0 ‘z b e k is t 0n respublikasi oliy уа 0 ‘rta m axsus ta’lim vazirligi
Yüklə 4,47 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
(cartilago cuneiformis) juft kichkina elastik tog'ay bo'lib, cho'michsimon-hiqildoq usti burma ichida shoxsimon tog'aydan oldinda va yuqorida yotadi. Hiqildoq tog'aylari o'zaro va til osti suyagi bilan bo'g'im lar hamda boylamlar vositasida birikadi. Hiqildoq tog'aylari harakati ikki juft bo'g'imga mushaklaming ta’siri ostida bo'ladi. U z u k sim o n -q a lq o n sim o n b o 'g im (a r tic u la tio cr ic o th y ro id ea ) qalqonsimon tog'ayning pastki shoxsimon o'sim tasi bilan uzuksimon tog'ayning oldingi yon yuzasidagi bo'g'im yuzasi o'rtasida hosil bo'ladi. O'ng va chap uzuksimon-qalqonsimon bo'g'im lar hamkor bo'g'im turkumiga kirib, ularda harakat frontal o 'q atrofida sodir bo'ladi. Bunda qalqonsimon tog'ay oldinga hamda orqaga egUib cho'michsimon togayga nisbatan holatini va ovoz boylamlari tarangligini o'zgartiradi. Bo'g'im kapsulasi (capsula articularis cricothyroidea) nozik pastki shoxsimon o'simtadan uzuksimon tog'ay plastinkaning yon chekkasiga tortilgan tolalardan iborat. Uning bir qismi juft shoxsimon-uzuksimon boylamni (lig. ceratocricoideum) hosil
qiladi. Bu bo'g'im uzuksimon tog'ay yoyining ustki chekkasi bilan qalqonsimon tog'ayning pastki chekkasi o'rtasida tortilgan o'rta uzuksimon-qalqonsimon boylam
vositasida mustahkamlanadi. Uzuksimon-cho'michsimon bo'g'im
ham
juft bo'lib, cho'michsimon tog'ay asosidagi bo'g'im yuzasi bilan uzuksimon tog'ay plastinkasidagi bo'g'im yuzasi o'rtasida hosil bo'ladi. Bu bo'g'im kapsulasini
orqa to m o n d an y e lp ig 'ic h s im o n o rq a u z u k s im o n -c h o 'm ic h s im o n b o y lam
mustahkamlab turadi. Bo'g'imda harakat vertikal o 'q atrofida bo'lib, o'ng va chap cho'michsimon tog'aylar ichkariga burilganida ovoz boylamlari bir-biriga yaqinlashib, ovoz tirqishi torayadi. Cho'michsimon tog'aylar tashqariga burilganida esa ovoz boylamlari bir-biridan uzoqlashib, ovoz tirqishi kengayadi. Cho'michsimon tog'ayni uchi bilan shoxsimon tog'ay o'rtasida sinxondroz
hosil bo'ladi. Hiqildoq til osti suyagi bilan qalqonsimon tog'ayning yuqori chekkasi til osti suyagi o'rtasida tortilgan qalqonsimon-til osti pardasi (membrana thyrohyoidea) vositasida bog'langan. Bu parda keng biriktiruvchi to'qimali qatlam bo'lib, o'rta qismida qalinlashib, o'rta qalqonsimon til osti boylamini
chekkalarida lateral qalqonsimon-til osti boylamlarini
hosil qiladi. Hiqildoq mushaklari ko'ndalang-targ'il mushaklar guruhiga kiradi. Ular hiqildoq tog'aylarini harakatga keltirib, hiqildoq bo'shlig'i va ovoz tirqishi kengligini o'zgartiradi. Hiqildoq mushaklari faoliyatiga qarab uch guruhga: ovoz tirqishini kengaytiruvchi (dilatatorlar), siquvchi (konstriktorlar) va ovoz boylami tarangligini o'zgartiruvchi mushaklarga bo'linadi. I. Ovoz tirq ish in i kengaytiruvchi m ushakka orqa uzuksim on- cho'm ichsim on mushak
kiradi. Bu juft mushak uzuksimon tog'ay plastinkasining orqa yuzasidan boshlanadi, lateral va yuqori tomonga yo'nalib cho'michsimon tog'ay mushak o'simtasiga birikadi. Qisqarganida mushak o'simtasini orqaga tortib, cho'michsimon tog'ayni lateral tomonga buradi, natijada ovoz o'simtasi lateral tomonga buriladi va ovoz tirqishi kengayadi. II. Ovoz tirqishini toraytiruvchi mushaklar: 1. Lateral uzuk-simon cho'michsimon mushak
juft, uzuksimon tog'ay yoyining lateral qismidan boshlanib, orqaga va yuqoriga yo'nalib cho'michsimon tog'ayning mushak o'simtasiga birikadi. Qisqarganida mushak o'simtasi oldinga yo'nalib, cho'michsimon tog'ay va uning ovoz o'simtasi ichkariga buriladi. Buning natijasida ovoz boylamlari bir-biriga yaqinlashadi va ovoz tirqishining oldingi qismi torayadi.
2. Qalqonsimon-cho‘michsimon mushak (m. thyroarytenoideus) juft,
qalqonsimon tog‘ay plastinkasi ichki yuzasidan boshlanadi. Uning tolalari orqaga biroz yuqoriga yo‘nalib cho'michsimon tog'ayning mushak o'simtasiga birikadi. O'ng va chap mushaklar qisqarganida mushak o ‘simtasini oldinga tortadi va ovoz o'simtalari bir-biriga yaqinlashib, ovoz tirqishining oldingi qismi torayadi. 3. Cho'michsimon tog'aylar orasidagi ko'ndalang mushak (m. arytenoideus transversus) toq, o'ng va chap cho'michsimon tog'aylaming orqa tomonida ko'ndalangiga tortilgan. Qisqarganida cho'michsimon tog'aylami bir-biriga yaqinlashtiradi va ovoz tirqishining orqa qismi torayadi. 4. Cho'michsimon tog'aylar orasidagi qiyshiq mushak
juft, bitta cho'michsimon tog'ayning mushak o'simtasidan medial va yuqoriga yo'nalib, ko'ndalang cho'michsimon mushak orqasida qarama- qarshi mushak tolalari bilan kesishib, ikkinchi tog'ayning lateral chekkasiga birikadi. Bu mushakning bir qism tolalari hiqildoq usti tog'ayi lateral chekkasiga birikib cho'michsimon-hiqildoq usti mushagini (m. aryepiglotticus) hosil
qiladi. Cho'michsimon tog'aylar orasidagi qiyshiq mushak qisqarganida cho'michsimon tog'aylami bir-biriga yaqinlashtiradi. Cho'michsimon-hiqildoq usti mushagi bilan birgalikda hiqildoqqa kirish teshigini toraytiradi. Cho'michsimon-hiqildoq usti mushagi hiqildoq usti tog'ayini orqaga tortib, hiqildoqqa kirish teshigini yopadi. III. Ovoz boylamining tarangligini o'zgartiruvchi mushaklar: 1. Uzuksimon-qalqonsimon mushak (m. cricothyroideus) juft, uzuksimon tog'ay ravog'ining old yuzasidan boshlanib, yuqoriga va lateral yo'nalib qalqonsimon tog'ayning pastki chekkasi va pastki shoxiga birikadi. Qisqarganida qalqonsimon tog'ay oldinga engashadi. Qalqonsimon va cho'michsimon tog'aylar orasidagi masofa uzayib ovoz boylamlari taranglashadi. 2. Ovoz mushagi (m. vocalis) juft, ovoz burmasi ichida yotadi. Qalqonsimon tog'ay burchagi pastki qismining ichki yuzasidan boshlanib, orqaga yo'naladi va cho'michsimon tog'ay tovush o'simtasiga birikadi. Bu mushak ovoz boylamiga tegib turadi va uning tolalari ovoz boylamiga chatishib ketadi. Qisqarganida ovoz boylami taranglashadi. Hiqildoq bo'shlig'i
shakl jihatidan (75-rasm) qum soatga o'xshab, o'rta qismi toraygan, yuqori va pastki qismi kengaygan bo'ladi. Unda uch: hiqildoq dahlizi, qorinchalararo qism va ovoz burmasi osti bo'shlig'i tafovut qilinadi. Havo halqumdan hiqildoqqa kirish teshigi orqali hiqildoqqa kiradi. Hiqildoqqa kirish teshigi (aditus laryngis) old tom ondan hiqildoq usti tog'ayi bilan, orqadan cho'michsimon tog'ay uchlari, yon tom ondan esa cho'michsimon-hiqildoq usti burmalari (plicae aryepiglotticae) bilan
chegaralangan. Hiqildoq bo'shlig'ining yuqori kengaygan qismi hiqildoq dahlizi (vesdbulum laryngis) deb ataladi. U hiqildoqqa kirishdan boshlanib, dahliz burmasigacha davom etadi. Dahliz burmasi (plicae vestibulares) hiqildoqning yon devorida joylashgan bo'lib, uning o'rtasida dahliz tirqishi (rima vestibuli)
75-rasm. Hiqildoq bo'shlig'ining frontal kesmasi. 1-epiglottis; 2-os hyoideum; 3-m em- brana thyrohioidea; 4-plica aryepiglottica; 5-plica vestibularis; 6-ventriculus laryngis; 7-plica vocalis; 8-m. thyroarytenoideus; 9-conus elasticus; 10-cartilago cricoidea; 11-m. cricothy- roideus; 12-m.cricoarytenoideus lateralis; 13-m. vocalis; 14-rima glottides; 15-m. aryepig- lotticus; 16-tuberculum epiglotticum. joylashgan. Dahlizning old devorini shilliq parda bilan qoplangan hiqildoq usti tog'ayi, orqa devorini cho'michsimon tog'aylar hosil qiladi. Hiqildoqning o'rta toraygan qorinchalararo qismi murakkab tuzilgan. Uni yuqoridan va pastdan hiqildoqning yon devorida joylashgan shilliq pardadan hosil bo'lgan juft burmalar chegaralab turadi. Yuqori burmalar o'rtasida nisbatan keng dahliz tirqishi, pastki ovoz burmasi
kuchli rivojlangan bo'lib, ichida ovoz mushagi va boylami bor. O'ng va chap ovoz burmalari o'rtasida hiqildoqning eng tor joyi ovoz tirqishi
joylashgan. Unda ikki: oldingi ovoz boylamlari o'rtasidagi katta pardalararo qismi
va cho'michsimon tog'ay asosi o'rtasidagi kichik tog'ayaro qismi
tafovut qilinadi. Ovoz tirqishining uzunligi erkaklarda 20—24 mm, ayollarda 16—19 mm. Uning pardaaro qismi erkaklarda 15 mm, ayollarda 12 mm. Ovoz tirqishining kengligi tinch nafas olganda 5 mm, tovush hosil bo'lganida 15 mm bo'ladi. Hiqildoqning yon devorida dahliz burmasi bilan ovoz burmasi o'rtasida botiqlik, hiqildoq qorinchalari
bor.
H iqildoqning pastki ovoz tirqishi osti b o 'sh lig 'i qism i (cavitas infraglottica) sekin-asta kengayib, kekirdakka o'tib ketadi. H iqildoqning shilliq pardasi ko'p qatorli silindrik epiteliy bilan qoplangan, pushti rangda bo'lib, dahliz burmasi va qorinchalar sohasida shilliq bezlari ko'p bo'ladi. Ulaming suyuqligi ovoz burmalarini namlab turadi. Ovoz burmasi sohasidagi shilliq parda oqish kulrang rangi bilan ajralib turadi. Ovoz burmasining shilliq pardasi ovoz boylami va mushak bilan pishiq birikkan bo'lib, bezlari yo'q. Hiqildoqning shilliq pardasi ostida elastik parda bo'lib, yuqori qismida to'rtburchakli pardani, pastida esa elastik konusni hosil qiladi. T o'rt burchakli parda
fibroz-elastik qatlamdan iborat bo'lib, old tomondan qalqonsimon tog'ay, yuqoridan hiqildoq usti tog'ayi, orqadan cho'michsimon tog'ay o'rtasida tortilgan. Uning pastki chekkasi dahliz boylami asosini hosil qiladi. Hiqildoqning elastik konusi
juft trapetsiya shaklidagi qatlam bo'lib, old tomondan qalqonsimon, pastdan uzuksimon, orqadan cho'michsimon tog'aylarga birikadi. Uning qalqonsimon tog'ay bilan cho'michsim on tog'ayning tovush o'simtasi o'rtasida tortilib qalinlashgan qismining yuqori chekkasi ovoz boylamini hosil qiladi. Rentgenoanatomiyasi. Hiqildoq faqat yon proyektsiyadagi rentgenogrammada ko'rinadi, chunki to'g'ri proyektsiyada unga umurtqa pog'onasining soyasi qavatlanadi. Hiqildoq dahlizi bilan uning bo'shlig'i chegarasida gorizontal joylashgan yoriqsimon yorug'lik—hiqildoq qorinchalari joylashgan. Hiqildoq tog'aylari ular ohaklanganidan so'ng (15—18 yoshda) ko'rinadi. Yangi tug'ilgan chaqaloq hiqildog'i nisbatan katta bo'lib, quyg'ich shaklda, keng asosi yuqoriga qaragan bo'ladi. Qalqonsimon tog'ay plastinkalari o'tmas burchak hosil qilgani uchun frontal o'lchami sagittal o'lchamidan katta. U nisbatan yuqori II—IV bo'yin umurtqalari sohasida joylashgan. Hiqildoq tog'aylari yupqa, nozik va egiluvchan. Qalqonsimon tog'ayning ustki o'ymasi keng va yuza, ustki shoxsimon osimtasi qisqa bo'ladi. Uzuksimon tog'ay plastinkasi keng va past, yoyi tor bo'ladi. Cho'michsimon tog'ay yaxshi rivojlanmagan. Hiqildoq usti tog'ayi yangi tug'ilgan chaqaloqda kalta va juda yuqori joylashgan bo'lib, til chekkasiga tegib turadi va 2 yoshgacha tamovsimon shaklga ega bo'ladi. Hiqildoq va hiqildoq usti tog'ayining yuqori turishi bola emayotgan vaqtda bemalol nafas olishini ta’minlaydi. Ovoz yorig'i uzunligi 6,5 mm, tor bo'lib, ovoz boylamlari qisqa (kattalamiki uzunligini 1/3 qismini tashkil qiladi) va yassi bo'lgani uchun bolalarning ovozi baland bo'ladi. Yangi tug'ilgan chaqaloqda hiqildoq dahlizi qisqa, ovoz boylami yuqori joylashgan, ovoz mushagi yaxshi rivojlanmagan bo'ladi. Shilliq pardasi nozik, qon va limfa tomirlarga boy, harakatchan. Shuning uchun hiqildoq shilliq pardasi yallig'langan vaqtda yoki yot moddalar bilan qitiqlanganida u shishib, hiqildoq bo'shlig'i torayadi, nafas olish qiyinlashadi. Hiqildoqning elastik konusi tor va qisqa, uning balandligi yangi tug'ilgan chaqaloqda 9-10 mm bo'ladi. Hiqildoq bola hayotining birinchi to 'rt yilida tez o'sadi. Bu davrda hiqildoq tog'aylari asta-sekin qalinlashib o'zgarishga uchraydi. 10—12 yoshda qalqonsimon tog'ay burchagi o'g'il bolalarda tez kamayadi, qizlarda esa aytarli o'zgarmaydi. Buning natijasida o'g'il bolalar qalqonsimon tog'ayi burchagi oldinga turtib turadi. Hiqildoqning sagittal o'lchami kattalashib, ovoz boylamlari uzayadi. Buning natijasida ovoz pasayadi. Hiqildoq o'sgan sari u bilan til osti suyagi o'rtasidagi masofa va til osti-qalqonsimon parda ham uzayadi. 7 yoshda til osti-qalqonsimon pardaning tuzilishi butunlay tugallanib, uning markaziy va chekka qismlarida boylamlar hosil bo'ladi. Bu davrda hiqildoqning yuqori chegarasi IV, pastki chegarasi esa VI bo'yin umurtqalari sohasida bo'ladi. Dahliz va ovoz boylamlari qalinlashadi. Ular ichida mushak tolalari vujudga keladi. Ovoz mushagi kattalashib, ovoz burmasi ichiga kiradi. Hiqildoq mushaklari rivojlanib bo'ladi. 7 yoshdan keyin hiqildoq tez o'sib, o'smirlik davrida kattalamikiga o'xshash holatni egallaydi. Traxeya Traxeya
(trachea) havo o'tkazuvchi naysimon a’zo. U VI bo'yin umurtqasi sohasida boshlanib, V ko'krak umurtqasi sohasida traxeya ayrisini
hosil qilib ikkita bosh bronxga bo'linadi. Traxeyaning uzunligi 9— 11 sm, kengligi 15—18 mm bo'lib, oldindan orqaga qarab biroz siqilgan bo'lgani uchun, ko'ndalang o'lchami oldingi orqa o'lchamidan 1—2 mm katta. Traxeyada bo'yin va ko'krak qismlari tafovut qilinadi. Traxeyaning bo'yin qismi (pars cervicalis) VII bo'yin umurtqasi sohasida joylashib, uning old tomonida yuqori to'rtta tog'ay halqasi sohasida qalqonsimon bezning bo'yni turadi. Traxeyaning old tomonida to'sh-qalqonsimon, to'sh- til osti mushaklari va ulami o'ragan bo'yin fassiyasi, orqa tomonida qizilo'ngach, yon tomonida esa bo'yinning tomirli — nervli dastasi yotadi. Traxeyaning ko'krak qismi
orqasida qizilo'ngach, oldida aorta ravog'i, yelka-bosh poyasi, chap yelka-bosh venasi va timus, o'ng va chap tomonlarida mediastinal plevra joylashadi. Traxeyaning asosi o'zaro halqasimon boylamlar
vositasida birikkan 16—20 ta yarim halqasimon gialin tog'aydan (cartilagines trachealis) iborat bo'lib, ular traxeya aylanasining uchdan ikki qismini egallaydi. Ulami orqa tomondan aylanma va bo'ylama yo'nalishdagi silliq mushak tolalaridan tashkil topgan parda devor (paries membranaceus) biriktirib turadi. Traxeya devorini ichki tomondan kiprikli epiteliyli shilliq parda(tonica
qoplagan bo'lib, unda shilliq bezlari va limfoid tugunchalar bor. Uning ostidagi shilliq osti asosda
traxeya bezlari joylashgan. Traxeyani tashqi tomondan biriktiruvchi to'qimali parda
o'rab turadi. Rentgenogrammada traxeya aniq krinishga ega bo'ladi. U IV -V ko'krak umurtqalari sohasida o'ng va chap bosh bronxga bo'linadi. Yangi tug'ilgan chaqaloq traxeyasi III—IV bo'yin umurtqalari sohasida boshlanib, II—III ko'krak umurtqalari sohasida bosh bronxlaiga bo'linadi. U quyg'ich yoki duk shaklida bo'lib, uzunligi 3,2—4,5 sm, kengligi yuqori qismida 10 mm, o'rta qismida 8 mm bo'ladi. Uning parda qismi nisbatan keng, tog'aylari yupqa, yumshoq, bukiluvchan. Shilliq pardasi yupqa, nozik, bez va mushak elementlari yaxshi takomillashmagan, qon tomirlarga boy bo'ladi. Traxeya bola hayotining birinchi 6 oyida va balog'at davrida tez o'sadi. Uning yuqori chegarasi ikki yoshda IV—V, 5—6 yoshda V-VI, o'smirlik davrida esa VI bo'yin umurtqalari sohasida joylashadi. Traxeyaning o'sishi halqasimon boylamlaming uzayishi hisobiga bo'ladi. Uning uzunligi 10—12 yoshda ikki marta uzayib 9 sm bo'lsa, 20—25 yoshlarda uch marta uzayadi. Bosh bronx Bosh bronxlar (brobchi principales) traxeyadan V ko'krak umurtqasining yuqori chekkasida boshlanib, o'pka darvozasiga tomon yo'naladi. O'ng bosh bronx qisqa va keng, vertikal yo'nalgan bo'lib, traxeyaning bevosita davomidir. Uning uzunligi 3 sm bo'lib, 6—8 yarimhalqasimon tog'aydan tuzilgan. Chap bosh bronx ingichka va uzunligi 4—5 sm bo'lib, 9—12 yarimhalqasimon tog'aydan iborat. Bosh bronxlaming orqasida parda devori bo'lib, ich tomondan shilliq, tashqarisidan adventitsial parda bilan qoplangan. Yangi tug'ilgan chaqaloqda o'ng bosh bronx 26°, chap bosh bronx esa 49° burchak hosil qilib chiqadi. O'ng bosh bronxning uzunligi o'rta hisobda 1,17 sm, chapiniki 1,2 sm. Bosh bronxlar bola hayotining birinchi yilida va balog'at davrida tez o ’sib, ulaming uzunligi 2 marta oshadi. 20 yoshda ular 3,5—4 marta kattalashadi. O'pka darvozasida o'ng bosh bronx uchta, chapi esa ikki bo'lak bronxga bo'linadi. O'ng o'pkaning yuqori bo'lak bronxi arteriyaning ustida yotadi va epiarterial bronx deb ataladi. Uning boshqa bo'lak bronxlari va chap o'pka bo'lak bronxlari arteriyaning ostida yotadi. Bo'lak bronxlari (bronchi lobares) o'pka darvozasiga kirib, o'z navbatida, segmentar bronxlarga
bo'linadi. O 'ng yuqori bo'lak bronxi
cho'qqi, orqa va oldingi segmentar bronxlarga, o'ng o'rta bo'lak bronxi
lateral
va medial segmentar bronxlaiga bo'linadi. O'ng pastki bo'lak bronxi (bronchus lobaris inferior dexter) cho'qqi, medial bazal, oldingi bazal, lateral bazal va orqa bazal segmentar broxlaiga bo'linadi. Chap yuqori bo'lak bronxi
orqa-cho'qqi, oldingi, yuqorigi tilcha va pastki tilcha segmentar bronxlarga, chap pastki bo'lak bronxi
cho'qqi, medial bazal, oldingi bazal, lateral bazal va orqa bazal segmentar bronxlarga bo'linadi. Segmentar bronxlar
o'z navbatida 9—10 martagacha dixotomik bo'linadi va diametri 1 mm bo'lgan bo'lakcha bronxi
hosil bo'ladi. Bu bronx bo'lakcha ichida 18—20 oxiigi bronxiolalarga
bo'linadi. Ulaming miqdori ikkala o'pkada 20.000 ga yaqin bo'lib, devorida tog'ay bo'lmaydi. Har bir oxirgi bronxiola dixotomik bo'linib, nafas bronxiolasini (bronchioli respiratorii) hosil qiladi. Ulardan alveola naylari (ductuli alveolaris) chiqib, alveola qopchalari (sacculi alveolares) bo'lib tugaydi. Alveola qopchalari o'pka alveolalaridan
iborat. Turli o'lchamdagi bronxlar havo o'tkazuvchi bronx daraxtini
hosil qiladi. Nafas bronxiolasi alveola naylari, alveola qopchalari va alveolalar alveola daraxtini yoki atsinusni (76-rasm) hosil qiladi. O'pka bilan qon o'rtasida gaz almashinuvi ro'y beradigan
o'pkaning vazifaviy- tarkibiy birligi hisoblanadi. Bitta o'pkada 15000 atsinus bo'lib, alveolalar soni 300— 500 mln ga yetadi.
B ro n x la rn i l-broncWoia terminate; 2-bronchi- o'rganish uchun ulami kateter orqali kontrast f m odda—yodlipol bilan to latiladi. U nda puimones. bronxlaming bo'lak, segmentar va undan mayda shoxlaiga bo'linishini kuzatish mumkin. O'ng bosh bronx kekirdakning bevosita davomi bo'lib, qisqa (uzunligi 2—2,5), amm o keng.U 20-25° burchak hosil qilib boshlanadi. Chap bosh bronx-ning uzunligi 4—5 sm bo'lib, kekirdakdan 20—54° burchak hosil qilib boshlanadi. Bronx daraxti yangi tug'ilgan chaqaloqda hosil bo'lgan bo'lib, bola hayotining birinchi yilida bo'lak bronxlari 2 marta kattalashadi.Yangi tug'ilgan va emizikli bolalarda bronx daraxtining segmentar va subsegmentar bronxlarga blinishi va ynalishi kattalamikiga o'xshaydi. Bola hayotining dastlabki oylarida, ayniqsa, 3-4 yoshlarda tog'ayli bronxlar devori shilliq pardasida elastik tolalar va shilliq bezlar, qon hamda limfa tomirlari, nervlar ko'payadi. Balog'at davrida bronx daraxtining o'sishi tezlashib, ular 3,5-4 marta kattalashadi. O'smirlik davrida bronxlaming uzayishi bilan ular devoridagi tog'ay yupqalashadi, mushak va elastik to'qim a ko'pa yadi, tashqi adventitsial qavati qalinlashadi. Yüklə 4,47 Mb. Dostları ilə paylaş:
|