Boyun omurları (verteb-
rae cervicales): Yedi tane
olan boyun omurlarından birin-
cisine
atlas, ikincisine axis de-
nir. Atlasın gövdesi yoktur. Ok-
sipital kemikle eklem yaparak
başın öne, arkaya ve yana ha-
reketini sağlar. Axisin gövde-
sinin üst kısmında
dens adı
verilen diş şeklinde bir çıkıntı
vardır. Dens atlas ile eklem ya-
parak başın sağa sola dönme
hareketini sağlar.
Göğüs omurları (ver-
tebrae thorocalis): Göğüs
omurlarının çıkıntı ve gövde-
leri, boyun omurlarına göre
daha kalındır. On iki adettir-
ler ve kaburga (costae) ile
eklem yaparlar.
Bel omurları (vertebrae
lumbales): Beş tanedirler.
Diğer bölgelerdeki omurlar-
dan daha büyük ve çıkıntıları
daha kalındır. En hareketli
omurlardır.
Sağrı omurları (verteb-
rae sacrum): Beş omurun
birleşmesiyle meydana ge-
len tek bir kemiktir. Hareket-
siz omurlardır. Vücut ağırlığı-
nı pelvise aktarır.
Kuyruk ucu omurları
(vertebrae coccygeae):
Dört ile beş arasında
değişen gelişmemiş kuy-
ruk omurlarının birbirine
kaynaşmasıyla meydana
gelen üçgen şekilli küçük bir
kemiktir.
KEMİK BİLİMİ (OSTEOLOJİ)
59
Kaburga kırıkları insan hayatını neden olumsuz etkiler? Araştırarak ulaştığınız sonuçları aşağıya
yazınız.
………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………….…………………………
…………………..………………………………………………………………………………………………
……………….……………………………………………………….…………………………………………
Spor yaralanmalarında kaburga kırıklarını en aza indirgemek için nelere dikkat etmeliyiz?
2. Göğüs Kafesi Kemikleri (Ossa Thoracis)
Önde göğüs kemiği, arkada göğüs omurları ve arkadan öne doğru 12 çift kaburga ile çevrelenmiştir.
Göğüs kafesi akciğer, kalp gibi hayati organları korur. Şekli kesik koniye benzer.
a. Göğüs kemiği (sternum): Göğüs kafesinin tam
ön-orta kısmında yer alan yassı bir kemiktir. Ön yüzü deri
ile birleşir. Arka yüzü ise göğüs boşluğuna bakar. Yan ke-
narlarında sekiz çift çentik bulunur. Sternumun üst (sap)
kısmı köprücük kemiği ile eklemleşmeyi sağlayan yan
oyuntulara sahiptir. Gövde kısmı kıkırdaksı bir yapıdadır
ve solunum sırasında esner. Yan taraftaki oyuntular ka-
burga eklem yüzleridir. Uç kısmı genellikle kemikleşmez.
b. Kaburgalar (costae): Göğüs kafesinin büyük bir bölümünü
oluşturan yassı ve uzun kemiklerdir. Kaburgaların göğüs kemiği ile
eklem yapan ön uçları kıkırdaktır. Kıkırdak yapı göğüs kafesinin es-
nekliğini sağlayarak solunumu kolaylaştırır. On iki çift olan kaburgalar,
arkada omurga, önde ise ilk yedi çift göğüs kemiği ile eklem yapar.
Sekiz, dokuz ve onuncu kaburgaların kıkırdak parçaları önce kendi
aralarında birleşir, sonra yedinci kaburganın kıkırdak parçası ile bir-
leşerek göğüs kemiğine tutunurlar. On birinci ve on ikinci kaburgalar
serbest sonlanırlar.
Kaburgalar üç bölümden oluşur:
a. Baş kısmı (caput costae): Kaburgaların göğüs omurları ile eklem yapan arka uçlarıdır.
b. Boyun kısmı (collum costae): Kaburgaların baş ve gövde kısmı arasında kalan bölgedir.
c. Gövde kısmı (corpus costae): Kaburgaların en uzun kısmıdır. Açıklığı içe bakan bir açı yapar.
Kaburgaların göğüs kemiği ile birleşme yerlerinin kıkırdak doku yapısında olması, göğüs kafesinin
elastik yapıda olmasını sağlar. Nefes alma ve vermede, kaburgaların hareketleri sonucu göğüs boşluğu
genişler ve daralır. İlk yardımda suni solunum ve kalp masajının yapılabilmesi, göğüs kafesinin bu esnekliği
ile ilgilidir.
sap
gövde
uç
baş
boyun
gövde
Kırıklara Dikkat
2. Etkinlik
60
1. Yukarıdaki görsellerin ortak özellikleri üzerinde tartışınız.
2. Bu ortak özellikleri insan vücudu ile karşılaştırınız.
Vücudumuzdaki kemikler çok dayanıklı ve sert olmalarına rağmen yine de kırılabilmektedir. Bu-
nun nedenlerini araştırınız. Aşağıda boş bırakılan yere yazınız.
………………………………………………………………………………
……………………………………………………….…………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………....................................................................................................
..................................................................................................................
..................................................................................................................
……………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………
…............................................................................................................
................................................................................................................
Sporcuların kırılan kemiklerinin iyileşme sürecinde nelere dikkat etmesi
gerektiğini anlatınız.
Kemikleriniz Neden Kırılır?
1. Etkinlik
KEMİK BİLİMİ (OSTEOLOJİ)
61
Appendüküler iskelet üst ve alt ekstremite kemiklerinden oluşur.
a. Omuz Bölgesi
Omuz bölgesinin iskeletini köprücük kemiği ve kürek kemi-
ği oluşturur.
Köprücük kemiği (os clavicu-
la): Yandaki resimde görüldüğü gibi
göğüs kafesinin ön üst kısmında yer
alır. Yatay “S” şeklinde uzun bir ke-
miktir. Önde göğüs, arkada kürek
kemiği ile eklem yapar. İki ucu ve bir
gövdesi vardır.
Bu diken ucun kalınlaşarak son-
landığı bölüme
omuz çıkıntısı (akro-
miyon) adı verilir. Bu uç, köprücük ke-
miği ile eklem yapar. Üst kenarda dışa
doğru gaga (procesus coracoideus)
şeklinde bir çıkıntı vardır. Kürek ke-
miğinin dış köşesinde omuz eklemi-
nin konkav yüzünü oluşturan bir çukur
(glenoid) bulunur. Bu çukura kol ke-
miğinin başı yerleşerek omuz eklemi-
ni oluşturur.
b. Kol Bölgesi
Kol bölgesini oluşturan kemiğe kol kemiği denir.
Kol kemiği (humerus): Üst ekstremitenin en uzun ve tek kemiğidir. İki
ucu ve bir gövdesi vardır. Kol kemiğinin üst ucu yani baş kısmı ( caput hu-
meri) kürek kemiği ile eklem yapar. Alt ucu, ön kol kemiklerinin üst uçları
ile dirsek eklemini oluşturur.
Humerusun eklem yaptığı kemikler scapula, radius ve ulnadır.
Kürek kemiği (os scapula): Üçgen biçiminde yassı bir kemik-
tir. Göğüs kafesinin arka yüzüne oturmuştur. Ön ve arka iki yüzü ve
üç kenarı vardır. İç kenarından dış kenarına doğru uzanan dikenim-
si büyük çıkıntıya
kürek kemiği dikeni denir.
procesus
coracoideus
akromiyon
glenoid
kürek kemiği
dikeni
caput humeri
1. Üst Ekstremite Kemikleri (ossa extremitalis superior)
Üst ekstremite dört bölgeye ayrılarak incelenir:
a. Omuz bölgesi
b. Kol bölgesi
c. Ön kol bölgesi
ç. El bölgesi
Köprücük
kemiği
Kürek
kemiği
62
c. Ön Kol Bölgesi (ossa antebrachii)
Ön kol iskeletini dış yanda döner kemik (radius), iç yanda ise dirsek kemiği (ulna) oluşturur.
Döner kemik (radius): Ön kolun dış yan tarafında başparmak
hizasında bulunan uzun kemiktir. Dirsek kemiğine göre daha ince-
dir. İki ucu ve bir gövdesi vardır. Üst ucunda bulunan baş kısmı (ca-
put radi), kol kemiği ve içte dirsek kemiği ile eklem yapar. Alt uç, üst
uca göre daha kalındır. El, bilek kemiklerinin üst sırası ile eklem ya-
par. Alt uçtaki sivri çıkıntı styloid çıkıntıdır.
Dirsek kemiği (ulna): Ön kolun iç yanında yer alan uzun bir ke-
miktir. İki ucu ve bir gövdesi vardır. Üst ucunda yarım ay şeklinde bir
çıkıntı bulunur. Bu çıkıntının ön ucuna
coronoid çıkıntı, arka ucuna
dirsek çıkıntısı (olecranon) adı verilir. Dirsek kemiğinin alt ucu üst
ucuna göre daha incedir. Alt uçtaki sivri çıkıntı styloid çıkıntıdır.
olecranon
caput radi
radius
ulna
styloid çıkıntı
ç. El Bölgesi (manus)
El bölgesinin iskeletini el bileği, el tarak ve el parmak kemikleri oluşturur.
El bileği kemikleri (ossa
carpi): İki sıra hâlinde dizil-
miş sekiz kısa kemikten mey-
dana gelir. Bağlar aracılığıyla
birbirine sıkıca bağlandıkları
için hareketleri kısıtlanmıştır.
El tarak kemikle-
ri (ossa metacarpi):
Uzun, ince yapıdaki
bu beş kemik, avuç
içi ve el sırtının iske-
letini oluşturur.
El parmak kemikleri (ossa
digitorum manus): El parmakla-
rının
iskeletini oluşturan küçük ke-
miklerdir. Başparmaklarda ikişer
diğer parmaklarda üçer dizi halin-
de bulunur. Bu kemiklerin her biri
kendi arasında eklem yapar.
Aşağıdaki etkinlikte, öğrendiğiniz üst ekstremite kemiklerini listeleyiniz.
Aşağıda verilen üst ekstremite kemiklerinin Latince isimlerini karşılarına yazınız.
Kol kemiği:……………………………………….........
El parmak kemikleri:………………………………….
Kürek kemiği :………………………………………....
El bileği kemikleri:…………………………………….
Köprücük kemiği:……………………………………..
Dirsek kemiği:………………………………………...
Döner kemik :………………………………………....
El tarak kemikleri:…………………………………….
Üst ekstremite kemiklerinizin la-
tince karşılıkları öğrenebildiniz mi?
Üst Extremite Kemiklerini Tanıyın
2. Etkinlik
KEMİK BİLİMİ (OSTEOLOJİ)
63
Kalça bölgesi
2. Alt Ekstremite Kemikleri (ossa extremitalis inferior)
Vücudun tüm ağırlığını taşıyan alt ekstremitede kaç
kemik vardır? Bu kemikler üst ekstremite kemikleri ile
karşılaştırıldığında nasıl farklılık gösterir?
Alt ekstremite kemikleri vücudun dik durmasını, yü-
rümeyi, durmayı veya hareketi sabit tutmayı sağlar.
Vücudun tüm ağırlığını taşıdıkları için kalın ve güçlü
kemiklerden meydana gelir.
Dört bölgeye ayrılarak incelenir:
a. Kalça Bölgesi
b. Uyluk Bölgesi
c. Bacak Bölgesi
ç. Ayak Bölgesi
Uyluk bölgesi
Bacak bölgesi
Ayak bölgesi
a. Kalça Bölgesi (ossa coxae)
Kalça iskeleti yanlarda kalça kemiği (os coxae) ve arkada sacrum adı verilen güçlü üç kemiğin
birleşmesinden meydana gelmiştir.
Kalça kemiği geniş, yassı bir kemiktir. Üç kemiğin birleşmesinden( os ilium, os ischii ve os pu-
bis) meydana gelmiştir. Bu üç kemiğin birleşim yerinin dış kısmında uyluk kemiğinin başı ile ek-
lem yapan derin bir çukur şeklindeki
acetabulum bulunur.
Leğen ke-
miği (os ilium):
Kalça kemiğinin
en büyük ve
kanat şeklindeki
yassı kısmıdır.
Kanadın dış
yüzüne kalçaya
şeklini veren
kaslar yapışır.
İç yüzü ise iç
organlarla kom-
şudur.
Oturak
kemiği (os
ischii): Kalça
kemiğinin arka
alt bölümünü
oluşturur. Otur-
ma sırasında
yere değen ve
vücuda destek
olan kemiktir.
Çatı kemiği (os pubis): Kalça kemiğinin ön-alt
bölümünü oluşturur. Önde yandaki pubis kemiği
ile eklem yaparak symphisis pubisi (simfizis pubis)
oluşturur.
sacrum
coccyx
ischii
ilium
acetabulum
pubis
64
b. Uyluk Bölgesi
Kalça kemiği ile diz eklemi arasındaki kısımdır. Uyluk bölgesinin iskeletini
uyluk ve diz kapağı kemiği oluşturur.
Uyluk kemiği (os femur): Vücudumuzun en uzun, en
sağlam kemiğidir. Vücudun tüm yükü bu kemikler aracılı-
ğı ile bacaklara, oradan da ayaklara aktarılır. Uyluk kemi-
ğinin iki ucu, bir gövdesi vardır. Üst ucunda kalça kemi-
ği ile eklem yapacak olan küre şeklindeki femur başı (ca-
put femoris) bulunur. Başın gövde ile birleştiği yere
bo-
yun (collum femoris) denir. Travmalarda en çok kırılan kı-
sımdır. Alt ucu ise üst ucuna oranla daha geniş ve kalın-
dır. Burada sağda ve solda olmak üzere yumruk şeklinde
kabartı (condylus) bulunur.
caput femoris
collum femoris
condylus
condylus
Diz kapağı kemiği (os patella): Yassı üçgen şeklin-
de bir kemik olan patella üç köşeli ve iki yüzlü bir yapıya
sahiptir. Uylukta bulunan dört başlı kas, patella kemiğinin
içinden geçerek bacak kemiğinde sonlanır. Patella kemiği
kasın yapışma açısını büyüttüğü için kuvvetini artırır.
patella
c. Bacak Bölgesi (crus)
Bacak bölgesinin iskeletini dışta kamış kemiği, içte kaval kemiği oluşturur.
Kamış kemiği (os fibula): İncik kemiği adı da verilir. Ba-
cak iskeletinin dış tarafında yer alır. İki ucu da kalın, gövdesi
ince ve uzun bir kemiktir. Diz ekleminin yapısına katılmaz.
Üst ve alt uçta kaval kemiğine tutunmuştur. Dış yanında aşa-
ğı doğru uzanan malleolus denen bir çıkıntısı vardır. Bu çıkın-
tı ayak bileği kemiği ile eklem yapar.
Kaval kemiği (os tibia): Bacak bölgesinin iç yanında
yer alır. Üst ucu kalındır. Femurun alt ucu ile eklem yapan
iki condylus vardır. Üst uçla gövde arasındaki ön yüzde, uy-
luk dört başlı kas kirişinin yapışma yeri vardır. Tibia kemiği
deri altından kolayca hissedilir. Alt ucu daha incedir. İç yanın-
da aşağıya doğru uzanan malleolus denen bir çıkıntı vardır.
fibula
malleolus
tibia
malleolus
KEMİK BİLİMİ (OSTEOLOJİ)
65
ç. Ayak Bölgesi ( pes)
İnsan vücudunun ağırlığını taşıma, dengeli bir şekilde dağıtma ve hareketi sağlama görevini
üstlenmiş kemik yapıdır. Ayak bölgesinin iskeletini oluşturan kemikler ayak bileği kemikleri, ayak
tarak kemikleri ve ayak parmak kemikleridir.
Ayak bileği kemik-
leri (ossa tarsi): Yedi
tanedir. Topuk kemiği
(calcenues), aşık kemi-
ği (talus) , sandal kemik
(naviculare), zar kemik
(cuboideum) ve üç tane
de konik kemikten (cune-
iforme) oluşur.
Ayak tarak kemikle-
ri (ossa metatarsi): Ayak
tabanını ve ayak sırtının
iskeletini uzun beş kemik
oluşturur. Birinci metatar-
sal kemik, yürüme sıra-
sında ayak yerden kal-
karken ağırlığın önemli
bir kısmını taşıdığı için di-
ğerlerinden daha kalın ve
daha sağlamdır.
Ayak parmak kemik-
leri (ossa digitorum pe-
dis): Ayak parmaklarının
iskeletini oluşturan küçük
kemiklerdir. Baş parmakta
iki adet, diğer parmaklar-
da üç adet ayak parmak
kemiği vardır. Parmak ke-
miklerinin her biri kendi
arasında eklem yapar.
calcaneus
cuboideum
ayak tarak kemikleri
ayak parmak kemikleri
talus
naviculare
cuneiforme
Aşağıda verilen alt extremite kemiklerinin Latince isimlerini karşılarına yazınız.
Uyluk kemiği :………………………
Oturak kemiği :……………………................
Diz kapağı kemiği:.........................
Kamış kemiği:..............................................
Kaval kemiği:.................................
Sandal kemiği :............................................
Aşık kemiği:...................................
Ayak parmak kemikleri:................................
Leğen kemiği:................................
Çatı kemiği:..................................................
Alt extremite kemiklerinizin latince karşılıklarını bilmenizin faydaları nelerdir?
Alt Extremite Kemiklerini Tanıyın
3. Etkinlik
66
Aşağıdaki şekilde iskeleti oluşturan kemikler ok işaretleriyle gösterilmiştir. Bu kemiklerin adını
okların önüne yazınız.
KEMİK BİLİMİ (OSTEOLOJİ)
67
A. Aşağıdaki soruları cevaplayınız.
1. Aşağıdakilerden hangisi kemik gelişimini etkileyen faktörlerden
değildir?
A) Beslenme
C) E vitamini
E) D vitamini
B) Hormonal salgı
D) Hareketlilik
2. Aşağıdakilerden hangisi kemik tiplerinden
değildir?
A) Uzun kemik
C) Yassı kemik
E) Kısa kemik
B) Düzensiz kemik
D) Yuvarlak kemik
3. Aşağıdakilerden hangisi yüz kemiklerindendir?
A) Zygomaticum
C) Temporale
E) Ethmoidale
B) Sphenoidale
D) Frontale
4. Bel omurları kaç tanedir?
A) 7
C) 12
E) 6
B) 5
D) 9
5. Aşağıdakilerden hangisi göğüs kafesinin ön - üst kısmında bulunan yatay “S” harfi şeklin-
deki kemiğin adıdır?
A) Sternum
C) Pelvis
E) Clavicula
B) Scapula
D) Pubis
6. Aşağıdakilerden hangisi kol bölgesinin iskeletini oluşturan kemiğin adıdır?
A) Ulna
C) Tibia
E) Humerus
B) Radius
D) Femur
7. Aşağıdakilerden hangisi kalça bölgesini oluşturan kemiklerden
değildir?
A) İlium
C) Pubis
E) Nasale
B) İschii
D) Sacrum
8. Aşağıdakilerden hangisi calcaneus kemiğinin Türkçe adıdır?
A) Sandal
C) Topuk
E) Kamış
B) Aşık
D) Kaval
68
B. Aşağıdaki ifadelerin karşısına doğru olanlar için “D”, yanlış olanlar için “Y” yazınız.
1. Uzun kemiklerin gövdesi diafiz olarak adlandırılır.
( )
2. Tibia, kısa kemiktir.
( )
3. Baş ve gövdeyi meydana getiren kemikler aksial iskeleti oluşturur.
( )
4. Kafatasının yan duvarını, temel kemik oluşturur.
( )
5. Kaburgaların ön uçları kıkırdak yapıdadır.
( )
6. Ön kol iskeletini oluşturan döner kemik, ulnadır.
( )
7. Kalça kemiğini oluşturan üç kemiğin birleşim yerinin dış kısmında, uyluk kemiğinin
başı ile eklem yapan derin çukur (acetabulum) bulunur.
( )
C. Aşağıdaki soruların cevaplarını noktalı yerlere yazınız.
1. Kemik bilimine ne ad verilir?
(……………………..)
2. Kemikleşme süreci kaç yaşına kadar sürebilir?
(……………………..)
3. Burun boşluğunun tavanını, göz çukurunun iç duvarını hangi kemik oluşturur?
(……………………..)
4. Uzun kemiklerin uç kısımlarına ne ad verilir?
(……………………..)
5. Birinci boyun omuruna ne ad verilir?
(……………………..)
6. İnsan vücudunda kaç çift kaburga vardır?
(……………………..)
7. Radius ve ulnanın alt ucundaki sivri çıkıntıya ne ad verilir?
(……………………..)
8. Vücudumuzun en uzun ve en sağlam kemiği hangisidir?
(……………………..)
Ç. Aşağıdaki soruların cevaplarını ilgili boşluklara yazınız.
1. Kemiğin görevleri nelerdir? Yazınız.
…………………………………………………………………………………………….....................
……………………………………………………………………………………………..........................
........................................................................................................................................................
2. Kemiğin yapısı kaç bölümde incelenir? Açıklayınız.
…………………………………………………………………………………………….....................
.…………………………………………………………………………………………….........................
........................................................................................................................................................
3. Kemikleşme süreci kaç şekilde gerçekleşir? Açıklayınız.
…………………………………………………………………………………………….....................
……………………………………………………………………………………………..........................
........................................................................................................................................................
4. Kemiklerde enine ve boyuna büyüme nasıl gerçekleşir? Açıklayınız.
…………………………………………………………………………………………….....................
.…………………………………………………………………………………………….........................
........................................................................................................................................................
KEMİK BİLİMİ (OSTEOLOJİ)
69
5. Gözyaşı kemiği nerede bulunur? Görevini açıklayınız.
…………………………………………………………………………………………….....................
……………………………………………………………………………………………..........................
............................................................………………………………………………..........................
6. Omurga nasıl oluşur? Omurganın görevini yazınız.
…………………………………………………………………………………………….....................
…………………………………………………………………………………………….....................
.………………………………………………..........................…………………………………………...
7. Omurgayı oluşturan omurları sınıflandırınız.
…………………………………………………………………………………………….....................
…………………………………………………………………………………………….......................…
……………………………………………..........................…………………………………………........
8. El bölgesi iskeletini oluşturan kemikleri sınıflandırınız.
…………………………………………………………………………………………….....................
……………………………………………………………………………………………..........................
........................................................................................................................................................
Dostları ilə paylaş: |