O‗quv-uslubiy qo‗llanma

navkarlar mash‟al-larini boshlari uzra baland ushlab turishar, sersoqol yuzlari chala-
chulpa ko`rinardi. 4. Ayvondagi o`choq oldida o`tirgan ayol o`rnidan turdi-da, hovliga 
yuz o`girdi. (P.T.) 
SO‗Z YASALISH TAHLILI 
So‗z yasalishi tilshunoslikning mustaqil bo‗limlaridan biri bo‗lib, yangi so‗z hosil 
qilish, uning qonun-qoidalari, usullari kabilar bilan shug‗ullanadi. So‗z 
yasalishi 
tahlilida berilgan so‗z qanday yasalgan, so‗z yasovchi morfemalar va boshqa vositalar 
qanday tartibda birikkan ekanligi aniqlanadi. So‗z yasalishi tahlilida so‗ zasos va 
yasovchilarga bo‗lib qaraladi. 
So‗z yasalishi tahlili tartibi 
1.
So‗z yasalishi usuli 
2.
Yasovchi asos va uning harakteri 
3.
Yasama so‗z va so‗z yasovchi affikslar 
So‗z yasalishi tahlili namunasi 
Bemazagarchilik: yasalish usuli affiksatsiya, bemaza asosidan – garchilik affiksi 
yordamida yasalgan ot. – garchilik – murakkab affiks. Yasash asosi bemaza so‗zi ham 
yasama bo‗lib, maza otiga sifat yasovchi be- affiksini qo‗shilishidan hosil bo‗lgan. Olib 
bormoq: yasalish usuli kompozitsiya. Yasalma – fe‘l+fe‘l ko‗rinishida yasalgan qo‗shma 
fe‘l. Yasalmaning ma‘nosi har ikki qismning ma‘nolarining yig‗indisidan kelib chiqadi. 
7-mashq. Yasama so‘zlarni aniqlab, tahlil qiling. 
1. Uning Asadbek bilan yaqinligi, garchi do`stlik libosida ko`rinsa-da, aslida odam 
bolasiga xos samimiylikdan yiroq, faqat bir maqsad yo`lidagi majburiy birlashuv 
edi.(T.Malik) 2. Shu choq Bektemir so`l tomonda, pastlikda, o`nlab jangchilarimizning
oldinga qarab yugur-ganini ko`rdi.(O.) 3. Ko`pdan beri kutgan, ammo shu lahzada 

---

20 
ro`yobga chiqi-shidan bexabar quvonchdan Ummatali shoshib qoldi.(Sh.) 4. Shu asnoda 
yumaloq, xushchaqchaq, mirishkor, vazifashunos dehqon katta tarvuzni qorniga qo`yib 
kirib keldi.(O.)