Mashg'ulotning tuzilishi:
Mashg'ulot quyidagi tuzilishga
ega: bolalarni uyushtirish, asosiy qism, yakunlovchi qism.
Bolalar mashg'ulotga qiziqib qatnashishlari va unda faol
ishtirok etishlari uchun uning mazmuni va metodikasi puxta
o'ylanib olinishi kerak. Bolalar o'quv faoliyatini qanchalik pux
ta egallab olsalar, tarbiyachini e’tibor bilan tinglab, o'yindan
mashg'ulotga osonlik bilan o'tadilar.
Bolalarni uyushtirish. Tarbiyachi bolalarni yig'ib, ularn
ing mashg'ulotga tayyorligini tekshiradi: tashqi ko'rinishi,
joy-joyiga to'g'ri o'tirishganligi, diqqatini to'plaganini
sinab ko'radi.
Mashg'ulot muvaffaqiyatli o'tishi uchun bolalar oldi-
da turgan faoliyatga qiziqish uyg'otishi, buning uchun bo-
170
lalarning yoshi, qiziqishi, faoliyatiga mos har xil usullarni
qo'llashi kerak.
Kichik guruh bolalarida mashg'ulotga qiziqish uyg'otish
uchun bolalarni qiziqtiradigan mazmundagi, kutilmagan,
topishmoqli usullardan foydalanadi. «Quloq solinglar-chi,
kimdir eshik qoqyapti! Bu qo'g'irchoq biznikiga mehmon-
ga kelibdi», - deb mashg'ulotni boshlash mumkin. Bolalar
ning narsalar va ularning nimaga ishlatilishi to'g'risidagi
tasavvurini tartibga soluvchi mashg'ulot mana shunday
boshlanadi.
Katta guruhlarda qanday mashg'ulot bo'lishini tar
biyachi bolalarga oldindan aytib qo'yadi. Bu bolalarning
bo'lajak mashg'ulotga qiziqishini orttiradi. Masalan, mus
taqillik maydoniga ekskursiyaga borishni bolalarga bir
hafta oldin aytib o'tadi va ularga rasm larni ko'rishni, ota-
onasi bilan sayr qilganda nimalarni ko'rganini eslashni
tak lif etadi. Bolalar bu kunni zo'r qiziqish bilan kutishadi.
Katta va tayyorlov guruhlaridagi bolalar mashg'ulotning
zarurligi va majburiyligini tushunishlari, unga ongli ra
vishda tayyorlanishlari zarur.
Asosiy qism. Mashg'ulotda bolalarga yangi bilim berila
di, topshiriqni bajarish yuzasidan yo'I-yo'riq ko'rsatiladi,
qiynalgan bolalarga yordam beriladi. Bolalar bilan
bo'ladigan jam oachilik munosabatlari alohida munosabat
bilan qo'shib olib boriladi. Topshiriqni bajarishni hamma
bolalar uddalay olishlari uchun tarbiyachi har xil metod va
usullarni qo'llaydi.
Mashg'ulotning boshlanishidanoq bolalarning diqqa-
tini tashkil eta bilish kerak. Bu bolalar oldiga qo'yilgan
aqliy vazifaga bog'liq. Bolalarga qanday ishlar olib bo
rish zarurligi ko'rsatiladi va tushuntiriladi, ularni ayrim
bolalarga alohida takrorlash shart emas, balki hamma
bolalarni e'tibor bilan eshitib o'tirishga o'rgatish kerak,
zarurat tug'ilsagina takrorlash mumkin.
171
Bog'chadagi bolalar o'qish, yozishni bilmaganlari uchun
o'tilgan materialni qaytarib mustahkamlay olmaydilar,
shuning uchun bolalarga berilgan bilimni mustahkamlash
uchun tarbiyachi takrorlash va mashq qildirish usullari-
dan foydalanadi. Mexanik qaytarish, yodlatishdan qoch-
ish kerak, chunki anglab olinmagan m aterial tezda esdan
chiqadi.
Qaytarish, mashq qildirishda tarbiyachi fikrlarni
to'ldirib, tartibga solib boradi, bu bolalarda bilimga qizi
qish uyg'otadi va shu narsa to'g'risidagi tasavvur va tu-
shunchalarini
chuqurlashtiradi.
Mashg'ulotni
dastur
maqsadi va bolalar yoshiga qarab mustahkamlashning har
xil usullari qo'llaniladi.
Bolalar o'zlashtirib olishi va javob qilishi kerak bo'lgan
m aterial so'z orqali amalga oshiriladi. Shuning uchun u yo
ki bu ishni bajarishda bolalardan uni qanday amalga oshir-
moqchi ekanini so'z bilan tushuntirib berish talab etiladi
(masalan, son-sanoqga o'rgatishda, qurish-yasashda, rasm
chizganda qanday qilishi, qanday tartib bilan bajarishi,
buning uchun qanday materialdan foydalanishni tushun
tirib berishi talab etiladi}.
Mustahkamlash jarayonida didaktik m aterial bilan ba-
jariladigan mashq aqliy vazifani o'z ichiga olsa, bolalarda
mustaqillikni tarbiyalashda katta ahamiyatga ega bo'ladi.
Masalan, son-sanoq mashg'ulotida bolalar sanash ma
terial bilan o'zlari mashqlarni mustaqil bajarishadi: tarbi
yachining topshirig'iga qarab narsalar sonini kam aytiri-
shadi yoki ko'paytirishadi. Buning uchun o'yinchoqlardan
ham foydalanish mumkin.
Mashg'ulot davomida pedagog hamma bolalar faol qat-
nashishini va ishni o'z vaqtida puxta amalga oshirishlarini
nazorat qilib boradi. Agar mashg'ulot yakka tartibda olib
boriladigan bo'lsa (rasm, loy va plastilindan narsalar ya-
sash, qurish-yasash, konstruksiyalash), bolalar ishni har
172
xil vaqtda bajarganliklari uchun tarbiyachi mashg'ulot tu-
gashiga bir necha daqiqa qolganda mashg'ulotni tugatish
kerakligi to'g'risida ularni ogohlantiradi.
Mashg'ulotni
tugatayotib,
tarbiyachi
o'tkazilgan
mashg'ulotga yakun yasaydi: bajarilgan ishni bolalar bi
lan birgalikda baholaydi, bolalarning mashg'ulotda qat-
nashganini gapiradi, ba'zan kelgusi mashg'ulotda nimalar
o'tishlarini aytadi.
Bolalarning o'quv faoliyatini yaxshi egallab olishlari
ular bilimini to'g'ri baholashga bog'liq.
Qo'yilgan vazifaning bajarilishiga qarab baho berili-
shi kerak. Bolaning ishini to'g'ri baholab, «to'g'ri» yo
ki «noto'g'ri» deyish bola uchun oddiy maqtovdan ancha
qimmatlidir.
Ish qanchalik yaxshi tahlil qilinsa, u bolaning kelgusida
ishini tuzatib olishiga yaxshiroq imkoniyat yaratadi.
Mashg'ulotdan keyin tarbiyachi bolalarni o'yinga tak-
lif etadi, boshqa mashg'ulot bo'Imasa, sayrga tayyorlani-
shadi.
Mashg'ulotda tarbiyachining bolalarga qo'yadigan ta-
labi ularning yoshi va imkoniyatlariga mos bo'lishi kerak.
Birinchi kichik guruh bolalarini ikkiga bo'lib mashg'ulot
o'tiladi. Tarbiyachi birinchi guruh bolalari bilan mashg'ulot
o'tkazganda ikkinchi guruh bolalariga enaga qarab tura-
di. Tarbiyachi mashg'ulot paytida hamma bolalarning faol
qatnashishlariga harakat qiladi: savolga to'g'ri javob ber-
ishlarini, tayyorlanishi kerak bo'lgan jihozlar, bolalar bi
lan olib boriladigan dastlabki ishlar (agar bunga zarurat
bo'lsa), mashg'ulotning borishi va tarbiyachi foydalana-
digan metodik usullar ko'rsatiladi. Mashg'ulot jarayoni
ni bayon etib yozishda mashg'ulotning boshi va oxirida
(yakun chiqarish va keyingi faoliyat turiga o'tishda) bo
lalarni uyushtirishni alohida ajratib ko'rsatish kerak.
Mashg'ulot muvaffaqiyatli o'tishi uchun jihozlarni o'z
vaqtida tayyorlash zarur. Ularni tanlash mashg'ulotning
173
mazmuniga va tarbiyachi belgilagan metodik usullarga
bog'liq.
Odatda metodika kabinetida «MTMda ta'lim -tarbi
ya dasturi»ning hamma bo'lim lari bo'yicha metodik
qo'llanm alar bo'ladi. Yetishmaganini tarbiyachi o'zi tay-
yorlaydi, ba'zan bu ishga katta va tayyorlov guruhlari bo
lalarini jalb etadi. Mashg'ulot uchun kerakli m ateriallar
ni bir kun ilgari tayyorlaydi, uning buzuq emasligini, di
daktik m ateriallar hamma bolalar uchun yetarli ekanligi-
ni tekshiradi.
Agar tarbiyachi ekskursiya o'tkazadigan bo'lsa, u old
indan ekskursiya o'tkaziladigan joyga borib kelishi, kuza
tish uchun obyekt tanlashi, bolalarni qanday joylashtirish-
ni o'ylab qo'yishi, eng yaqin va xavfsiz m arshrutni tanlashi
kerak. Mayda sanoq m aterial!, rasm mashg'uloti, applikatsi-
ya, qurish-yasash uchun m ateriallar, she'r, ertak m atnlari
oldindan tayyorlab qo'yiladi. Ba'zi mashg'ulotlarga tay
yorgarlik ancha oldin boshlanadi. Masalan, kichik guruh
bolalariga ekish yoki ko'chat o'tkazishga qiziqish uyg'otish
uchun ularga ko'karib turgan o'simlikni ko'rsatish kerak.
Buning uchun uni avval yetishtirish zarur.
Navbatchilar mashg'ulotga kerakli jihozlarni tayyorlay-
dilar, stol, stullarni qulay qilib joylashtiradilar, qo'llanma
va, m ateriallarni qo'yib chiqadilar. Jismoniy tarbiya va mu
siqa mashg'ulotlaridan oldin bolalar poyabzalni almashti-
radilar, sport formasini kiyadilar.
Dostları ilə paylaş: |