Zil o L a X u do y ber g a n o V a X a yru lla h a m id o V turk tilining


yasaydi: gidegide, копщакопща, alaala, giile giile, geze geze, bagira



Yüklə 10,44 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə104/333
tarix03.09.2023
ölçüsü10,44 Mb.
#141311
1   ...   100   101   102   103   104   105   106   107   ...   333
Turk tilining nazariy grammatikasi. Xudayberganova Z, Hamidov X

yasaydi: gidegide, копщакопща, alaala, giile giile, geze geze, bagira
gagira, ine gika va h. Shuningdek, bu qo'shimcha yordamida qo'shma
feilar va imkoniyat feilari shakli yasalgan: gidedurmak, oleyazmak;
dit,yunebilmek, diipmememek; yapabilmek, yapamamak kabi.
Hoi ravishdoshlari hozirgi zamon turk tilida qayta jonlangan
va keng qoilahib kelinmoqda: “Agzim dilim kurudu, kiz yalvara
ya lva ra ” (Og'zim-tilim quridi, qiz (senga) yolvora-yolvora). Evire
gevire kiracaksin (Uni n qilib, bu qilib, sindirasan ishqilib). Ekin bige
bige deste olur, insan gide gide usta olur (Ekin bicha -bicha dasta
bo ‘ladi, inson bora bora usta bo ‘ladi) kabi.
-arak, -erek qo'shimchasi -a, -e ravishdoshining -rak, -rek
kichraytiruv qo'shimchasi qo'shib uzaytirilgan shaklidir: gide re к;
копщагак, gulerek; alarak, inleyerek; ba.slayarak, du§unerek kabi. Bu
qo' shimcha asosiy ish-harakatning amalga oshirilishiga yordamchi ish-
harakatni ifodalaydi: "Ve bir zaman bakcicaksin semaya aglayarak”
(Va bir p a yt samoga y i g ’lab qaraysan) (she’rdan). Bapndan kanlar
akarak eve dondii (Boshidan qonlar oqib uyga qaytdi). El elm egegini
turkii gigirarak arar (Birov (begona) birovning eshagini ashula aytib
qidiradi) kabi.
-arak, -erek ravishdoshlari bog'lovchi ravishdoshlar (-ip, -ip,
-up, -up) o'rnida ham qoilanishi mumkin. Bunda -ip  qo'shimchasi
126


ikki ish-harakatning birin-ketin bajarilganini bildirsa, -tvr A: ravishdoshi
ikki ish-harakatning bir paytda bajarilganini bildiradi. Masalan: Ahmet

Yüklə 10,44 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   100   101   102   103   104   105   106   107   ...   333




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin