Islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universiteti oziq-ovqat sanoati mashina va

Nazorat savollari 
1.
Haydash deb nimaga aytiladi? 
2.
Oddiy haydashning qanday usullari mavjud? 
3.
Rektifikatsion kolonnalarning qanday turlarini bilasiz? 
4.
Oddiy haydash qanday qurilmada amalga oshiriladi? 
9-AMALIY MASHG‘ULOT 
MAHSULOTNING NAMLIGINI ANIQLASH 
 
Ishning maqsadi: 
 
1.
Materialning nisbiy va absolyut namligini aniqlashni o‗rganish.
2.
Material tarkibidagi quruq modda vaznini topish.
2.
Quritish shkafida material namligining vaqt birligida o‗zgartirishini 
aniqlash.
Umumiy ma’lumotlar 
 
Materialni quritish – bu materialdagi namni haydash demakdir. 
Materialning namligi uning quruq moddasiga bog‗langan har qanday 
eritmadir. Amalda ko‗pchilik materialda namlik – bu suvdir. 
Materiallarning tarkibidagi eritmada har xil miqdordagi suv bo‗lishi 
mumkin. Nam material – absolyut quruq modda bilan namlikning mexaniq 
birikmasidir, ya‘ni:
 
G = G
k
+W, (9.1) 
Bunda, G
k
- quruq modda vazni,
W - namlik vazni
Agarda materialning umumiy vazni G ni 100% deb hisoblasak, 
namlikning material umumiy vazniga nisbatan namligi yoki materialning 
nisbiy namligi deyiladi (

0
), 

---

40 
%
100
W
G
W
%
100
G
W
k
0




(9.2) 
Bunda, W = 0 bo‗lsa,

0 
= 0 bo‗lib, absolyut quruq modda deyiladi. 
G
k
= 0 bo‗lsa,

0 
= 100% bo‗lib, toza namlik deyiladi.
Demak, «

0
» 0 dan 100% o‗zgaradi.
Quritish jarayonida o‗zgarmas birlik G
k
quruq modda vazni 
hisoblanadi.
Agar G
k
ni 100% deb olsak,
k
k
W
G
G

%
100
(9.3) 
3 – tenglama materialning quruq vazniga nisbatan namligi bo‗lib, 
materialning absolyut namligini ko‗rsatadi.
Bunda, G
k
=0 bo‗lsa, W
k
= 

ya‘ni
«W
k
» ko‗rsatkich 0 dan «

» gacha % larda aniqlanadi.
Amalda quritish jarayonida materialdan bug‗lanib ketayotgan suvni 
aniqlash kerak bo‗ladi.
Materialdan bug‗langan suv miqdori quritishdan oldingi va 
quritilgandan keyingi materialning vaznlari farqi hisobida topiladi:
Qishloq xo‗jalik mahsulotlarining tarkibidagi quruq modda amalda 
quritish shkaflarida materialni 105
0
C gacha qizdirilib o‗lchab olinadi.
Infraqizil nurli IKS-2 shkafidan meva-sabzavotlar, qo‗ziqorin va 
boshqa mahsulotlarni quritishda foydalaniladi. 
Meva-sabzavotlarni infraqizil nur yordamida quritish jarayonida 
mahsulotlarning zararlanmasligi va ularning tarkibidagi vitaminlarning 
saqlanib qolinishi bilan boshqa usullardan afzaldir.
Bundan tashqari quritish davrida meva-sabzavotlar sterillizatsiya 
qilinadi va ular uzoq vaqt saqlanadi. 
Shkafni 10-25
0
C haroratda bo‗lgan xonalarga o‗rnatiladi. Havoning 
namligi 80% va harorati 25
0
C gacha bo‗lishi kerak. Atrof-muhit 
bug‗lardan, yomon ta‘sir etadigan gazlardan holi bo‗lishi lozim. 

---

41 
9.1– rasm. IKS-2 quritish shkafi umumiy ko‗rinishi 
1 – quritish shkafi; 2 – patnis; 3 – qizdirgich; 4 – elektr tokini 
boshqarish (reostat) 
Quruq modda vazni quyidagicha topiladi:
G
G
k

g
G
,
100
100
0

(9.4) 
Masala. 1t qovun mahsuloti keltirildi. Shkafning quritish harorati 
60
0
C, mahsulot 20-30 minutda quritiladi. Mahsulot namligini aniqlang.
Yechish: mahsulotning boshlang‗ich og‗irligi a-1000kg, quritilgandan 
keyingi og‗irligi b-800kg.
%
34
%
100
60
800
1000
%
100
0







G
b
a

Vazifa:
Agar quritish shkafi 1sutkada 800kg uzum mahsulotini quritsa, 
1soatdagi ish unumdorligini aniqlang.