GÜZEL SANATLAR VE SPOR LİSELERİ
İNSAN ANATOMİSİ KİTABI
9. SINIF
YAZARLAR
İlkay YILMAZ GÜNAYDIN
Seçil Esmanur ERDEM
Ayhan PALA
DEVLET KİTAPLARI
ÜÇÜNCÜ BASKI
..................................., 2012
EDİTÖR
Prof.Dr. Ali Ahmet DOĞAN
DİL UZMANI
Kibar BAYRAKTAR
PROGRAM GELİŞTİRME UZMANI
Vedat UZUNER
ÖLÇME DEĞERLENDİRME UZMANI
Yurdagül GÜNAL
GÖRSEL TASARIM
Ahmet PEHLİVAN
REHBERLİK UZMANI
Hümeyra YILDIRIM
ISBN 978-975-11-3332-8
Her hakkı saklıdır ve Millî Eğitim Bakanlığına aittir. Kitabın metni, soru ve şekilleri
kısmen de olsa hiçbir surette alınıp yayımlanamaz.
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI..........................................................................................: 4747
DERS KİTAPLARI DİZİS ...........................................................................................: 1363
12.?.Y.0002.3911
İ
Millî Eğitim Bakanlığı, Talim ve Terbiye Kurulunun 09.11.2009 gün ve 203 sayılı kararı ile ders
kitabı olarak kabul edilmiş, Destek Hizmetleri Genel Müdürlüğünün 19.03.2012 gün ve 3398 sayılı
yazısı ile üçüncü defa 2.858 adet basılmıştır.
Ünitenin
numarası
ve adı
belirtilmiştir.
Ünitelerde
yer alan konu
başlıkları
verilmiştir.
Ünite konusuyla ilgili gör-
sel verilmiştir.
Yeni bilgile-
rin öğrenilmesi
amacıyla yapılacak
çalışmaları, ders için
gerekli materyal-
lerin istenmesini, ön
bilgilerin harekete
geçirilmesini
sağlayacak sorularla
incelenecek konu
ve metni sezdirecek
soruları kapsar.
Öğrencilerin
kazanımlara
ulaşabilmesine
yönelik etkinlikleri
(teori ve uygula-
malar) kapsar.
Ünitenin hangi konusu olduğu belirtilmiştir.
Öğrencilerin okul
ve sınıf içi etkinlik
yönergelerini ifade
eder.
Öğrencilerin bilgile-
rini sınıfl andırma,
karşılaştırma yapma,
bilgiler arasında ilişki
kurma, yeni bilgileri
yorumlama ve kendi-
lerini değerlendirme
çalışmalarını kapsar
.
Bu bölümde öğrencilerin,
konu ile ilgili eksikliklerini
ve yeterliliklerini ölçmeye
yarayan tablo verilmiştir.
Etkinliklerle kavranan bilgi
ve becerilerin uygula-
malarla pekiştirilmesini
sağlar.
Performans görevinin
detaylarına yönlendirmeler
sağlar.
İÇİNDEKİLER
1
2
6
12
17
19
22
25
26
28
29
30
30
33
34
35
35
36
40
43
44
47
49
51
52
53
56
57
59
60
61
63
67
71
72
73
77
78
78
78
79
80
82
86
1. ÜNİTE. ANATOMİYE GİRİŞ…………………………………………..…………………..……
A.
Anatomik
Duruşlar……………………………………………...……………….……………
B.
Anatomik
Terimler……………………………………………………………………………
C. Anatomik Düzlem ve Eksenler………………………………………………………………
Ç.
Anatomik
Bölgeler…………………………………………………..…………………………
D.
Anatomik
Boşluklar………………………………………………..…………………………
Ölçme ve Değerlendirme…………………………………………….………………………
2. ÜNİTE. HÜCRE VE DOKU ANATOMİSİ……………………………...……………………....
A.
Hücrenin
Yapısı ve İşlevleri……………………………….………....…………………......
1. Hücre Çeşitleri…………………………………………….………............………………
2. Hücrenin Ortak Özellikleri………………………….…………....................……………
3. Hücrenin Yapısı ve İşlevleri……………………….…………….....................…………
4. Hücre İçi Organelleri ve Organellerin Görevleri……………….…...........………….…
B. Hücre Bölünmesi ve Çoğalması…………………….…………..........…………………….
1.Mitoz Bölünme………………………………….….………………………….........……...
2. Mayoz Bölünme……………………………….………………………….........……….…
3. Mitoz ve Mayoz Bölünme Arasındaki Farklar………….………………………............
C. Doku ve Doku Tipleri……………………………….……………………..........……….......
Ölçme ve Değerlendirme……………………………………………………...…………….
3. ÜNİTE. KEMİK BİLİMİ (OSTEOLOJİ)…………………………...............……………………
A.
Kemiğin Anatomik Yapısı……………………………………….……................…………
B.
Kemikleşme…………………..……………………………………...............………………
C.
Kemik
Tipleri…….…………….………………….………………….........…………………
Ç.
Aksial
İskelet………….……..…….……………………………………...............…………
1. Kafa Kemikleri……….…………………………………………………............…………
2. Yüz Kemikleri………………………………….……………………............………….....
D. Gövde Kemikleri….………………………………………….………..........................……
1. Omurga……………………………………………………...................…………………
2. Göğüs Kafesi Kemikleri…………………………………….........………………………
E.
Appendiküler
İskelet……………………..……………………….................………………
1. Üst Extremite Kemikleri.......…….………………………….............……………………
2. Alt Extremite Kemikleri…………….…………………..............…………………………
Ölçme ve Değerlendirme…………………………….……………………………………
4. ÜNİTE. EKLEM BİLİMİ ( ARTHROLOJİ)....…………………………………..…………........
A.
Eklemler…………………….……………………………………………...…………............
B. Eklemlerin Sınıfl andırılması….………………………………………………….................
C. Baş- Boyun ve Gövde Eklemleri…………………………………….....…………..............
1. Baş-Boyun Eklemleri.................................................................................................
2. Gövde Eklemleri..........................................................................................................
Ç. Omurga Eklemleri………………………………………………………………...........….....
D. Kaburgaların Omurga ile Eklemleri...…………..............................................................
E. Üst Extremite Eklemleri……………………………………….…………….......................
F. Alt Extremite Eklemleri………………………………………………………........................
Ölçme ve Değerlendirme………………………………………………………….............…
89
90
91
92
93
94
94
94
96
98
99
101
109
113
118
121
122
123
124
125
126
127
128
129
134
5. ÜNİTE. KAS BİLİMİ ( MYOLOJİ)……….....……………………......……………..…………
A. Kas Sistemi………………….…………………………………..........………..…………...
B. Kas Çeşitleri……………….….……………………………….............……..…………….
C.
Kas
Şekilleri………………………………………………….............………..…………...
Ç. Kas Kasılması…...…………………………………………............…….…..………….…
D.
Kasların Beslenmesi………………...………………………............………..……….…..
E.
Kasların Sinirlenmesi……………....…………………………...........………..……..……
F. Kas Kasılması İçin Gerekli Enerji..…………………………….............……..………......
G. Vücudumuzun Kasları……………………………………………...........……..………....
1. Mimik Kasları………………………………………………………..........…..…………
2. Boyun Kasları……………………………………………………….………..………….
3. Üst Extremite Kasları…………………………………………………..……..…………
4. Gövde Sırt ve Karın Kasları…………………………………………............…………
5. Alt Extremite Kasları……………………………………………………….......…..……
Ölçme ve Değerlendirme…………………………………………………………….......…
EKLER....................................................................................................................................
1. EK (Performans Görevi Örnekleri)……………………………………….……………...……..
2. EK (Performans Görevi Değerlendirme Ölçeği).…………………………………..…..……..
3. EK (Proje Çalışması Örnekleri).………………………………………………………....……..
4. EK (Proje Değerlendirme Ölçeği)…...………………………………………………....………
5. EK (Akran Değerlendirme Formu)………………………………………………….................
6. EK (Grup Öz Değerlendirme)…………………………………………………........................
7. EK (Öz Değerlendirme Formu) ………………………………………………………....….….
SÖZLÜK…………………………………………………………………………………..................
KAYNAKÇA……………………………………………………………………………….................
ANATOMİYE GİRİŞ
1
2
1. Bir insan için vücudunu tanımak niçin önemlidir? Tartışınız.
2. Tarih boyunca insan vücudunu tanımaya olan ilgi, tıpta değişik dalların ortaya çıkmasını
sağlamıştır. Bu bilim dalları hangileridir? Araştırınız.
3. Rahat duruş, esas duruş, çömelik duruş, ..vb temel beden eğitimi duruşlarını hayalinizde
canlandırınız. Bu duruşlar sportif faaliyetlere başlangıçta alınacak en uygun pozisyonlar mıdır?
Anatomide de bilgilerin kolay ve açık anlaşılabilmesi için böyle bir “duruş”a ihtiyaç var mıdır? Tar-
tışınız.
ANATOMİYE GİRİŞ
3
Sınıfça “Vücudumuzu
Tanıyalım” başlıklı bir pano
oluşturunuz. Anatominin spor-
la ilişkisi hakkında araştırma
yaparak bulduklarınızı sınıf
panosunda sergileyiniz.
Sporda anatomi bilgisi önemlidir. Çünkü
a . ………………………………………………………………………………
b . ………………………………………………………………………………
c . ………………………………………………………………………………
ç . ………………………………………………………………………………
Aşağıdaki şemada boş bırakılan yerleri doldurunuz.
Vücudumuzu Tanıyalım
Tarihin başlangıcından itibaren insanoğlu kimi zaman hastalanmış, kimi zaman dış tehlike-
lerle yüz yüze kalmıştır. Bütün bunlarla başa çıkabilmek için doğasında var olan yeteneklerini
ve zekasını kullanmıştır. Bu yeteneklerinin farkında olan insan, vücudunu tanıyarak anatominin
konusunu keşfetmeye çalışmıştır.
Anatomi, vücudun normal şeklini, yapısını, vücudu oluşturan organları ve bu organlar arasın-
daki yapısal, görevsel ilişkileri inceleyen bilim dalıdır.
Sporda sürat, hareketlilik, kuvvet, dayanıklılık, koordinasyon ve esneklik performansı artıran
motorik özelliklerdir. Bu özelliklerin gelişmesine katkıda bulunmak için insan anatomisini bilmek
ve bundan faydalanmak gerekir.
Bu bölümde, bazı temel terimlerin hem yapısal faktörlerle hem de spor bilimiyle ilişkisi açık-
lanacaktır.
Aşağıdaki etkinlikle siz de sınıfta anatomi ile ilgili çeşitli bilgiler ve görselleri bir ders yılı boyun-
ca sergileyebileceğiniz bir sınıf panosu oluşturunuz.
Yaptığınız bu etkinlikle sporcuların anatomi bilgisine niçin ihtiyaç duyduklarının cevabını söyleyi-
niz.
Sportif hareketler esnasında hangi yapıların çalıştığını ve bu yapılarda ne gibi değişikliklerin oluş-
tuğunu anlamak için de anatomi eğitimi önem taşımaktadır.
Sporda Anatomi Bilgisi
2. Etkinlik
Anatomi ve Spor
1. Etkinlik
4
Anatomik duruşta olan bir insan vücudunda kişinin başı dik, yüzü karşıya dönük, kolları iki yan-
da sarkık, avuç içleri öne doğru dönük, topuklar bitişik ve ayak uçları öne doğrudur. İnsan anato-
misinde organ ve oluşumların yer ve hareket tanımlamaları anatomik duruş esas alınarak yapılır.
Vücudumuzdaki organların yerlerinin tanımlanmasında bazı anatomik terimler kullanılır. Yön
bildiren anatomik terimler şunlardır: dexter, sinister, medial, lateral, süperior, inferior, posterior,
anterior, profundus, superficialis, external, internal.
Profundus (derin)
Superficialis (yüzeysel)
External (dış)
İnternal (iç)
Medial (orta hatta yakın)
Sinister (sol)
Lateral (orta hatta uzak)
Dexter (sağ)
Anatomik Duruş
Süperior (üst)
Poste-
rior
(arka)
Anterior
(ön)
İnferior (alt)
Şimdi de vücudunuzu daha derinlemesine tanımanızı sağlayacak anatomik duruş konusunu öğ-
reneceksiniz.
Hazırlık bölümünde bu konuyu kavrayabilmeniz için bir anatomik duruşa ihtiyaç olduğunu keşfet-
miştiniz. Şimdi anatomik duruşu inceleyelim.
ANATOMİYE GİRİŞ
5
Basketbolda şut atan bir sporcunun kullandığı malzeme (top), kendi vücudunun üstünde (süpe-
rior) dir. Aşağıdaki fotoğraflarda kullanılan spor malzemeleri vücudun neresindedir. Uygun olan ana-
tomik terimleri aşağıdaki boşluklara yazınız.
..........................................
..........................................
..........................................
..........................................
..........................................
..........................................
Öğrendiğiniz bu Latince terimleri kullanarak siz de vücut pozisyonunuza göre başınızın, ayakları-
nızın yerini ifade ediniz. Kalbiniz, vücudunuzun dexter’ında mı yoksa sinister’ında mı bulunur?
Aşağıdaki etkinlikte de sportif hareketleri Latince terimlerle ifade ediniz.
Fotoğraflar ve Anatomik Terimler
3. Etkinlik
6
Yunanca kökenli olan anatomik terimler de daha sonraki yıllarda Latinceleştirilmiştir. Günü-
müzde anatomide kullanılan terimlerin büyük bir kısmı Latincedir. Anatomik terimlerin öğrenilmesi,
farklı anlatımlardan ortak bir sonuç çıkarma açısından önemlidir.
Edebiyat
Kafiye
Koşma
Gazel
Öykü
Roman
Aruz
Beyit
Spor
Faul Smaç
Aut Şut Blok
Planjon Gol
Depar Kulvar
1. Yukarıda edebiyatta ve sporda kullanılan bazı terimler verilmiştir. Siz de farklı alanlarda kul-
lanılan terimlere örnekler veriniz.
Dünyada farklı birçok dil konuşulmasına rağmen
bilim, sanat ve meslek gruplarında kullanılan terimler
ortak anlam ifade eder. Anatomik terimler de vücudun
bütününü ve yapıların birbirlerine göre olan pozisyon-
larını belirlemek için kullanılan tek anlamlı kelimeler-
dir.
Anatomik terimlerin oluşumunda tarihteki ilk he-
kimlerin büyük payı vardır. Hipokrates (Hipokrat)
ve Aristotales (Aristo)’nun etkisiyle Yunanca, İbni
Sina’nın etkisiyle Arapça ve modern anatominin ku-
rucusu Vesalius (Vesalyus)’un etkisiyle büyük ölçüde
Latince anatomik terimler kullanılmıştır.
Vesalius (1514- 1563)
Andreas Vesalius (1514-1564)
ANATOMİYE GİRİŞ
7
Hareket bildiren anatomik terimler şunlardır: abduction (abduksiyon), adduction (adduksi-
yon), external rotation (eksternal rotasyon), internal rotation (internal rotasyon), extantion (eks-
tansiyon), flexion (fleksiyon), elevation (elevasyon), depression (depresyon), pronation (pronas-
yon), supination (supinasyon), eversion (eversiyon), inversion (inversiyon) ,rotation (rotasyon),
circumduction (sirkumdiksiyon)
External
rotation
(dışa doğ-
ru dönme)
İnternal
rotation
(içe doğru
dönme)
Adduction
(orta hatta yaklaştırma)
Abduction
(orta hattan uzaklaştırma)
8
Flexion
(bükülme)
Extension
(açılma gerilme)
ANATOMİYE GİRİŞ
9
Supination
(avuç içinin yuka-
rı çevrilmesi)
Pronation
(avuç içinin aşa-
ğı çevrilmesi)
İnversion
(ayak tabanının
içe döndürülmesi)
Eversion
(ayak tabanının
dışa döndürülmesi)
Elevation
(yukarı kaldırma)
Depression
(aşağı indirme)
10
Circumduction
(bir nokta etrafında
gerçekleştirilen dairesel
hareket)
Rotation
(döndürme)
ANATOMİYE GİRİŞ
11
Buraya kadar öğrendiğiniz hareket bildiren Latince terimleri aşağıda verilen çalışma kâğıdı ile
pekiştirmeye çalışınız.
Aşağıdaki tabloda hareket bildiren anatomik terimler verilmiştir. Bu terimlere karşılık gelen hare-
ketleri uygulayınız.
Sınıfta uygulayıcı ve gözlemci olarak ikili gruplar oluşturunuz. Her uygulayıcının yaptığı hareketin
doğruluğunu tabloda işaretleyiniz.
Hareketleri yapan öğrencinin adı-soyadı :…………………..
Doğru sayısı :…….
Yanlış sayısı :….....
Terimler
Doğru
Yanlış
1
Abduction
2
Flexion
3
Pronation
4
Adduction
5
İnternal rotation
6
Depression
7
Supination
8
Eversion
9
Circumduction
10
Elevation
11
İnversion
12
External rotation
12
1. Meridyen ve paraleller dünyayı hayalî kesitlere ayırır. İnsan vücudunu da hayalî kesitlere
ayırmak gerekse bu işlemi nasıl yaparsınız?
Anatomide, vücut hareketleri düzlem ve eksen adı verilen hayalî oluşumlara göre ifade edilir.
Günlük yaşantımızda yapmış olduğumuz hareketleri de bu şekilde gerçekleştiririz.
Sagittal Düzlem
Gövdenin tam ortasından
yere dikey olarak inen vücudu
yukarıdan aşağıya sağ ve sol
iki parçaya ayıran düzlemdir.
Frontale Düzlem
Sağdan sola ya da soldan
sağa vücudu dikey şekilde ön
ve arka bölümlere ayıran düz-
lemdir.
Transversum Düzlem
Vücudu enine kesen, alt ve üt
bölümlere ayıran ve yere paralel uza-
nan düzlemdir.
Anatomik Düzlemler (Anatomic Planum)
İnsan vücudunu tanımlamak amacıyla kullanılan ve vücudu tasarlanmış kesitlere ayıran şekillere
düzlem denir. Frontale (frontal), sagittal (sagital) ve transversum (transvers) olmak üzere üç tane
anatomik düzlem vardır.
ANATOMİYE GİRİŞ
13
Anatomik Eksenler (Anatomic Axis)
Sagittal Eksen
Vücutta önden arkaya doğru
uzayan ve yere paralel olan ek-
sendir. Vücudun sağa sola hare-
ket etmesini sağlar.
Aşağıdaki cümlelerin ifade ettiği durumlar hangi düzlemde gerçekleşir? Boş bırakılan yerlere yazınız.
Sınıf tahtasını sağ
ve sol iki parçaya
böldüğünüzde
Ağacı alt ve üst
iki parçaya
böldüğünüzde
Televizyonu ön
ve arka iki
parçaya
böldüğünüzde
…….....
……………….
………..
Vücudunuzu hayalî düzlemlere bölerek incelemenin sportif hareketlere ne gibi katkısı olduğunu
açıklayınız.
Verticale Eksen
Vücutta yukarıdan aşağıya doğ-
ru uzanan ve yere dik olan eksendir.
Vücudun kendi etrafında sağa sola
dönmesini sağlar.
Transversum Eksen
Vücutta sağdan sola doğru
uzayan ve yere paralel olan ek-
sendir. Vücudun öne geriye ha-
reketini sağlar.
İnsan vücudundan geçen ve eklemlerin çevresindeki hareketlerin tanımlanmasında kullanılan
yönlere eksen denir. Verticale (vertikal), sagittal, transversum olmak üzere üç tane eksen vardır.
Şimdi öğrendiklerinizi pekiştirmek için aşağıdaki etkinlikleri uygulayayınız.
Sınıf tahtasının
sağ ve sol iki parçaya
bölünmesi
Televizyonu ön
ve arka iki parçaya
bölme
Ağacı alt ve üst
iki parçaya bölme
Düzlemleri Tanıyalım
1. Etkinlik
14
a. ……………
b. ……………
c. ……………
Elinizdeki silginin ortasından a,b,c yönünde geçtiğini hayal ettiğiniz noktasal çizgiler, silgide
hangi eksenleri oluşturur? Oluşan eksene göre yaptırılan hareketlere örnekler veriniz.
........................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
Dostları ilə paylaş: |