Ər psixologiya elminin sürə



Yüklə 5,01 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə44/50
tarix13.04.2017
ölçüsü5,01 Kb.
#13830
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   50

əşq  texnikasından
  istifad
ə
  etm
ə
kl
ə
  h
ə
r  bir  
şə
xs    h
əyatda    rastlaşdığı    yorğunluq    və
    g
ə
rginlikl
əri    aradan    qaldırmağa, 
orqanizminin  iş  qabiliyyə
tini v
ə
  
sağlamlığını  bə
rpa  etm
ə
y
ə
  nail  ola  bil
ə
r. 

 
264 
 
 
Autogen  m
əşq  texnikasını  bilə
n, onunla  m
əşğul  olan  psixoloq,  müə
llim  v
ə
  
t
ə
rbiy
əçi  bu  sahə
d
ə
 
şagirdlə
r
ə
  
daha  çox  kömək  göstə
r
ə
  bil
ə
r. 
        
Peşəkar    praktik    psixoloq    qrup    şə
klind
ə
   
apardığı      psixokorreksiya  
praktikasında  bu    metoddan    istifadə
    etm
ə
kl
ə
    pedaqoq    v
ə
    t
ə
rbiy
əçilə
r
ə

yuxa

  
sinif  şagirdlə
rin
ə
  
ə
m
əli  yardım  göstərmiş  olur.
 
           
 
Autogen  m
əşq  texnikası  belə
  
aparılır: 
 
        M
əşqlər    üçün    ilk  növbə
d
ə
 
sakit,  heç  kə
sin  mane    ola    bilm
ə
y
ə
c
ə
yi  
yarıqaranlıq  otaq  seçilmə
lidir. Burada  z
əif  yaşıl və
 
ya göy işıq 
 yansa,  daha  
yaxşı  olar. Stulda  ə
yl
əşib  sağ  ayağınızı  azacıq  qabağa,  sol  ayağınızı  isə
 
azacıq    geriyə
   
qoyun.    Kürəyinizi    stulun    arxasına    söykə
tm
əyin.  Başınızı  
s
ə
rb
əst    buraxıb    aşağı    əyin.  Əgər    seans    yataqda    keçirilə
rs
ə

ə
ll
ə
rinizi  
yan
larınıza,  ayaqlarınıza    tə
r
əf    uzatmalı,    baş    yastığı  çox    hündür  
olmamalıdır. Bütün  bunları  etdikdə
n  sonra  d
ə
rind
ə
n  n
ə
f
əs  alıb  bə
d
ə
ninizin  
ə
z
ə
l
ə
l
ərini  tamam  boşaldın,  heç nə
  bvar
ə
d
ə
 
düşünmə
k,  fikirl
əşmək  lazım  
deyil.  
        Bir-iki    d
ə
qiq
ə
    bu    v
ə
ziyy
ə
td
ə
   
qalıb  sonra    özünüzü    tə
lqin    etm
ə
y
ə
  
başlayın.
 

  M
ə
n  sakit
ə
m... 

  H
ə
r  n
ə
f
əs  alıb

buraxdıqda  bə
d
ənim  süstləşir...
 

  Sif
ə
timin  
ə
z
ə
l
ə
l
əri boşalır,  süstləşir...
 

 
Dodaqlarımın  ə
z
ə
l
ə
l
əri  boşalır...
 

 
Qaşlarım  ağırlaşır...
 

 
Göz  qapaqlarım 
 
boşalır...  ağırlaşır...
 

 
Alnım  sə
rinl
əşir...
 

  Sif
ə
tim  istil
əşir...
 

  M
ənim  sağ  qolum  ağırlaşır,  istiləşir...
 

  Bil
ə
kl
ərim  ağırlaşır....  istiləşir...
 

 
Çiyinlərim  boşalır...  istiləşir...
 

 
Qollarımın  ə
z
ə
l
ə
l
ə
ri  
tam  boşalır...  istiləşir...
 

 
265 
 
 

  B
ə
d
ə
nimin  
ə
z
ə
l
ə
l
əri  boşalır... aşağıya  dartılır...
 

 
Ayaqlarımın  ə
z
ə
l
ə
l
əri  boşalmağa   başlayır...
 

 
Sağ  ayağımın  ə
z
ə
l
ə
l
əri  boşalır...
 

 
Sol  ayağımın  ə
z
ə
l
ə
l
əri  boşalır...
 

  H
ər  iki  ayağımın  ə
z
ə
l
ə
l
əri  boşalır... istiləşir...
 

 
Kürə
kl
ərim  boşalır ... istiləşir...
 

  K
ürə
yimd
ə
  
xoş  istilik  hiss  edirə
m... 

  Belimin  
ə
z
ə
l
ə
l
əri  boşalır...
 

  M
ə
n  sin
ə
md
ə
  
xoş  istilik  hiss  edirə
m... 

 
Ürəyim ritmik  döyünür...
 

  B
ə
d
ə
nimd
ə
  
qan  dövranı  yaxşılaşır...
 

 
Qarnımın  ə
z
ə
l
ə
l
əri  boşalıb... tam  yumşaqdır...
 

 
Qarnımda  xoş  istilik  hi
ss  edir
ə
m... 

 
Alnımda  soyuqluq  hiss  edirə
m... 

 
Başım  yüngül  və
  
işıqlıdır...
 

  B
ə
d
ənim  yüngülləşir...  yaxşılaşır....
 

 
Artıq  bə
d
ə
nimd
ə
  
heç  bir  ağrı  yoxdur...
 

  M
ə
n  tamam  istirah
ət  etmişə
m... 

  M
ən  özümü  çox  yaxşı  hiss  edirə
m... 

  M
ən    ayağa    durduqda    özümü    çox    sağlam    və
   
gümrah    hiss  
ed
ə
c
ə
y
ə
m... 

  M
ə
n  3-
ə
 q
ə
d
ər sayıb ayağa  qalxıram...
 
1...2...3... 
Gec
ə
    t
ə
lqinl
ə
rind
ə
    is
ə
   
axırda    ayağa    qalxıram    yox,  ―mən    özümü    çox  
yuxulu    hiss    edir
əm‖  ,  ―mə
n    bu    gec
ə
   
çox    sakit    və
   
rahat    yatacağam‖ 
 
dem
ək  lazımdır. 
 
        H
ər    seansı    30
-35  d
ə
qiq
ə
    davam    etdirm
ə
kl
ə
  20-
25    gün    apamaq  
lazımdır. 
 

 
266 
 
 
        
İlk  10
-15-
ci  seanslarda ola  bilsin  ki,  siz  öz  tə
lqinl
ə
rinizi    q
ə
bul   ed
ə
  
bilm
ə
y
əsiniz. Buna  görə
  
heç  ruhdan  düşmək  lazım  deyil. Bu 
 irad
ə
nin  z
ə
if  
olamsından    irə
li    g
ə
lir.  Siz    uzun    m
əşqlə
rd
ən    sonra   görə
c
əksiniz    ki,  artıq  
ist
ə
diyiniz
ə
  nail  olmusunuz.  Bundan  sonra  sizd
ə
  bir  x
ə
st
əlik  baş  versə

özünüz
-
özünüzü  müalicə
  ed
ə
  bil
ə
c
ə
ksiniz.  
        
İradəni  möhkə
ml
ə
ndirm
ə

üçün  başqa  formalı  məşqlə
r    d
ə
    aparmaq  
olar.  
        Bunladan    birincisi    gec
ə
    s
əma    aydın    olanda    beyində
   
ayrı    fikir  
tutmadan,  gözləri    qırpmadan    ulduz    saymaqdır.  Siz    ulduz    saydıqca  heç  
vaxt  fikrinizi dağıtmayın. Bütün  diqqə
tinizi  ulduzlarda  c
ə
ml
əşdirmə
lisiniz. Bu  
formalı  məşqlə
ri    h
ər  gün  tə
krar    etm
ək  lazımdır. Axırda  görə
c
ə
ksiniz    ki,  
yarım  saatdan çox gözlərinizi  qırpmadan çoxlu  miqdarda ulduz  sayırsınız. 
 
        Diqq
ə
tini    c
ə
ml
əşdirə
    bilm
ə
y
ə
n    adam    adic
ə
    q
ə
zet    m
ə
qal
ə
sini  v
ə
  ya  
kitab  oxuduqda  bir  s
ə
hif
əni tam  axıra  qə
d
ə
r  oxuya  bilmir. Onun  fikri  tet-
tez    dağılır    və
    fikrini    c
ə
ml
əşdirib    oxumağa    başlayır.  Bə
z
ə
n    is
ə
   
kitabı  
ordan-
burdan   oxuyanlar    da   olur.  Əgə
r    sizd
ə
    bel
ə
   
xüsusiyyət   varsa, boş  
vax
tınızda    saata    baxın,  görün    neçə
    d
ə
qiq
ə
   
fikriniz    dağılmadan  
oxumusunuz. Baxın  görün,  oxuduğunuzun  hamısı  yadınızdadırmı?
 
        H
ər    gün    sizdən    çox    uzaq    bir    mə
saf
ə
d
ə
 
bir    nöqtə,  ağac  və
 
ya  dağ  
tapıb fikirlərinizi dağıtmadan, gözlə
rinizi  q
ırpmadan  hə
min  obyekt
ə
  diqq
ə
tl
ə
  
baxın. Baxdığınız  zirvə
ni  v
ə
 ya 
onun  bütün  ə
lam
ə
tl
ə
rini diqq
ə
tl
ə
  sezin v
ə
 bu  
zaman  heç nə
 bar
ə
d
ə
  fikirl
əşmə
yin. 
        H
ər  gün  ə
s
ə
bl
ə
rinizi  sakitl
əşdirmək üçün  məşq  edin. Yadda  saxlamaq  
lazımdır  ki,    siz 
 
ə
s
ə
bl
ə
rinizi    sakitl
əşdirməyi    bacarmalısınız,    istə
r    seans  
zamanı, istə
rs
ə
  d
ə
  m
əşqlər  vaxtı  bir  şeyə
  
nail  olmasanız, ə
s
ə
bl
əşə
c
ə
k  v
ə
  
ruhdan  düşə
c
ə
ksiniz.  B
ə
z
ə
n    el
ə
    subyektl
ə
r
ə
    rast    g
ə
lm
ə
k    olur    ki,  onlar  
h
ə
dd
ə
n-ziyad
ə
 
ə
s
ə
bidirl
ə
r.  Bel
ə
   
ə
s
ə
bi    subyektl
ə
   
ə
s
əbi    opeator    heç    vaxt  
heç  bir  təcrübə
 apara  bilm
ə
z.  
  

 
267 
 
 
1.8.2. T
ə
limd
ə
  gerid
əqalmanın  korreksiyası
 
 
M
ə
kt
ə
b  t
ə
hsilinin keyfiyy
ə
tc
ə
  
yaxşılaşdırılmasına   tə
l
əbkarlığın artdığı  
müasir    dövrdə
   
şagirdlərin    inkişaf    qüsurlarının  öy
r
ə
nilm
ə
si    v
ə
    onlara  
diferensial    yanaşmanın  zə
ruliliyi    getdikc
ə
   
yüksə
l
ir.  İnkişaf  anomaliyaları 
olan  uşaqların  xüsusiyyə
tl
ə
rinin  v
ə
 
potensial  imkanlarının  müə
yy
ə
nl
əş
-
dirilm
əsi,  inkişaf    qüsurlarının  aradan  qaldırılması  mə
qs
ə
dil
ə
 
inkişafetdirici
-
korrek
siya    proqramlarının    işlənilib    hazırlanması  və
  h
əyata    keçirilmə
si  
aktual    probleml
ə
rd
ən    biridir.Rus  defektoloqları  M.S.Pevzner,    T.A.Vlasova,  
V.İ.Lubovski,    K.S.Lebednski,    N.A.  Nikaşina    və
   
b.  müə
yy
ən    etmişdir  ki,  
t
ə
limd
ə
  gerid
ə
  
qalan  bütün  uşaqları  heç  də
 
ə
qli  c
ə
h
ə
td
ə
n  qeyri-normal  
uşaqlar    sırasına    daxil    etmə
k    olmaz.  T
ə
limd
ə
    gerid
ə
qalma    v
ə
  onun 
s
ə
b
ə
bl
ə
ri uzun onillikl
ə
r boyu pedaqogika v
ə
 pedaqoji psixologiya elml
ə
rind
ə
 
t
ə
dqiq  edil
ən  mühüm  problemlə
rd
ən  biri  olmuş  və
 
olmaqdadır.  Bu
  problem
ə
 
qarşı daim diqqətin olmasına baxmayaraq 
onu 
doğuran sə
b
ə
bl
ərin çoxcə
h
ə
tli 
olmasına görə

o aktual bir problem kimi qalmaqdadır. Tə
limd
ə
  gerid
ə
qalma  
pedaqoji,  psixoloji v
ə
 neyrofizioloji  determinantlarla 
şə
rtl
ənmiş  kompleks  
bir  problemdir.  
       
Psixi    inkişafda    geridəqalma  inkişaf    anomaliyası    olub,  hər    şeydə
n  
ə
vv
ə

özünü  mə
kt
ə
b  t
ə
liminin  ilkin  m
ə
rh
ə
l
ə
l
ə
rind
ə
 
şagirdlərin  bilik,  bacarıq  
v
ə
  v
ərdişlə
ri  m
ə
nims
ə
m
ə
sind
ə
,  t
ə
lim  t
ə
l
ə
bl
ə
rin
ə
 
uyğunlaşmasındakı  
çə
tinlikl
ə
rd
ə
  biruz
ə
  ver
ir. Bu  çə
tinlikl
ə
rin  s
ə
b
ə
bl
ə
rinin  elmi-psixoloji  t
ə
hlili 
psixi  inkişafda  geridə
  
qalan uşaqların  kliniki
-fizioloji  v
ə
  pedaqoji-psixoloji  
baxımdan  normal  inkişafda olan və
 
ə
qli  c
ə
h
ə
td
ə
n  gerid
ə
 
qalan uşaqlardan 
f
ərqli xüsusiyyə
tl
ərini  müə
yy
ə
nl
əş
dirm
ə
y
ə
  g
ətirib  çıxarmışdır. 
 
 
Psixoloji  
ə
d
ə
biyyatlarda  bunun  s
ə
b
əbi  uşaqlarda  baş  beyinin  alın  
payının qabıq hissə
si il
ə
 
qabığaltı  mə
rk
ə
zl
ər  arasında  rabitə
l
ərin  inkişafdan  
qalması  ilə
  izah edilir. Rabit
ə
l
ərin  bu  sistemi  öz  inkişafınd
a    xeyli  uzun  

 
268 
 
 
müddə
t  t
ə
l
ə
b  edir v
ə
  t
ə
xmin
ə
n  12-
15  yaşlarda  norma   hə
ddin
ə
  
çatmış  
olur.   
 
Xroniki    müvə
ff
ə
qiyy
ətsizliyin    psixoloji    sindromları      uşağın    tə
lim  
uğursuzluğunun    yeganə
    s
ə
b
əbi    kimi    özünü    göstə
rs
ə
    d
ə
,    b
ə
z
ə
n    bu  
asteniya,  t
ə
lim  motivl
ə
rinin  ifad
ə
li  olmayan  z
ə
ifl
ə
m
əsi  halları  ilə
  d
ə
  
bağlı  
olur.  H
ə
r  bir  valideyn  v
ə
  
müəllim  öz  övladının  və
  
şagirdinin  uğurlarına  
sevinir,  lakin  bu  uğurların  ə
ld
ə
  edilm
əsi  üçün  zəruri  olan   şə
rtl
ə
rin  t
ə
min  
edilm
ə
sin
ə
   
lazımi    diqqə
t    yetirmirl
ə
r.    H
ə
l
ə
    30  il    bundan   
ə
vv
ə
l    m
əşhur  
psixoloq  A.V.Zaparojets  yazırdı: ― Pedaqoji  prosesin  qurulmasında,   yeni  
t
ə
rbiy
ə
  
proqramlarının  tə
rtibind
ə
  
yalnız  uşağın  nə
y
ə
  
qabil  olduğuna  deyil,   
bunun    üçün    ondan    hansı    fiziki    qüvvə
l
ə
r    t
ə
l
əb    olunduğuna    diqqə
t  
yetirm
ək    lazımdır,  çünki    hər    cür    hə
dd
ən    artıq    yüklə
nm
ə
,    h
ər  cür  
yorğunluq,    sağlamlıq    və
ziyy
ə
tin
ə
      v
ə
   
inkişafın    ümumi    nə
tic
ə
l
ə
rin
ə
  
m
ə
hvedici  t
əsir  göstə
r
ə
  bil
ər‖.
 
 
Uşağın    tə
limd
ən    ―soyuması‖,    uzaqlaşması    kimi    halları    doğuran  
s
ə
b
ə
bl
ərin  vaxtında  müə
yy
ə
n  edilm
ə
m
ə
si  n
ə
tic
ə
sind
ə
  onun  f
ə
aliyy
ə
td
ə
n  
yayınması    baş    verir    ki,    bu    da    son    nə
tic
ə
d
ə
    t
əlim    uğurlarının    aşağı  
enm
ə
sin
ə
      g
ətirib    çıxarmış    olur.    Bu    hal    isə
   
uşaqda    tə
lim    f
əallığının  
z
ə
ifl
ə
m
ə
si  il
ə
  n
ə
tic
ə
l
ə
nir. 
 
Uşaqların  psixi  inkişafı  ilə
   
bağlı  olaraq   təlim  çə
tinlikl
ərinin  köklü  
s
ə
b
ə
bl
ə
rind
ə
n    biri  d
ə
    verbalizm     
adlanır.  Bu,    uşağın    təlim    uğurlarının  
ifad
ə
li  qeyri-b
ə
rab
ə
r    n
ə
tic
ə
l
ə
rind
ə
   
ə
ks    olunur.  Bel
ə
   
şagirdlə
r    humanitar  
elml
ə
r
ə
  aid  olan  f
ə
nl
əri  yaxşı  mə
nims
ə
dikl
əri  halda,  yüksə
k  intellektual  
inkişaf  sə
viyy
ə
si  t
ə
l
ə
b  ed
ə
n   riyaziyyat,  kimya,  fizika  v
ə
 s. kimi  f
ə
nl
ə
rin  
m
ə
nims
ə
nilm
ə
sind
ə
  n
ə
  q
ə
d
ər  çalışqanlıq  və
  s
əy  göstə
rs
ə
l
ə
r  d
ə,   yüksə
k  
n
ə
tic
ə
l
ə
r   
ə
ld
ə
    ed
ə
  bilmirl
ə
r.      M
ə
s
ə
l
ə
n,    bel
ə
   
şagirdlə
r    hesab   
ə
m
ə
ll
ə
rini 
formal  olaraq  yerin
ə
  yetirm
əyi  bacardıqları halda,  mə
s
ə
l
ə
  h
ə
llind
ə
  
xüsusi  
çətinlik çə
kirl
ə
r. 

 
269 
 
 
 
Valideynl
ər, xüsusə
n baba  v
ə
  n
ə
n
ə
  
uşağın   dilli
-dilav
ər  olmasından  
f
ə
r
ə
hl
ə
nir    v
ə
   
onun  ümumi  psixi  inkişafının   yüksək  olması  qə
na
ə
tind
ə
  
olurlar.  Onlar  uşağın  sə
rb
ə
st,  d
ə
qiq  v
ə
  
obrazlı  danışığından  fə
r
ə
hl
ə
n
ə
r
ə
k   
ona    çoxlu    şeirlə
r   
ə
zb
ə
rl
ədir,    vaxtından    ə
vv
əl    oxumağı    və
   
yazmağı  
ö
yr
ə
dirl
ə
r. 
 
 F
ə
aliyy
ətin    uşaqlara    aid    növlə
rind
ən,    xüsusilə
   
əşyavi    və
    rollu  
oyunlar,  quraşdırma,  tə
sviri  f
ə
aliyy
ə
t  kimi  s
ə
m
ə
r
ə
li  f
ə
aliyy
ət  növlə
rind
ə
n  
uzaq  düşmüş  belə
 
uşaqların  ümumi  əqli  inkişafı  geri qalmış  olur.  Belə
  
uşaqlarda 
 
obrazlı  və
  
sözlü
-m
ə
ntiqi  t
ə
f
əkkür,  sözlü
-
mücə
rr
ə
d   hafiz
ə
  kimi  
psixi    prosesl
ə
r      z
əif    inkişaf    etmiş    olduğundan,    onların    biliklə
ri    formal 
xarakter    daşıyır.  Valideynlər    yanlış    olaraq    övladlarının    nitq    qabiliyyə
tini  
əsas    götürə
r
ə
k    onla
rı    hə
tta   
“vunderkind‖    adlandırırlar.    Nə
tic
ə
d
ə
,  bel
ə
 
uşaqlarda    özləri  haqqında    qeyri
-
adekvat    yüksək    özünüqiymə
tl
ə
ndirm
ə
  
formalaşır.    Onların    təlim    çə
tinlikl
ə
ri      birinci    sinifd
ə
    deyil,    proqram  
materiallarının    get
-ged
ə
   
mürə
kk
ə
bl
əşdiyi    sonrakı    siniflə
rd
ə
   
müşahidə
  
olunur.   
 
Valideynl
ə
r    v
ə
   
müə
lliml
ə
rin      dilind
ən    uşaqlar    haqqında      sə
sl
ə
n
ə
n  
şikayə
tl
ər  içə
risind
ə
   
uşağın    tə
nb
ə
lliyi   
xüsusi    yer    tutur.    Tə
nb
ə
lliyin  
yaranması  bir  sıra  sə
b
ə
bl
ə
rl
ə
   
bağlıdır. Onlardan  biri  uşağa  qarşı  hə
dsiz  
t
ə
l
əbkarlığın    olmasıdır.    Bə
z
ə
n    valideynl
ə
r    v
ə
   
müə
lliml
ə
r    tam    normal  
s
ə
viyy
ə
d
ə
  
oxuyan uşağı  tə
nb
əl  adlandırır,   özləri  uşağın  xüsusi  sə
yl
ə
rini  
tam  s
ə
f
ə
rb
ə
r  ed
ə
    bilm
ə
dikl
əri  halda, günahı  uşaqda  görürlər.  Ona  görə
  
d
ə

uşaq    öz    potensial        enerjisini    tə
lim
ə
   
deyil,    başqa    bir    ə
yl
ə
nc
ə
li  
f
ə
aliyy
ət    növünə
    s
ə
rf    edir.    Bel
ə
   
uşaqlar  hə
yata    h
ə
zz    v
ə
 
ə
yl
ə
nc
ə
    kimi  
baxır,   yalnız  özünə
  
xoş  olan  işləri  görür,  yaşlıların  göstərişlə
rin
ə
   m
ə
h
ə
l  
qoymur. Psixoloql
ar  uşağın  hə
yat  v
ə
  f
ə
aliyy
ə
tind
ə
   
müşahidə
  olunan bel
ə
  
halların  ilkin  sə
b
ə
bl
ərini onların   ərköyün tə
rbiy
ə
sind
ə
  
görürlə
r. 
   
Şagirdlə
rin    t
ə
lim  sah
ə
sind
əki    geriliyini    şə
rtl
ə
ndir
ə
n  amill
ər  sırasında 
Yüklə 5,01 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   40   41   42   43   44   45   46   47   ...   50




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin