əri aradan qaldırmağa, orqanizminin iş qabiliyyə tini v ə sağlamlığını bə rpa etm ə y ə nail ola bil ə r. 264 Autogen m əşq texnikasını bilə n, onunla m əşğul olan psixoloq, müə llim v ə t ə rbiy əçi bu sahə d ə şagirdlə r ə daha çox kömək göstə r ə bil ə r. Peşəkar praktik psixoloq qrup şə klind ə apardığı psixokorreksiya praktikasında bu metoddan istifadə etm ə kl ə pedaqoq v ə t ə rbiy əçilə r ə , yuxa rı sinif şagirdlə rin ə ə m əli yardım göstərmiş olur. Autogen m əşq texnikası belə aparılır: M əşqlər üçün ilk növbə d ə sakit, heç kə sin mane ola bilm ə y ə c ə yi yarıqaranlıq otaq seçilmə lidir. Burada z əif yaşıl və ya göy işıq yansa, daha yaxşı olar. Stulda ə yl əşib sağ ayağınızı azacıq qabağa, sol ayağınızı isə azacıq geriyə qoyun. Kürəyinizi stulun arxasına söykə tm əyin. Başınızı s ə rb əst buraxıb aşağı əyin. Əgər seans yataqda keçirilə rs ə , ə ll ə rinizi yan larınıza, ayaqlarınıza tə r əf uzatmalı, baş yastığı çox hündür olmamalıdır. Bütün bunları etdikdə n sonra d ə rind ə n n ə f əs alıb bə d ə ninizin ə z ə l ə l ərini tamam boşaldın, heç nə bvar ə d ə düşünmə k, fikirl əşmək lazım deyil. Bir-iki d ə qiq ə bu v ə ziyy ə td ə qalıb sonra özünüzü tə lqin etm ə y ə başlayın. M ə n sakit ə m... H ə r n ə f əs alıb - buraxdıqda bə d ənim süstləşir... Sif ə timin ə z ə l ə l əri boşalır, süstləşir... Dodaqlarımın ə z ə l ə l əri boşalır... Qaşlarım ağırlaşır... Göz qapaqlarım boşalır... ağırlaşır... Alnım sə rinl əşir... Sif ə tim istil əşir... M ənim sağ qolum ağırlaşır, istiləşir... Bil ə kl ərim ağırlaşır.... istiləşir... Çiyinlərim boşalır... istiləşir... Qollarımın ə z ə l ə l ə ri tam boşalır... istiləşir... 265 B ə d ə nimin ə z ə l ə l əri boşalır... aşağıya dartılır... Ayaqlarımın ə z ə l ə l əri boşalmağa başlayır... Sağ ayağımın ə z ə l ə l əri boşalır... Sol ayağımın ə z ə l ə l əri boşalır... H ər iki ayağımın ə z ə l ə l əri boşalır... istiləşir... Kürə kl ərim boşalır ... istiləşir... K ürə yimd ə xoş istilik hiss edirə m... Belimin ə z ə l ə l əri boşalır... M ə n sin ə md ə xoş istilik hiss edirə m... Ürəyim ritmik döyünür... B ə d ə nimd ə qan dövranı yaxşılaşır... Qarnımın ə z ə l ə l əri boşalıb... tam yumşaqdır... Qarnımda xoş istilik hi ss edir ə m... Alnımda soyuqluq hiss edirə m... Başım yüngül və işıqlıdır... B ə d ənim yüngülləşir... yaxşılaşır.... Artıq bə d ə nimd ə heç bir ağrı yoxdur... M ə n tamam istirah ət etmişə m... M ən özümü çox yaxşı hiss edirə m... M ən ayağa durduqda özümü çox sağlam və gümrah hiss ed ə c ə y ə m... M ə n 3- ə q ə d ər sayıb ayağa qalxıram... 1...2...3... Gec ə t ə lqinl ə rind ə is ə axırda ayağa qalxıram yox, ―mən özümü çox yuxulu hiss edir əm‖ , ―mə n bu gec ə çox sakit və rahat yatacağam‖ dem ək lazımdır. H ər seansı 30 -35 d ə qiq ə davam etdirm ə kl ə 20- 25 gün apamaq lazımdır. 266 İlk 10 -15- ci seanslarda ola bilsin ki, siz öz tə lqinl ə rinizi q ə bul ed ə bilm ə y əsiniz. Buna görə heç ruhdan düşmək lazım deyil. Bu irad ə nin z ə if olamsından irə li g ə lir. Siz uzun m əşqlə rd ən sonra görə c əksiniz ki, artıq ist ə diyiniz ə nail olmusunuz. Bundan sonra sizd ə bir x ə st əlik baş versə , özünüz - özünüzü müalicə ed ə bil ə c ə ksiniz. İradəni möhkə ml ə ndirm ə k üçün başqa formalı məşqlə r d ə aparmaq olar. Bunladan birincisi gec ə s əma aydın olanda beyində ayrı fikir tutmadan, gözləri qırpmadan ulduz saymaqdır. Siz ulduz saydıqca heç vaxt fikrinizi dağıtmayın. Bütün diqqə tinizi ulduzlarda c ə ml əşdirmə lisiniz. Bu formalı məşqlə ri h ər gün tə krar etm ək lazımdır. Axırda görə c ə ksiniz ki, yarım saatdan çox gözlərinizi qırpmadan çoxlu miqdarda ulduz sayırsınız. Diqq ə tini c ə ml əşdirə bilm ə y ə n adam adic ə q ə zet m ə qal ə sini v ə ya kitab oxuduqda bir s ə hif əni tam axıra qə d ə r oxuya bilmir. Onun fikri tet- tez dağılır və fikrini c ə ml əşdirib oxumağa başlayır. Bə z ə n is ə kitabı ordan- burdan oxuyanlar da olur. Əgə r sizd ə bel ə xüsusiyyət varsa, boş vax tınızda saata baxın, görün neçə d ə qiq ə fikriniz dağılmadan oxumusunuz. Baxın görün, oxuduğunuzun hamısı yadınızdadırmı? H ər gün sizdən çox uzaq bir mə saf ə d ə bir nöqtə, ağac və ya dağ tapıb fikirlərinizi dağıtmadan, gözlə rinizi q ırpmadan hə min obyekt ə diqq ə tl ə baxın. Baxdığınız zirvə ni v ə ya onun bütün ə lam ə tl ə rini diqq ə tl ə sezin v ə bu zaman heç nə bar ə d ə fikirl əşmə yin. H ər gün ə s ə bl ə rinizi sakitl əşdirmək üçün məşq edin. Yadda saxlamaq lazımdır ki, siz ə s ə bl ə rinizi sakitl əşdirməyi bacarmalısınız, istə r seans zamanı, istə rs ə d ə m əşqlər vaxtı bir şeyə nail olmasanız, ə s ə bl əşə c ə k v ə ruhdan düşə c ə ksiniz. B ə z ə n el ə subyektl ə r ə rast g ə lm ə k olur ki, onlar h ə dd ə n-ziyad ə ə s ə bidirl ə r. Bel ə ə s ə bi subyektl ə ə s əbi opeator heç vaxt heç bir təcrübə apara bilm ə z. 267 1.8.2. T ə limd ə gerid əqalmanın korreksiyası M ə kt ə b t ə hsilinin keyfiyy ə tc ə yaxşılaşdırılmasına tə l əbkarlığın artdığı müasir dövrdə şagirdlərin inkişaf qüsurlarının öy r ə nilm ə si v ə onlara diferensial yanaşmanın zə ruliliyi getdikc ə yüksə l ir. İnkişaf anomaliyaları olan uşaqların xüsusiyyə tl ə rinin v ə potensial imkanlarının müə yy ə nl əş - dirilm əsi, inkişaf qüsurlarının aradan qaldırılması mə qs ə dil ə inkişafetdirici - korrek siya proqramlarının işlənilib hazırlanması və h əyata keçirilmə si aktual probleml ə rd ən biridir.Rus defektoloqları M.S.Pevzner, T.A.Vlasova, V.İ.Lubovski, K.S.Lebednski, N.A. Nikaşina və b. müə yy ən etmişdir ki, t ə limd ə gerid ə qalan bütün uşaqları heç də ə qli c ə h ə td ə n qeyri-normal uşaqlar sırasına daxil etmə k olmaz. T ə limd ə gerid ə qalma v ə onun s ə b ə bl ə ri uzun onillikl ə r boyu pedaqogika v ə pedaqoji psixologiya elml ə rind ə t ə dqiq edil ən mühüm problemlə rd ən biri olmuş və olmaqdadır. Bu problem ə qarşı daim diqqətin olmasına baxmayaraq onu doğuran sə b ə bl ərin çoxcə h ə tli olmasına görə , o aktual bir problem kimi qalmaqdadır. Tə limd ə gerid ə qalma pedaqoji, psixoloji v ə neyrofizioloji determinantlarla şə rtl ənmiş kompleks bir problemdir. Psixi inkişafda geridəqalma inkişaf anomaliyası olub, hər şeydə n ə vv ə l özünü mə kt ə b t ə liminin ilkin m ə rh ə l ə l ə rind ə şagirdlərin bilik, bacarıq v ə v ərdişlə ri m ə nims ə m ə sind ə , t ə lim t ə l ə bl ə rin ə uyğunlaşmasındakı çə tinlikl ə rd ə biruz ə ver ir. Bu çə tinlikl ə rin s ə b ə bl ə rinin elmi-psixoloji t ə hlili psixi inkişafda geridə qalan uşaqların kliniki -fizioloji v ə pedaqoji-psixoloji baxımdan normal inkişafda olan və ə qli c ə h ə td ə n gerid ə qalan uşaqlardan f ərqli xüsusiyyə tl ərini müə yy ə nl əş dirm ə y ə g ətirib çıxarmışdır. Psixoloji ə d ə biyyatlarda bunun s ə b əbi uşaqlarda baş beyinin alın payının qabıq hissə si il ə qabığaltı mə rk ə zl ər arasında rabitə l ərin inkişafdan qalması ilə izah edilir. Rabit ə l ərin bu sistemi öz inkişafınd a xeyli uzun 268 müddə t t ə l ə b edir v ə t ə xmin ə n 12- 15 yaşlarda norma hə ddin ə çatmış olur. Xroniki müvə ff ə qiyy ətsizliyin psixoloji sindromları uşağın tə lim uğursuzluğunun yeganə s ə b əbi kimi özünü göstə rs ə d ə , b ə z ə n bu asteniya, t ə lim motivl ə rinin ifad ə li olmayan z ə ifl ə m əsi halları ilə d ə bağlı olur. H ə r bir valideyn v ə müəllim öz övladının və şagirdinin uğurlarına sevinir, lakin bu uğurların ə ld ə edilm əsi üçün zəruri olan şə rtl ə rin t ə min edilm ə sin ə lazımi diqqə t yetirmirl ə r. H ə l ə 30 il bundan ə vv ə l m əşhur psixoloq A.V.Zaparojets yazırdı: ― Pedaqoji prosesin qurulmasında, yeni t ə rbiy ə proqramlarının tə rtibind ə yalnız uşağın nə y ə qabil olduğuna deyil, bunun üçün ondan hansı fiziki qüvvə l ə r t ə l əb olunduğuna diqqə t yetirm ək lazımdır, çünki hər cür hə dd ən artıq yüklə nm ə , h ər cür yorğunluq, sağlamlıq və ziyy ə tin ə v ə inkişafın ümumi nə tic ə l ə rin ə m ə hvedici t əsir göstə r ə bil ər‖. Uşağın tə limd ən ―soyuması‖, uzaqlaşması kimi halları doğuran s ə b ə bl ərin vaxtında müə yy ə n edilm ə m ə si n ə tic ə sind ə onun f ə aliyy ə td ə n yayınması baş verir ki, bu da son nə tic ə d ə t əlim uğurlarının aşağı enm ə sin ə g ətirib çıxarmış olur. Bu hal isə uşaqda tə lim f əallığının z ə ifl ə m ə si il ə n ə tic ə l ə nir. Uşaqların psixi inkişafı ilə bağlı olaraq təlim çə tinlikl ərinin köklü s ə b ə bl ə rind ə n biri d ə verbalizm adlanır. Bu, uşağın təlim uğurlarının ifad ə li qeyri-b ə rab ə r n ə tic ə l ə rind ə ə ks olunur. Bel ə şagirdlə r humanitar elml ə r ə aid olan f ə nl əri yaxşı mə nims ə dikl əri halda, yüksə k intellektual inkişaf sə viyy ə si t ə l ə b ed ə n riyaziyyat, kimya, fizika v ə s. kimi f ə nl ə rin m ə nims ə nilm ə sind ə n ə q ə d ər çalışqanlıq və s əy göstə rs ə l ə r d ə, yüksə k n ə tic ə l ə r ə ld ə ed ə bilmirl ə r. M ə s ə l ə n, bel ə şagirdlə r hesab ə m ə ll ə rini formal olaraq yerin ə yetirm əyi bacardıqları halda, mə s ə l ə h ə llind ə xüsusi çətinlik çə kirl ə r. 269 Valideynl ər, xüsusə n baba v ə n ə n ə uşağın dilli -dilav ər olmasından f ə r ə hl ə nir v ə onun ümumi psixi inkişafının yüksək olması qə na ə tind ə olurlar. Onlar uşağın sə rb ə st, d ə qiq v ə obrazlı danışığından fə r ə hl ə n ə r ə k ona çoxlu şeirlə r ə zb ə rl ədir, vaxtından ə vv əl oxumağı və yazmağı ö yr ə dirl ə r. F ə aliyy ətin uşaqlara aid növlə rind ən, xüsusilə əşyavi və rollu oyunlar, quraşdırma, tə sviri f ə aliyy ə t kimi s ə m ə r ə li f ə aliyy ət növlə rind ə n uzaq düşmüş belə uşaqların ümumi əqli inkişafı geri qalmış olur. Belə uşaqlarda obrazlı və sözlü -m ə ntiqi t ə f əkkür, sözlü - mücə rr ə d hafiz ə kimi psixi prosesl ə r z əif inkişaf etmiş olduğundan, onların biliklə ri formal xarakter daşıyır. Valideynlər yanlış olaraq övladlarının nitq qabiliyyə tini əsas götürə r ə k onla rı hə tta “vunderkind‖ adlandırırlar. Nə tic ə d ə , bel ə uşaqlarda özləri haqqında qeyri - adekvat yüksək özünüqiymə tl ə ndirm ə formalaşır. Onların təlim çə tinlikl ə ri birinci sinifd ə deyil, proqram materiallarının get -ged ə mürə kk ə bl əşdiyi sonrakı siniflə rd ə müşahidə olunur. Valideynl ə r v ə müə lliml ə rin dilind ən uşaqlar haqqında sə sl ə n ə n şikayə tl ər içə risind ə uşağın tə nb ə lliyi xüsusi yer tutur. Tə nb ə lliyin yaranması bir sıra sə b ə bl ə rl ə bağlıdır. Onlardan biri uşağa qarşı hə dsiz t ə l əbkarlığın olmasıdır. Bə z ə n valideynl ə r v ə müə lliml ə r tam normal s ə viyy ə d ə oxuyan uşağı tə nb əl adlandırır, özləri uşağın xüsusi sə yl ə rini tam s ə f ə rb ə r ed ə bilm ə dikl əri halda, günahı uşaqda görürlər. Ona görə d ə , uşaq öz potensial enerjisini tə lim ə deyil, başqa bir ə yl ə nc ə li f ə aliyy ət növünə s ə rf edir. Bel ə uşaqlar hə yata h ə zz v ə ə yl ə nc ə kimi baxır, yalnız özünə xoş olan işləri görür, yaşlıların göstərişlə rin ə m ə h ə l qoymur. Psixoloql ar uşağın hə yat v ə f ə aliyy ə tind ə müşahidə olunan bel ə halların ilkin sə b ə bl ərini onların ərköyün tə rbiy ə sind ə görürlə r. Şagirdlə rin t ə lim sah ə sind əki geriliyini şə rtl ə ndir ə n amill ər sırasında Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|