MəruzəÇİ: dos. Həşimov Xalıq Məhəmməd oğlu MÖvzu giRİŞ. Qİda kimyasi fəNNİ, MƏQSƏd və VƏZİFƏLƏRİ

ƏDƏBİYYAT 
 
1. Həşimov X.M, Həsənova S.Ə, Qida kimyasi, Bakı 2010, 478 c. 
2. Həşimov X.M, İbrahimova D.Ə, Ramazanov V.S., Bioloyi kimyadan
laboratoriya məşğələləri. Dərs vəsaiti, Bakı, 2012, 240 s. 
3. Xəlilov Q. B. Heyvan biokimyasının əsasları. Bakı. 1987. Maarif.
4. Həsənov Ə. C., Rzayev N. A., İslamzadə F. Q., Əfəndiyev A. M. Bioloji kimya. 
Bakı 1989. 
5. Кольман Я., Рем К. Г. Наглядное биохимия –Москва. Мир, 2000. 
6. Северин Е. С., Алейникова Т. Л., Осипов Е. В. Биохимия. - Москва. 
Медицина. 2003. 
7. Ковалевский Н. И. Биологическая химия. Москва. Академия 2008. 
Qida kimyasından mühazirələr. 

---

70 
MƏRUZƏÇİ:dos.Həşimov Xalıq Məmməd oğlu 
MÖVZU 7. VİTAMİNLƏR VƏ KOFERMENTLƏR, TƏSNİFATI. YAĞDA VƏ
SUDA HƏLL OLAN VİTAMİNLƏR. ANTİVİTAMİNLƏR 
 
 
P L A N
 
 
1. Vitaminlər və kofermentlər haqqında ümumi məlumat 
2. Vitaminlərin təsnifatı və nomenklaturası, təyin edilmə üsulları 
3. Yağda həll olan (A, D, E, K, F, Q) vitaminlər, tərkibi, bioloji rolu 
4. Suda həll olan (B qrupu vitaminləri, C vitamini) vitaminlər, tərkibi, bioloji rolu 
5. Antivitaminlər, tərkibi, bioloji rolu 
1. Vitaminlər və kofermentlər haqqında ümumi məlumat: 
Vitaminlər
- 
hüceyrənin normal həyat fəaliyyəti üçün lazım olan ən vacib bioüzvi maddələrdir. 

---

71 
Onlar qidanın əvəzolunmaz komponentləridir. Vitaminlərin çoxusu insan və 
heyvan orqanizmində sintez olunmurlar. Bitkilərdə və mikroorqanizmlərdə amin-
turşulardan (triptofan, β-alanin, valin, serin və s.), karbohidratlardan (qlükoza, 
qalaktoza və s.) və qeyri-üzvi birləşmələrdən sintez olunurlar. Vitaminlər bir çox 
fermentlərin tərkibinə daxildir, bioloji katalizdə mühüm rol oynayır. Onlar 
orqanizmdə fermentlərin zülal olmayan hissələrinin-koferment və prostetik 
qruplarının qurulmasında iştirak edir. Onlar bitkilərin, heyvanların və insanların 
boy və inkişafında da mühüm rol oynayır. 
 
Vitaminlərin mübadiləsi (biosintezi, parçalanması) bitkilərin və heyvanların 
orqanlarında müxtəlif intensivlikdə getməklə onların yaşından, xarici mühit 
amillərindən (günün uzunluğu, temperatur, havanın rütubəti, təzyiq, şüalanma və 
s.) və onların orqanizmindən də asılıdır.
Viataminləri öyrənən elm sahəsi 
vitaminologiya
adlanır. Hazırda 50-yə 
qədər vitamin müəyyən edilmişdir. Onların əksəriyyəti bitkilərdən süni surətdə 
sintez üsulu ilə alınmışdır.
Struktur və funksyaları yaxşı öyrənilmiş vitaminlərdən əlavə 
vitaminəbənzər
maddələr də mövcuddur. Onların bioloji rolu hələlik yaxşı tədqiq edilməmişdir. 
Belə maddələrə xolin, inozit, linol turşusu, I-vitamini (S-metilmetionin), B
15
-
vitamini (panqam turşusu), orot turşusu, ubixinon, paraaminbenzoy turşusu, 
karnitin, linol, linolein, araxidon turşuları aiddir. Müəyyən edilmişdir ki, onların 
qidada çatışmazlığı bir sıra xəstəliklərin yaranmasına şərait yaradır.