Qo„shimcha —mustaqil qo‗llana olmaydigan, asosga qo‗shilib, unga yangi yoki
qo‗shimcha ma‘no yuklaydigan yoki so‗zlarni bog‗lashga xizmat qiladigan qismidir.
Bolalarga —asos:
bola ; qo‗shimcha: -
lar , -
ga So‗z tarkibida qo‗shimchalar vazifasiga ko‗ra dastlab ikkiga bo‗linadi:
1.
So‗z yasovchi qo‗shimchalar —asosga qo‗shilib, yangi ma‘no hosilqiluvchi
qo‗shimchalardir. So‗z yasovchi qo‗shimchalar savolni o‗zgartiradi(90%):
gul (nima?) +
la —
gulla (nima qil),
paxta (nima) +
kor —
paxtakor (kim),
quvon (nima qil) +
ch —
quvonch (nima)
Eslatma: -
lik , -
don ,
no - qo‗shimchalari hamisha so‗z yasaydi, lekin ba‘zan savolni
o‗zgartirmasligi ham mumkin:
kul (nima?) +
don —
kuldon (nima?)...
So‗z yasovchi qo‗shimchalar odatda asosdan keyin qo‗shiladi, ba‘zan fors-tojik
tilidan o‗zlashgan so‗z yasovchi qo‗shimchalar esa asosdan oldin ham qo‗shilishi mumkin:
ish+chi, ser+suv ...
No-, ser-, ba-, be-, bo-, ham- fors-tojik tilidan o‗zlashgan so‗z yasovchi old
qo‗shimchalardir
2. Shakl yasovchi qo‗shimchalar —bular o‗z navbatida ikkiga bo‗linadi:
a)
lug‗aviy shakl yasovchi qo‗shimchalar —asosga qo‗shilib, uning lug‗aviy
ma‘nosiga qo‗shimcha ma‘no yuklaydigan qo‗shimchalardir. Lug‗aviy shakl yasovchilar
yangi so‗z hosil qilmaydi, ma‘noni biror o‗zgartiradi, ko‗plik, daraja, hurmat kabi
ma‘nolarni ifodalaydi. Lug‗aviy shakl qo‗shimchalari o‗zakka berilgan savolni
o‗zgartirmaydi:
kitob (nima?)+
cha —
kitobcha (nima?),
bola (kim?)+
lar —
bolalar (kim?),
ko‗k (qanday)+
ish —
ko‗kish (qanday?),
kiy (nima qil?)+
in —
kiyin (nima qil?)
b)
