MəruzəÇİ: dos. Həşimov Xalıq Məhəmməd oğlu MÖvzu giRİŞ. Qİda kimyasi fəNNİ, MƏQSƏd və VƏZİFƏLƏRİ

Hidrolazalar.
Hidrolazalar-molekuldaxili rabitələrin hidrolitik (su 
molekulunun birləşməsi ilə müşahidə olunan) parçalanma reaksiyalarını kataliz 
edən fermentlərdir. Onların ümumi təsir sxemi belə ifadə olunur. 
Hidrolazalar adı altında fermentlərin çox böyük bir qrupu birləşir. Bu qrupa
daxil olan fermentlər hidroliz etdikləri birləşmələrin təbiətindən asılı olaraq bir 
neçə yarımqrupa ayrılır. 
1. 
Esterazalar-
mürəkkəb fermentlərin hidrolitik parçalnmasını sürətləndirən 
fermentlərdir. Bu yarımqrupa aşağıdakı fermentlər daxildir: 
R
─
R
!
+H
2
O 
─
↔ R H + R
!
─
OH
R
──
C R
!
+ R
!!
─
─
H ↔ R C
─
R
!!
+ R
!
─
H 
║
║
O O
R
─
CH
3
+ R
!
H 
─
↔ R H + R
!
─
CH
3 
R-qlikozil + R
!
─
─
OH ↔ R OH + R
!
-qlükozil.
OH OH 
│
│
R
──
P OH + R
!
─
─
H↔R H + R
!
─═
P O 
║
│
O OH 
R
─ ─
CH NH
2
+ R
!
─═
─═
C O ↔ R C O + R
!
─ ─
CH NH
2
│
│
│
│
COOH COOH COOH COOH 

---

66 
a) 
Fosfatazalar-
fosfat turşusunu mürəkkəb efirlərini hidroliz edirlər: 
Bunlara qələvi və turş fosfatazalar, qlukoza-6- və qlukoza-1-fosfatazalar, 
nukleotidazalar, fosfodiesterazalar, ribonukleazalar, dezoksiribonukleazalar və s. 
aiddir. 
b) 
karboksiesterazalar
-üzvi turşuların mürəkkəb efirlərini hidroliz edirlər: 
Bunlara sadə esterazalar, lipazalar, fosfolipazalar (A, B, C və D), sulfoeste-
razalar (sulfat turşusunun efirlərini hidroliz edən fermentlər) və s. aiddir. 
2. 
Tioesterazalar
-üzvi turşularla tiospirtlərin mürəkkəb efirlərini parçalayır. 
Asetilkoenzim-
A-deasilaza tioesterazaların nümayəndəsidir. 
3. 
Qlikozidazalar
-qlikozidlərin hidrolizini sürətləndirən fermentlərdir. 
Mürəkkəb karbohidratların hidrolitik parçalanmasını kataliz edən fermentlər-
amilaza, saxaraza, maltaza, laktaza və s. qlikozidazalar qrupuna aiddir. Bu fer-
mentlər oliqo və polisaxaridləri monosaxaridlərə qədər parçalanmasını təmin edir. 
Bu fermentlər oliqo və polisaxaridləri monosaxaridlərə qədər parçalanmasını kata-
liz edir. Bu prosesdə qlükozidazaların təsiri ilə su molekulu H
+
və OH
-
anionlarına 
ayrılır və yenidən başqa atom və ya qruplarla birləşərək yeni birləşmələrə 
çevrilirlər.
4. 
Peptidazalar-
peptid rabitələrini hidroliz edən fermentlərdir. Pepsin, 
tripsin, toxuma katepsinləri, karboksipeptidaza, dipeptidazalar və s. yarımqrupuna 
aiddir.
OR
OH
│
─
C 
│
│
─
C 
│
─
O 
─
O 
H 
H 
C 
+ HOH ↔ 
C 
+ HO
─
R 
R
───
S C R
!
+ HOH 
─
↔ R SH + HO
──
C R
! 
║
║
O O
R
──
C R
!
+ HOH 
─
↔ R C
─
OH
+ R
!
─
OH 
║
║
O O
O O 
R
───
O P OH
+ HOH 
─
↔ R OH + HO
─ ─
P OH 
│
│
OH OH

---

67 
Peptidazalar təsir xüsusiyyətlərinə görə bir neçə yarımqrupa bölünür: 
a) ekzopeptidazalar
-polipeptid zəncirinin üç hissəsində yerləşən peptid 
rabitələrini tədricən hidroliz edir. 
b) 
endopeptidazalar-
polipeptid zəncirlərinin orta hissəsində yerləşən peptid 
rabitələrini parçalayır. 
5. 
Amidazalar
-amidlərin hidrolizini sürətləndirən fermentlərdir. 
Bunlar asparaginaza, ureaza, adenindezaminaza aiddir. 
6. 
Polifosfatazalar-
fosfat turşusu qalıqları arasındakı anhidrid rabitələrini 
parçalayan fermentlərdir. 
Polifosfatazaların nümayəndələrindən adenozintpifosfatazanı, nukleoziddi-
fosfatazanı və s. göstərmək olar. 
IV.