genetik xarita deyiladi. Genetik xaritada
organizmning har bir birikish guruhi alohida tasvirlanadi va ularda joylashgan
genlarning qisqartirilgan nomi beriladi, genlar orasidagi masofa krossingover
foizlari natijalariga qarab belgilanadi.
Tayanch so‘zlar: birikish guruhi, krossoverlar, nokrossoverlar, genetik xarita.
Savol va topshiriqlar: 1. Birikkan holda irsiylanish hodisasi dastlab kimlar tomonidan aniqlangan?
2. T. Morgan o‘z tajribalarida qaysi obyektdan va nima uchun foydalanganligini
izohlang.
3. To‘liq va qisman birikish deb nimaga aytiladi?
4. Krossingover nima? Uni isbotlovchi tajriba mohiyatini tushuntiring.
5. Krossover organizmlar deganda nimani tushunasiz?
6. Krossingover miqdori qanday hisoblanadi?
Mustaqil bajarish uchun topshiriqlar: 1-masala . Makkajo‘xori urug‘ining silliq va rangli formasi bilan burushgan va
rangsiz formasi chatishtirilganda 1-avlodda silliq va bo‘yalgan urug‘lar hosil
bo‘ldi, birinchi avlod duragaylari ikkala belgisi bo‘yicha retsessiv organizm bilan
chatishtirilganda avlodda 8304 ta rangli silliq; 298 ta burushgan rangli; 304 ta
silliq rangsiz; 8326 ta burushgan rangsiz urug‘li makkajo‘xori o‘simligi olingan
bo‘lsa, genotipi ota-onaga o‘xshash o‘simliklar necha % ni tashkil etadi?
2-masala. Makkajo‘xori maysalarining sariq yoki yaltiroq bo‘lishi yashil va
xira bo‘lishiga nisbatan retsessiv belgidir. Bu genlar birikkan holda irsiylanadi.
Digeterozigota o‘simlikdan tahliliy chatishtirish natijasida olingan 726 ta o‘simlik
dan 128 tasi krossover formalar ekanligi aniqlandi. Hosil bo‘lgan o‘simliklardan
nechtasining maysasi yashil rangga ega bo‘ladi?
3-masala. Drozofi la pashshasida qanot shakli va tana rangini ifoda etuvchi genlar
bitta xromosomada joylashgan. Erkak va urg‘ochi drozofi la pashshalariga A va B
genlari faqat otasidan o‘tgan. Digeterozigota kulrang tanali normal qanotli urg‘ochi
92
va erkak drozofi la pashshalari o‘zaro chatishtirildi. Avlodda allel genlarning o‘ri n
almashishi natijasida krossingover foizi 17% ni tashkli etdi. Avlodning necha
% i ni kulrang tanali, kalta qanotli va qora tanali, normal qanotli pashshalar tashkil
etadi?
