Nazorat savollari:
1. Operatsion tizimni himoyalash qismtizimining asosiy funk
siyalarini ahamiyati nimada?
2. Operatsion
tizimda identifikatsiya, autentifikatsiya, avtori-
zatsiya va foydalanishlami cheklash funksiyalarini
tushuntirib be-
ring.
3. Operatsion tizimda audit va xavfsizlik siyosatini boshqarish
funksiyalarini yoritib bering.
4. Operatsion tizimda kriptografik fimksiyalar va tarmoq funk-
siyalarining ahamiyatini tavsiflab bering.
9.3. Axborotni himoyalashda dasturiy ilovalarning qo‘llanilishi
Niyati buzuqning kompyuterdan ruxsatsiz foydalanishi nafaqat
ishlanadigan elektron hujjatlaming o‘qilishi va/yoki modifika-
tsiyalanishi, balki niyati buzuq tomonidan
boshqariluvchi dasturiy
zakladkani kiritilishi imkoniyati bilan xavfli. Ushbu dasturiy zaklad
ka quyidagi harakatlami amalga oshirishga imkon beradi:
- keyinchalik kompyuterda saqlanadigan yoki tahrirlanadigan
elektron hujjatlarni o‘qish va/yoki modifikatsiyalash;
- elektron hujjatlarni himoyalashda ishlatiluvchi turli muhim
axborotni tutib olish;
- istilo qilingan kompyuterdan lokal tarmoqning boshqa kom-
pyuterlarini istilo qilishda asos (plasdarm) sifatida foydalanish;
- kompyuterda saqlanadigan axborotni yo‘q
qilish yoki zarar
keltiruvchi dasturiy ta’minotni ishga tushirish yo‘li bilan kompyu-
temi ishdan chiqarish.
Kompyuterni ruxsatsiz foydalanishdan himoyalash axborotni
himoyalashning asosiy muammolaridan biri hisoblanadi. Shu sabab
li, aksariyat operatsion tizimlarga va
ommabop dasturiy paketlarga
ruxsatsiz foydalanishdan himoyalashning turli qismtizimlari o‘ma-
tilgan. Masalan, Windows oilasidagi operatsion tizimga kirishda
foydalanuvchilami autentifikatsiyalashni bajarish. Ammo, ruxsatsiz
foydalanishdan jiddiy himoyalanish uchun o‘matiladigan
vositalar-
ning yetishmasligi shubha tug‘dirmaydi. Shu sababli, himoyalash
ning standart vositalariga qo‘shimcha tarzda foydalanishni chek-
231
lashning maxsus vositalaridan foydalanish zarur.
Bunday maxsus
vositalami shartli ravishda quyidagi guruhlarga ajratish mumkin:
- axborotni kriptografik himoyalashning dasturiy vositalari;
- tarmoqni himoyalashning dasturiy vositalari;
- VPN tarmoqni qurishning dasturiy vositalari;
- himoyalanganlikni tahlillovchi dasturiy vositalar;
- antiviruslar.
Dostları ilə paylaş: