Zil o L a X u do y ber g a n o V a X a yru lla h a m id o V turk tilining


Ьщ-h-yor (ba§-la-yor), bek-li-y-en (bek-le-y-en)



Yüklə 10,44 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə119/333
tarix03.09.2023
ölçüsü10,44 Mb.
#141311
1   ...   115   116   117   118   119   120   121   122   ...   333
Turk tilining nazariy grammatikasi. Xudayberganova Z, Hamidov X

Ьщ-h-yor (ba§-la-yor), bek-li-y-en (bek-le-y-en) kabi.
-msa- (-mse-) qo‘shimchasi az-i-msa-, ben-i-mse, kuqu-mse-,
iyi-m.se- (iyimse-r), kotu-mse-, (koiumse-r) kabi so'zlar tarkibida
uchraydi. Uni fe’ldan fe’l yasovchi -msa- (-mse-) qo‘shimchasi bilan
(gul-u-mse-) adashtirmaslik kerak.
-r- qo‘shimchasi deli-r-, beli-r-(belgu-r-), iif-iir kabi bir necha
feilarda, asosan, ovozga taqlid so'zlardan fe’l yasashda qoilanilgan:
b a g-i-rg eg-i-r-, aksi-r-, qag-i-r-, an-i-r-, hap.p-r-, oksti-r- kabi.
-sa- (-se-) qo'shimchasi su-sa-, garip-se-, umur-sa-, muhim-se-,
yiik-se-(yukse-k), kamk-sa so‘zlarida uchraydi.
Fe’l shakllarining yasalishi
Turk tilshunosligida fe’lning о ‘zak va negizlariga qo‘shilib,
yangi fe’l shakllarining yasalishigafiildenyapilanfiiller, ya’ni fe ’Man
fe 'l yasalishi’ deyiladi. Aslida esa bu ta’rif to‘g ‘ri emas. Chunki
umumiy tilshunoslikda fe’ldan fe’l yasalishi degan bir ibora yoq.
Turk tilshunoslari qoilanish darajasi shakl yasovchi qo‘shimchalarga
teng bo‘lgan qo'shimchalarga feidan fe’l yasovchi qo'shimchalar
nomini berishgan. Shuni hisobga olib, ushbu bobda turk tilida fe 'Idan
fe 'l yasalishi’ deb nomlangan bobni ‘Fe’l o ‘zagidan yasalgan yangi
shakllar’ deb berish to’g'ri bo‘ladi. Fe’l o ‘zagidan yangi shakllar
yasovchi qo‘shimchalar quyidagilardir:
136


-dir- qo'shimchasi ish-harakatning bir shaxsning boshqasiga
bajartirilishini ifodalaydi. Bu qoshimcha unli tovush bilan tugagan bir
bo'g'inli va undosh bilan tugagan barcha fe’llarga qo'shiladi. Uning

Yüklə 10,44 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   115   116   117   118   119   120   121   122   ...   333




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin