Zil o L a X u do y ber g a n o V a X a yru lla h a m id o V turk tilining

bajarilganini bildiradi: bakip durmak, surtip gitmek, kasip kavurmak,
atip tutmak, silip siipiirmek, duyitp kalkmakva h. Misollar: Attan inip,
eyege bindik (Otdan tushib, eshakka mindik). Mektubu postaya atip,
geri donecek (Xatnipochtaga tashlab orqaga qaytadi) kabi.
Bog‘lovchi ravishdoshlar nutqda ba’zan bog‘lovchilar o ‘rnini
bosishi mumkin (Birakip gitti. = Birakti ve gitti. Kagip kurtulduk. =
Kagtik ve kurtulduk, silip supurdiiler = sildiler ve supurduler).
-ip ravishdoshlari faqat ravishdosh boMib ham qoilanadi:
Bunlari eve goturiip ne yapacaksin? (Bularni uyga olib borib nima
125

---

qilasan?) «Papazci kizip orucu bozma!» ("Popga ja h l qilib ro 'zangni
buzma! ”) kabi. Ba'zan -erek ravishdoshlari ham -ip ravishdoshlari
o'mi da qoilanishi mumkin: Birgok da borg alcirak aynlmi§ (Ancha
qarz olib, ketib qolibdi). Beni kirmayarak geldi (Meni xafa qilmay
keldi) kabi. Ba’zi gaplarda -ip va -erek ravishdoshlari ketma-ket
qoilanishi mumkin: Erken kalkip kahvalti ederek yola gikmaliyiz
(Erta turib, nonushta qilib y o ’lga chiqishimiz kerak). Sandigi kinp
parayi alarak кадтц1аг (Sandiqni sindirib, pulni olib qochishibdi)
kabi.
Hoi ravishdoshlari (hal zarffiilleri) fe’l o'zak va negizi asosida
yasaladi: оПаккца yaptirmak, yuzerek gegmek. donerken ugramak,
yatmi§ken kalkmak, diigunmeksizin harcamak kabi.
-a, -e hoi ravishdosh qo‘shimchasi eng eski qo'shimchalaridan
biri boiib, hozirgi zamon turk tilida qoliplashgan ravishdosh shakllari