O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent viloyati chirchiq davlat pedagogika instituti

Plyonkaga yozilgan til materiallari, ayniqsa, o`quvchilarning jamoa 
bo`lib ishlashini tashkil etishda alohida o`rin egallaydi.
Ularning barchasi 
berilgan materialni kuzatib yoki o`qib, bu haqda birgalikda fikrlash, umumlashma 
hosil qilish imkoniyatiga ega.
Ona tili mashg`ulotlarida, ayniqsa, ovozni yozib olish vositalari muhim 
ahamiyat kasb etadi
.
O`quvchi bu vosita orqali nutqni diqqat bilan tinglaydi, eslab 
qolishga harakat qiladi va u yuzasidan berilgan topshiriqlarni mustaqil bajaradi. 

---

413 
Ayniqsa, “Nutq va matn” mavzusida bir mavzudagi ikki xil nutq yoki matn o`qib 
esgittirilsa, o`quvchi ularni bir-biriga taqqoslaydi, ularning o`xshash va farqli
tomonlarini aniqlaydi. O`zining nutqiga e`tiborli bo`lishga harakat qiladi. Nutqni 
tinglash orqali adabiy talaffuz meyorlarini o`zlashtiradi, ifodali o`qish san`atini 
o`rgananadi.

Darslik materialiga yordamchi vosita sifatida turli jadvallardan, rasmli 

albomlar va tarqatma materiallardan, diapozitiv va diafilmlardan ham unumli 
foydalaniladi
.
Jadvallar darslik materialini puxta va ongli o`zlashtirishga ko`maklashadi. 
Ayniqsa, so`zlarni guruhlashda jadvallar ancha qo`l keladi. “Otlarning kelishik 
qo`shimchalari bilan qo`llanishi” jadvali mavzuni o`rganishda va jadval asosida 4-
sinf ona tili darsligidagi mashqlarni bajarishda o`quvchilarga yordam beradi.
Darslik materialini to`ldirishga xizmat qiladigan yana bir vosita rasmli albomlar 
va rasmli tarqatma materiallardir. Rasmlar o`quvchilarning ijodiy fikrlashini 
rivojlantirish, o`rganilayotgan til hodisasini amalda qo`llab matnlar yaratish, tasvir, 
rivoya, muhokama matnlar yaratishda muhim o`rin egallaydi, boshlang`ich sinf 
o`quvchilarning yoshi, hayotiy tajribasi ko`rgazmalilikni taqozo etadi. Ona tili 
mashg`ulotlarida foydalaniladigan rasmlar yuksak badiiyligi, o`rganilayotgan 
mavzu talabiga mosligi, sinfo`quvchilarining yoshi va bilim saviyasiga muvofiqligi, 
rasmda rassom maqsadining ifodalanganligi, nutq o`stirishga xizmat qilish darajasi 
kabilarga mos kelishi lozim.
Rasmlardan so`z tanlashda, so`z birikmalari va gaplar qurishda, ijodiy 
diktantlar yozishda, og`zaki va yozma matnlar tuzishda, insho o`tkazishda keng 
foydalaniladi.
Rasmli tarqatma materiallar ham darsning muhim vositalaridan biridir. Bu 
vosita darsni o`quvchilarning saviyasiga qarab tabaqalashtirishda, har bir 
o`quvchining imkoniyatidan kelib chiqib topshiriq berishda, bolaning mustaqil 
ijodiy faoliyat ko`rsatishini ta`minlashda muhim o`rin egallaydi. Rasmli tarqatma 
materiallardan o`quvchilarning so`z boyligini oshirish, berilgan so`zga ma`nodosh, 
uyadosh va qarama-qarshi ma`noli so`zlar tanlashda, o`quvchilarning ijodiy 

---

414 
fikrlashini tashkil etishda (bitta rasmga bir nechta sarlavha topish, sarlavha talabidan 
kelib chiqib, har xil reja tuzish, nutq sharoitiga mos ravishda fikrni bayon qilish) 
foydalaniladi.