GÜzel sanatlar ve spor liseleri İnsan anatomiSİ Kİtabi sinif yazarlar


Ç. Aşağıdaki soruların cevaplarını noktalı yerlere yazınız



Yüklə 6,92 Kb.
Pdf görüntüsü
səhifə4/10
tarix13.04.2017
ölçüsü6,92 Kb.
#13874
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10

Ç. Aşağıdaki soruların cevaplarını noktalı yerlere yazınız.
1. Mayoz bölünme sırasında diploid kromozoma sahip ana hücrelere ne ad verilir?
(……………………..)
2. Organizmayı meydana getiren en küçük yapı ta
şına ne ad verilir?
(……………………..)
3. Hücrenin solunum ve enerji merkezine ne ad verilir?
(……………………..) 
4. Hücre içinde protein üretilen organellere ne ad verilir?
(……………………..)
5. Hücreyi inceleyen bilim dalı hangisidir?
(……………………..) 
6. Kasılma ve esneme yetene
ği yüksek olan dokulara ne ad verilir?
(……………………..)

42
ÖZ ELE
ŞTİRİ FORMU
Bu üniteden önce ‘Hücre ve Doku Anatomisi’ hakkında neler biliyordum?
Hücre ve Doku Anatomisi ünitesinde neler öğrendim?
Hücre ve Doku Anatomisi ünitesinde hangi konuları kavramakta güçlük çektim?
Bu ünitede kavramakta güçlük çektiğim konuları nasıl öğrenebilirim?

KEMİK BİLİMİ (OSTEOLOJİ)
43
l

44
1. Bir binayı ayakta tutan nedir? Tartışınız.
2. Binalarda olduğu gibi insan vücudunu da ayakta tutan bir yapı var mıdır? Tartışınız. 
Vücudumuzdaki  kemiklerin görevlerinin neler olduğunu biliyor musunuz? Canlıların önem-
li özelliklerinden biri de aktif hareket yapabilmeleridir. Hareket sistemi (lokomotor sistem), insan 
vücuduna belirli bir biçim verir. Bu hareketlerin yardımı ile insanlar, bulundukları ortamda yer de-
ğiştirebilirler.
İskeleti oluşturan kemikler, bu kemikler arasında bulunan eklemler ve hareketi meydana geti-
ren kaslar hareket sistemini oluşturur. 
Kemik gelişimi bireysel farklılıklar gösterir. Tercih edilen spor dalı, bireyin kemik yapısını nasıl etki-
ler? Tartışınız.
Farklı spor branşlarıyla ilgilenen arkadaşlarınızın fizik yapısını karşılaştırınız. Karşılaştırma so-
nuçlarını aşağıya yazınız. 
  ………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………..………………………………….……………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………..…………………………………..............................
..............................................................................................................................................................
Sizce ağırlık çalışması yapan sporcuların kemik gelişimi diğer sporculara göre nasıl farklılıklar gösterir?
Kemik Gelişimimiz
1. Etkinlik

KEMİK BİLİMİ (OSTEOLOJİ)
45
epifiz 
 
diafiz 
epifiz 
Uzun kemiklerin gövdesi 
diafiz, uç kısımları epi-
fiz olarak adlandırılır. Üst taraftaki ucuna proximal 
epifiz, alt kısımdakine distal epifiz denir. Diafiz ve 
epifiz arasındaki kıkırdak yapılı bölge, kemik meta-
bolizmasının en yüksek olduğu kısımdır. Bu kısma 
metafiz  adı  verilir.  Metafiz  bölgesindeki  hücreler, 
kemiklerin  uzunlamasına  büyümesini  sağlar.  Ke-
miklerin enine büyümesi ise periostun altındaki ta-
bakada bulunana osteoblastların faaliyetleri ve yeni 
kemik tabakasının eklenmesi ile olur. 
Kemiklerimizin  hem  sağlam  hem  de  esnek  ol-
ması ve boy uzamasını sağlayan faktörlerin neler 
olduğunu biliyor musunuz? Kemiğin yapısında or-
ganik ve inorganik maddelerin bir arada olması, ke-
miğe olağanüstü bir dayanıklılık kazandırır. Organik 
maddeler, kemiğe esneklik verirken inorganik mad-
deler, kemiğe sertliğini kazandırır.
Aşağıdaki şekilde iskelet sisteminin işlevleri verilmiştir.
Kemiğin Anatomik Yapısı
femur
İskelet
Organizmaya biçim verir. 
Organizmanın yükünü taşır.
Organizmanın  kalsiyum 
ve fosfor depolarıdır.
Kemik iliğinden kan hüc-
releri yapar.
Vücuda  destek  verici  ve 
vücudu  koruyucu  bir  işlevi 
vardır. 
Kasların  hareketini  ko-
laylaştırır.

46
 Kemik zarı (periost): Kemiğin en dış kısmında iki tabaka hâlinde yer alır. Üst tabaka bağ 
dokudan, alt tabaka yumuşak bağ dokudan oluşur. Damar ve sinirlerden oluşmuş zengin bir do-
kudur.
 
Süngersi kemik (substan-
tia spongiosa):
 Uzun kemiklerin alt ve üst 
uçlarında, kısa kemiklerde sün-
gerimsi kemik doku bulunur. Bu 
gözenekli  dokunun  içi  kırmızı 
kemik iliği ile doludur.
Kompakt kemik (substantia compacta): Uzun kemiklerde,kısa, yassı ve düzensiz kemikle-
rin  dış yüzeyinde ve kemik zarının altında yer alan sert, kabuksu kısımdır. 
Aşağıda yapacağınız etkinlikle kemiğin dış ve iç yapısını daha yakından tanıyacaksınız.
Kasaptan enine ve boyuna bölünmüş kemik parçaları alınız. Onların dış ve iç yapısını inceleye-
rek ulaştığınız sonuçları aşağıya yazınız.
………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………….............................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
Kemiğin epifiz ve diafiz kısmında gözlemlediğiniz yapılar nelerdir?
Kemiğin Yapısını İnceleyelim
2. Etkinlik

KEMİK BİLİMİ (OSTEOLOJİ)
47
1. Su ve çimento karışımı olan harç, yapılara nasıl bir özellik kazandırır? Tartışınız.
2. İnsan embriyojunda kemik doku var mıdır? Araştırınız.
İnsan iskeleti, gelişmeye anne karnında başlar. Yeni doğmuş bebekte 270 kemik bulunur. Ke-
mikleşme süreci 20–25 yaşına kadar devam eder. Gelişim tamamlandığında, vücudumuzdaki 
kimi kemiklerin birleşmesiyle bu sayı 206’ ya düşer. Kemikleşme iki şekilde gerçekleşir:
Kemikleşme
Bağ dokusu kaynaklı kemikleşme: Ke-
mikleşme sürecinde, bağ dokunun kıkırdak 
dokuya dönüşmeden doğrudan kemik doku-
ya dönüştüğü biçimdir. Kafatası kemiklerinin 
gelişimi böyledir.
Kıkırdak dokusu kaynaklı kemikleşme: 
İnsan vücudunda çoğunlukla bu kemikleşme 
hâkimdir.  Bağ  doku  önce  kıkırdak  dokuya 
daha sonra kemik dokuya dönüşür.

48
................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
Çevremizde sıkça rastlanan bu hastalığı 
önleyebilmek için neler yapılmalıdır?
Beslenme, A, C, D vitaminleri, hormonal salgılar ve hareketlilik gibi faktörler, kemikleşme sürecinde kemik  
gelişimini etkiler. Bu faktörlerin kemiklerin gelişimini hangi yönden etkilediklerini araştırarak aşağıya yazınız.  
Beslenme:……………………………………………………………………………………………….......
…………………………………………………………………………….....................................................
A vitamini:……………………………………………………………………………………….………......
……………………………………………………………………………………….......................................
     C vitamini:………………………………………………………………………………………………......
……………………………………………………………………………………….......................................
D vitamini:…………………………………………………………………………………….......…………
……………………………………………………………………………………….......................................
Hormonlar:………………………………………………………………………........................................
…………………………………………………………………………………………………….....................
Hareketlilik:……………………………………………………………………………….........................
..............................................................................................................................................................
Osteoporoz hastalığı ile ilgili bir araştırma yapınız. Verileri not alarak sınıfça tartışınız. Ulaştığınız 
sonuçları aşağıda boş bırakılan yerlere yazınız.
Kemikleşme sürecinde, kemik gelişimine etki eden faktörlerin neler olduğunu araştırarak aşağı-
daki etkinliği yapınız.
Kemikleşme sürecinde, hormonal salgılar ve egzersiz çok önemli rol oynar. Kalsiyum, potasyum 
ve diğer minerallerden zengin bir beslenme de çok önemlidir. Tüm yaşantımız boyunca almamız 
gereken kalsiyum en çok süt ve süt ürünlerinde bulunur. 
        Normal      Osteoporozlu
    kemik kesiti    kemik kesiti
Kemikleşme Sürecinde Kemik Gelişimi
1. Etkinlik
Kemiklerimiz Neden Küçülür?
2. Etkinlik
Sevgili öğrenciler, bu ünitede öğrendiğiniz kemiğin yapısı ve gelişimi konusu 
hakkında sayfa 122 Ek 1’de performans görevi 2. örneği verilmiştir. Konu ile ilgili 
daha detaylı bilgiyi sayfa 122’de bulabilirsiniz. Araştırmanız Ek 2’de verilen dere-
celi puanlama anahtarı ile değerlendirilecektir. 

KEMİK BİLİMİ (OSTEOLOJİ)
49
1. Sınıfta arkadaşlarınızla alnınıza, el bileğinize, kolu-
nuza ve sırtınıza dokunarak buradaki kemiklerin şekilleri 
hakkında bilgi edinmeye çalışınız. Edindiğiniz bilgileri ar-
kadaşlarınızla tartışınız. 
2.  Vücudunuzdaki  kemiklerin  farklı  şekilde  olmasının 
faydalarını tartışınız.
Vücudumuzda farklı tipte kemikler bulunmaktadır. Bu kemikleri aşağıdaki etkinlikle daha yakından 
tanıyacağız. 
Sınıfa getirilen iskelet maketini inceleyiniz. Kemikleri şekillerine göre nasıl sınıflandırırsınız? Açıklayınız.  
………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………..……………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………..……………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………..…
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………...........…………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………...
..............................................................................................................................................................
Omurlarınızı oluşturan kemik tiplerini nasıl adlandırırsınız?
Kemikleri Şekillerine Göre Sınıflandırınız
1. Etkinlik

50
Kemikler şekil ve büyüklüklerine göre yassı, havalı, sesamoid, uzun, düzensiz ve kısa kemikler 
olarak adlandırılır. İnsan vücudunda değişik şekil ve büyüklükte yaklaşık 206 kemik bulunur.  
Yassı 
kemikler 
(ossa plana):  Yassı  ve 
ince kemiklerdir. Çoğun-
lukla  hareketsiz  eklem-
leri  oluşturarak  beyin 
gibi önemli organları ko-
rurlar.  Kafatası,  kabur-
ga,  kürek  ve  kalça  ke-
mikleri bu gruba girmek-
tedir. Bu kemiklerin yüz-
leri sıkı kemik dokusu ile 
örtülüdür.  İç  kısmında 
süngerimsi  kemik  doku 
bulunmaktadır. 
Sesamoid    ke-
mikler  (ossa  se-
samoidea):    Bazı 
tendonlar  ile  kasla-
rı  kemiklere  bağla-
yan küçük kemikler-
dir. Diz kapağı kemi-
ği  bu  gruba  girmek-
tedir. 
Uzun 
kemik-
ler  (ossa longa): 
Uzunlukları,  geniş-
lik  ve  kalınlıkların-
dan  fazla  olan  ke-
miklerdir.  Hareket 
esnasında  kaslar 
için  kaldıraç  görevi 
yapmalarının  yanı 
sıra  vücut  ağırlığı-
nı da taşırlar. Kol ve 
bacak  kemikleri  bu 
gruba girmektedir.  
Havalı  kemikler 
(ossa pneumatica): 
İçerisinde  hava  boş-
lukları bulunan kemik-
lerdir.  Kafa  kemikle-
rinden  (sphenoidale, 
frontale,  ethmoidale, 
maxillae)  bazıları  bu 
gruba girmektedir. 
Düzensiz  kemik-
ler  (ossa irregularia): 
Belli  bir  şekli  olmayan 
düzensiz  yapıdaki  ke-
miklerdir.  Kaslara  tu-
tunma  yerleri  ve  deği-
şik çıkıntıları vardır. Bu 
kemikler  baskılara  da-
yanabilen  sağlam  ke-
miklerdir.  Omurlar  ve 
çene kemikleri bu gru-
ba girer.
Kısa 
kemikler  
(ossa brevia): Uzun-
luk,  genişlik  ve  kalın-
lıkları  hemen  hemen 
eşit  olan  kemiklerdir. 
El  ve  ayak  bileği  ke-
mikleri  bu  gruba  gir-
mektedir.

KEMİK BİLİMİ (OSTEOLOJİ)
51
1. Cevizin kabuğuyla içini, şekil ve yapı bakımından inceleyerek kafatası ile olan benzerlikleri-
ni sınıfça tartışınız. 
2. Kafatasımız tek bir kemikten oluşsaydı bu durum beynin gelişimini nasıl etkilerdi? Tartışınız.
Kafa ve yüz kemikleri aksiyal iskeleti oluşturur. Kafa iskeleti sekiz kemikten meydana gelir. 
Bu kemikler, sutura adı verilen oynamaz eklemlerle birbirlerine bağlanmıştır. Yeni doğan bebek-
te kafa kemikleri arasında bıngıldak (fonticulus-fontanel) adı verilen kemikleşmemiş 6 adet zar-
sı bölge bulunur. Bıngıldakların durumu çocuk gelişimi hakkında bilgi verir. Büyük bıngıldaklar, en 
geç 2,5-3 yaşına kadar kemikleşir. Kafatası kemikleri yassı kemikler olduğundan kemikleşme or-
tadan çevreye doğru gerçekleşir. Çocuğun kemik gelişimi yetersiz ise bu bıngıldakların geç ka-
panmasından anlaşılabilir. 
Yeni doğan bebeğin aşağıdaki kafa is-
keletinde  bulunan  bıngıldakların  görevini 
araştırınız.  Ulaştığınız  sonuçları  aşağıda 
noktalı yerlere yazınız. .……………………
………………………………………………
………………………………………………
………………………………………………
………………………………………………
………………………………………………
……………………………………………......
....................................................................
Aşağıda yapacağınız etkinlikle bıngıldağın görevini araştırınız.
Büyükleriniz, yeni doğmuş bebeğin kafasına dokunulmasına izin vermezler. Bunun nedeni ne 
olabilir?
Kafanızdaki Kemikler
1. Etkinlik
Ç. AKSİYAL İSKELET

52
Kafatası kemikleri dördü tek, ikisi çift olmak üzere sekiz tanedir. 
Alın kemiği (os frontale): Kafatasının alın 
bölümünü ve göz yuvalarının üst duvarını oluş-
turan kemiktir. Ön alt kısmında kaşlarımızın bu-
lunduğu yay şeklinde kabartılar vardır. Başlan-
gıçta çift olan alın kemiği sonradan kaynaşarak 
tek kemik halini alır. Bu kemiğin içinde alın si-
nüsü adı verilen iki boşluk vardır. Bu sinüsler de 
burun boşluklarına açılır. 
Yan kafa kemiği 
(os parietale): Kafa-
tasının yan üst duva-
rını ve çatısını oluştu-
rur. Dört köşeli yassı 
kemiklerdir. Dış yüzle-
ri kubbemsi, iç yüzleri 
çukurdur. Çukur olan 
iç yüzünde beyin kıv-
rımlarına uyum gös-
teren girinti ve çıkın-
tılar vardır. Ayrıca bu 
kemiklerde önden ar-
kaya doğru dallana-
rak uzanan oluklar bu-
lunur. Bu oluklarda be-
yin zarını besleyen 
damarlar vardır.  Önde 
alın kemiği, arkada art 
kafa kemiği, orta hat-
ta diğer parietale ke-
mik ve yanlarda şa-
kak kemikleri ile  ek-
lem yapar. 
Kalbur kemiği (os 
ethmoidale): Burun 
boşluğunun tavanını, 
göz çukurunun iç du-
varını oluşturan tek 
kemiktir. Kemiği, birbi-
rini doksan derece dik 
kesen düşey ve yatay 
iki kemik levha mey-
dana getirir. Yatay ke-
mik levha delikli, kal-
bur şeklindedir. Bu 
deliklerden koku sini-
ri geçer. Dikey levha 
burun bölgesinin olu-
şumuna katılır. Kalbur 
kemiği alın kemiğinin 
altında temel kemiğin 
önünde olan kemiktir. 
Art kafa kemiği 
(os occipitale): Kafa-
tasının arkasını oluş-
turan tek kemiktir. Ta-
banında kafatası boş-
luğu ile omurga ka-
nalını birbirine bağla-
yan delikten (foramen 
magnum) omurilik ge-
çer. Yanlarda şakak 
kemiği ve yan kafa 
kemiği önden temel 
kemikle eklem yapar. 
Şakak kemiği (os temporale):  Kafatasının 
yan duvarlarını oluşturan kemiklerdir. Yeni do-
ğan bir bebekte üç bölüm olan temporal kemikler 
kaynaşarak tek parça haline gelir. Kafanın sa-
ğında ve solunda bulunur.  Yapısında işitme ve 
denge organları ile bu organların damar ve sinir 
yapılarının geçtiği kanal ve delikler vardır. 
Temel kemik (os sphenoidale):  Kafa ta-
banının ortasında yer alır. Bir gövdesi, aşağı-
ya doğru uzanan büyük ve küçük iki kanat çı-
kıntısı olan tek kemiktir. Gövdesi içi boş bir 
küp şeklindedir ve bu boşluk buruna açılır. Üst 
yüzü eğer biçiminde olduğu için buraya Türk 
eğeri (sella turcica) adı verilir. İçinde hipofiz 
bezi, sağında ve solunda görme sinirleri vardır. 

KEMİK BİLİMİ (OSTEOLOJİ)
53
Sınıfa getirilen kafatası iskeletini inceleyiniz. Kafatasını oluşturan kemiklerin isimlerini söyleyip 
yerlerini belirtiniz.
Yüz kemikleri,  genel olarak ağız ve burun boşluğunu oluşturur, bir kısmı da göz küresinin yapımı-
na katılır. Yüz bölgesinde 14 kemik bulunur. Bunlar tek ve çift kemikler olarak sınıflandırılır.
Os nasale
Os zygomaticum
Os vomer
Os mandibula
Os maxillae
Os concha nasalis media
Os lacrimale
Kemikleriniz
2. Etkinlik

54
Üst çene kemiği (os maxillae):  Ağız 
boşluğunun  tavanını,  göz  çukurunun  ta-
banını, burun boşluğunun dış yan duvarı-
nı oluşturur. İçinde en büyük hava boşlu-
ğu (sinüs maksillaris) bulunur. Burun boş-
luğuna açılır. Çift kemiktir. 
Alt  çene  kemiği  (os mandibula): 
Yüz  iskeletini  oluşturan  kemiklerin  en 
büyüğüdür. Bir gövde ve iki koldan olu-
şur. At nalına benzer. Tek kemiktir.
Burun kemiği (os nasale): Burun sırtı-
nın üst kısmını oluşturan bu kemik dikdört-
gen  şeklindedir.  Üst  kenarları  alın  kemiği 
ile birleşir. Alt kenarları burun boşluğunun 
ön  deliğinin  üst  kısmını  oluşturur.  Çift  ke-
miktir. 
Elmacık kemiği (os zygomaticum): 
Üst çene kemiği ve şakak kemiği ile ek-
lem yaparak elmacık kemerini oluşturur. 
Çift kemiktir.

KEMİK BİLİMİ (OSTEOLOJİ)
55
Damak  kemiği  (os palatinum):  Damak 
kemiği  çift  kemiklerdendir  ve  L  şeklindedir. 
Kemiğin yatay levhası, sert damağı oluşturur. 
Düşey levhası ise burun boşluğunun yapısı-
na katılır.
Boynuzcuk  kemiği  (os concha na-
salis inferior): Burun boşluğunda yer alır. 
Kendi  üstüne  kıvrılmış  şekildedir.  Buraya 
gözyaşı kanalı açılır. Çift kemiktir.
Sapan kemik (os vomer): Burun boş-
luğunun alt kısmında yer alan kama şeklin-
de tek kemiktir. 
Gözyaşı kemiği (os lacrimale): Tır-
nak  şeklinde  ve  büyüklüğündedir.  Göz 
çukurunun iç yan köşesinde bulunur. İç 
yüzeylerine  gözyaşı  bezleri  oturmuştur. 
Bu  bezlerin  kanalları  burun  boşluğuna 
açılır. Çift kemiktir.

56
Düzgün bir vücut duruşu (postür), omurganızın şekli ve sağlığı ile ilgilidir. İlerleyen yaşlarda görü-
len kas ve kemik zayıflıkları omurgada çeşitli şekil değişikliklerine neden olur. Bu şekil değişikliklerini 
araştırarak not alınız.
………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………….…………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………............................................................
.......................................................................................................................................................
Siz de çevrenizde gördüğünüz bu tip rahatsızlığı olan kişilerle konuşarak bir sunu hazırlayınız.
1. Yukarıdaki resimlerin ortak özellikleri üzerinde düşünerek bu resimlerle insan vücudunu oluş-
turan gövde kemikleri arasında nasıl benzerlikler olabileceğini tartışınız. 
Kemik Gelişiminiz
1. Etkinlik

KEMİK BİLİMİ (OSTEOLOJİ)
57
Gövde kemikleri; omurga ve göğüs kafesi kemiklerinden meydana gelir.
1. Omurga (Columna Vertebralis
İskeletin eksenini yapan, gövdenin arka orta-
sında  bulunan  ve  omurların  üst üste gelmesiyle 
oluşan kemik sütun, omurgayı oluşturur. Bu sütun 
33–34  omurun  (vertebrae)  üst  üste  sıralanması 
ve birbirine bağlanması ile oluşur. Yandaki şekil-
de görüldüğü gibi önden görünümü düz bir sütu-
nu andırırken yandan görünümü “S” şeklinde kıv-
rımlar gösterir. 
Başın,  gövdenin, göğüs ve karın boşluğunda 
bulunan  birçok  iç  organın  ağırlığını  taşımak  ve 
bunlara destek olmak omurganın görevidir. 
Omurgayı oluşturan omurlar arasında şekil ve büyüklük bakımından farklılıklar olmasına rağ-
men genel olarak omurlar, birinci boyun omuru hariç, omur gövdesi ve omur kemerinden oluşur. 
Yandaki şekilde görüldüğü gibi kısa bir silindir 
şeklinde olan omur gövdesi, omurganın esas yü-
künü taşıyan bölümdür. İki omur gövdesi arasın-
da omur arası disk (intervertebrale) bulunur.
Omur  gövdesi  ile  omur  kemeri  arasındaki 
boşluk,  omur  deliğini  (foramen  intervertebrale) 
oluşturur. Omur delikleri üst üste gelerek bir ka-
nal meydana getirir. Bu kanala omurilik kanalı 
denir ve içinde omurilik siniri yer alır. 
Omurga; boyun, göğüs, bel, sağrı ve kuyruk 
ucu omurlarından oluşur. 
omur kemeri
omur gövdesi
omur deliği
Gövdeniz hangi kemiklerden oluşmuştur? Bu kemiklerin vücudunuzda ne gibi görevleri var-
dır? Tartışınız. 

58
Yüklə 6,92 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin