Zil o L a X u do y ber g a n o V a X a yru lla h a m id o V turk tilining

o'rnini bosuvchi sifatdosh kelishik qo'shimchalari olgan va gapda
turli boiaklarning o‘rnini egallagan.
-ecek sifatdoshlari -пщ va -ir sifatdoshlari kabi shaxs
qo‘shimchalari olib, kelasi zamon shaklini yuzaga keltirgan (Sen
geleceksin - Sen kelasan. Gelecegini biliyor - kelishingni biladi).
-«/qo'shim chasi bilan yasalgan fein egizli so‘zlar ham (yikilasi,
olesiye, goresi gelmek) eski sifatdoshlar bo'lib, -ecek sifatdoshlariga
mos keladi. Lekin ular turg‘unlashib, o'z sintaktik vazifasidan mahrum
bo‘lgan: Annemi goresim geldi (Onamni ко ‘rgim keldi). Senin giilesin
tuttu (Sening kulging qistadi) kabi.
-ecek sifatdoshlari gapda aniqlovchi vazifasini bajaradi: Kar-
§ila$acagin gtiglukleri yenmelisin (Duch keladigan mashaqqatlarni
yengib o'tishing kerak) kabi.
RAVISHDOSHLAR (Zarf-fiitter)
Ravishdoshlar turk tilida zarf-fiiller (ravish-fellar) deb ataladi.
Ravishdoshlar harakatning holatini ifodalovchi o ‘ziga xos shakllar -
gerundiumlar ham deyiladi. 0 ‘rta maktab dasturlarida ravishdoshlar
bagfiiller (bog‘ fe’llar) deyiladi. Ravishdoshlar, sifatdoshlarga teskari
o'laroq, fe’lning ot kabi qo‘llanilmaydigan, turlanmaydigan, ham
fe’llar kabi tuslanmaydigan shakllaridir. Ular holatni ifoda etuvchi
shakllar boiib, gapda hoi (zarf tiimleci) b oiib keladi. Shuningdek,
ba’zi ravishdoshlar davomiylik, payt va sabab ravishi vazifasini ham
bajaradi: gtilerek karplamak, gelince aramak, ahrken dti$urmek kabi.
124

---

Ravishdoshlar, har tilda bo‘lgani kabi turk tilida ham zamon