Biolog 10 indd
Yüklə 3,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bir va ko‘p hujayrali organizmlar va ularning hayot faoliyatidagi o‘zi ga xos xususiyatlar.
|
33-rasm.
O‘simliklarda moddalar almashinuvi. Mineral oziqlanish Suv bug‘latish Yuqoriga ko‘tariluvchi oqim Pastga tushuvchi oqim Ildiz tukchalari Fotosintez Suv va mineral tuzlar 62 34-rasm. Organizm va tashqi muhit o‘rtasida moddalar almashinuvi. Bir hujayrali organizmlar boshqarilishi gumoral-kimyoviy yo‘l bilan amalga oshadi. O‘simliklarda o‘sish va morfofi ziologik rivojlanishini biologik faol mod- dalar stimulatorlar – fi togormonlar (auksin, gibberellin, sitokinin) boshqaradi. Bir va ko‘p hujayrali organizmlar va ularning hayot faoliyatidagi o‘zi ga xos xususiyatlar. Barcha tirik organizmlarda harakatlanish, nafas olish, oziqlanish, ayirish, modda va energiya almashinuvi, ichki va tashqi muhit omillariga qo‘zg‘alish orqali javob qaytarish, himoyalanish, o‘sish, rivojlanish, ko‘payish orqali irsiy axborotni nasldan naslga o‘tkazishi kabi hayotiy jarayonlar kuzatiladi. Bir hujayrali organizmlar biosferada muhim o‘rin tutadi. Ular orasida fo- tosintezni amalga oshiradigan avtotrofl ar (yashil suvo‘tlari, sianobakteriyalar) suvo‘tlari bilan oziqlanadigan fi totrofl ar, yirtqich va parazitlik qiladigan geterotrofl ar, o‘simlik va hayvon qoldiqlari bilan oziqlanadigan saprofi tlar mavjud. Bir hujayralilarda metabolitik jarayonlar jadal sur’atda sodir bo‘ladi, shu sababli, biogeosenozda modda va energiya almashinuvida, ayniqsa uglerodning davra bo‘ylab aylanishida muhim ahamiyatga ega. 63 Ko‘p hujayrali organizmlarning tanasi muayyan sondagi va aniq vazifani bajarishga ixtisoslashgan to‘qima, organlar va organlar sistemasidan iborat. Ular tanasidagi hujayralar bajaradigan vazifalariga ko‘ra: somatik va jinsiy hujayralarga bo‘linadi. Somatik hujayralar organizmning o‘sishi va rivojlanishini ta’minlasa, jinsiy hujayralar ko‘payish vazifasini bajaradi. Bir hujayrali organizmlardan farqli ravishda ko‘p hujayralilarda har bir hayotiy jarayonni amalga oshirishga ixtisoslashgan hujayra, to‘qima, organlar va organlar sistemasi mavjud. Ko‘p hujayrali organizmlar hayot faoliyati ixtisoslashgan organlarning tinimsiz o‘zaro aloqadorlikda ishlashiga bog‘liq. Hujayra, to‘qima va organlarning ixtisoslashuvi tuzilish va funksional birlikka asoslangan, har bir to‘qima va organlarning tuzilishida ularning bajaradigan funksiyasiga mosligini ko‘rish mumkin. Hayotning organizm darajasini o‘rganishda organizm biologik sistema, irsiyat va o‘zgaruvchanlik, modda va energiya almashinuvi, ko‘payish va rivojlanish kabi umumbiologik qonuniyatlardan foydalaniladi. Yüklə 3,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|