O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi falsafa ma’ruzalar matni

Kamoliddin Husayn Voiz Koshifiy
(taxm.1440/1450 — 
1505 yillarda yashagan) bo’lib, O’rta Osiyo va Xurosonda axloq falsafasi rivojiga hissa qo’shgan. 
Koshifiy Sabzavor shahrida tavallud topadi, keyinchalik Abdurahmon Jomiyning taklifi bilan Hirotga ko’chib 
keladi. U qolgan umrini Hirotda o’tkazadi va shu erda vafot etadi. Koshifiy katta olim va mudarris bo’lib etishadi, butun 
umrini ilm-fan va nasru-nazm ravnaqiga bag’ishlaydi. U Navoiy va Jomiy bilan do’stona aloqada bo’ladi. «Mavlono 
Husayn Voiz Koshifiy taxallus qilur, sabzavorlikdur. Yigirma yilg’a yaqin borkim, shahardadur va mavlono zufundun 
va rangin va purkor voqe’ bo’lubtur. Oz fan bo’lg’aykim, dahli bo’lmag’ay. Xususan, va’z, insho va nujumki, aning 
haqqidur va har qaysida mashhur ishlari bor...» — degan edi Navoiy uning haqida. 
Voiz Koshifiy ilmning ko’p sohalarida ijod qilgan. U voizlik san’atini puxta egallagan, insho, ilohiyot, falakiyot, 
adabiyot, falsafa, axloq va pedagogika sohalarida ishlari bor. Olimning muhim risolalari «Axloqi muhsiniy» 
«Futuvvatnomayi sultoniy», «Anvari Suhayli», «Maxzanul-insho», «Risolayi xotamiya» va boshqalardir. Ushbu 
asarlarda mutafakkir davlatni oqilona boshqarish, insonga go’zal hulq-odob qoidalarini singdirish, ilm-fan va kasb-
hunarni egallash, tijoratchi va savdogarlar hulq-odobi, umuman ta’lim-tarbiya haqida qimmatli fikrlarni ilgari suradi. 
Olim o’z asarlarida hukmronlardan halqqa g’amxo’rlik qilishni, ularni haqsizlik va o’zboshimchalikdan muhofaza 
qilishni qo’rqmasdan talab qiladi. Uning ijtimoiy falsafiy va axloqiy g’oyalari hozir ham o’z tarbiyaviy qimmatini 
yo’qotmay kelmoqda. 
XV asrning oxiridan boshlab Temuriylar davlati sekin-asta inqirozga yuz tuta boshladi. Bunga temuriy shahzodalarining 
o’zaro urush-janjallari, tarqoqlikning kuchayishi, o’zaro nizolar, taxt uchun kurashlar natijasida mamlakatning bo’linib ketishi, 
iqtisodning tushkunlikka uchrashi sabab bo’ldi. Natijada Mavorounnahr Shayboniyxon tomonidan bosib olindi. 
Temur avlodidan bo’lgan