Mаvzu: boshlang’ich sinflarda matematika o’qitish metodikasi fan sifatida

asosida 
axborot kommunikatsion texnologiyalar yordamida amalga oshirish 
metodlarini o‘z ichiga oladi. 
Axborot kommunikatsion texnologiyalar asosida ta’lim o‘z navbatida kompyuter dasturlari 
yordamida o‘qitish, masofadan o‘qitish, internet tarmoqlari asosida o‘qitish, media ta’lim 
metodlaridan iborat. 
Boshlang‘ich ta’limda o‘quvchilarning yosh xususiyatlari, savodxonlik darajalari, shaxsiy 
tabiatlariga terra didaktik o‘yinlar orqali, evristik suhbatlar loyihalashtirish asosidagi metodlar keng 
qo‘llanilmoqda. Agar o‘qitish jarayonida har bir o‘quvchi o‘zining o‘zlashtirish imkoniyati 
darajasida topshiriqlar olib ishlaganida u yuqori sifat va samaradorlikni ta’minlagan bo‘lar edi. 
Bunday holatni faqat tabaqalashtirilgan ta’lim orqaligina amalga oshirish mumkin. 
Endi ta’lim jarayonlarini didaktik o‘yinlar orqali amalga oshirish haqida fikr yuritamiz: 
Didaktik o‘yinli metodlar o‘quvchi faoliyatini faollashtirish va jadallashtirishga asoslangan. 
Ular o‘quvchi shaxsidagi ijodiy imkoniyatlarni ro‘yobga chiqarish va rivojlantirishning amaliy 
yechimlarini aniqlash va amalga oshirishda katta ahamiyatga ega. 
Didaktik o‘yinlarning asosiy turlari: 
intellektual (aqliy) va harakatli 
hamda 
aralash 
o‘yinlardan iborat. Bular o‘quvchilarda 
aqliy, jismoniy, axloqiy, ma’naviy, ma’rifiy, psixologik, 
estetik, badiiy, tadbirkorlik, bunyodkorlik, mehnat, kasbiy 
ko‘nikmalarni rivojlanishiga yordam 
beradi. 
Bu metod o‘quvchini ichki imkoniyatlarini ishga tushishiga, o‘ylashga, erkin fikr yuritishga, 
muloqotga, ijodkorlikka yetaklaydi. Ayniqsa, unda atrof-muhit, hayotni bilishga qiziqish ortadi, 
uchragan qiyinchilik, to‘siqlarni, qanday yengish va tanqidiy fikrlash ko‘nikmalarini shakllantiradi. 
Ta’lim-tarbiya jarayonida asosan o‘quvchilarda ta’lim olish motivlarini, ularni turli 
yo‘nalishlardagi qobiliyat va qiziqishlarini oshiradigan, biror kasbga moyilliklarini ko‘rsatadigan, 
didaktik o‘yinlardan foydalanish maqsadga muvofiqdir. 
Didaktik o‘yinlar 
nazariy, amaliy, jismoniy, rolli, ishchanlik 
va boshqa yo‘nalishdagi 
turlarga ajratiladi. Ular o‘quvchilarda 
tahlil qilish, mantiqiy fikrlash, tadqiq qilish, hisoblash, 
o‘lchash, yasash, sinash, kuzatish, solishtirish, xulosa chiqarish, mustaqil qaror qabul qilish, guruh 
yoki jamoa tarkibida ishlash, nutq o‘stirish, til o‘rgatish, yangi bilimlar olish 
faoliyatlarini 
rivojlantiradi. 
Umumiy o‘yinlar nazariyasiga ko‘ra, mavjud barcha o‘yin turlarini tasniflashda ularni 
funksional, mavzuli, konstruktiv, didaktik, sport 
va 
harbiy 
o‘yinlarga ajratiladi. 
Didaktik o‘yin turlarini tanlashda. quyidagi mezonlarga rioya qilish yaxshi natijalar beradi: 
-
ishtirokchilarning tarkibi bo‘yicha, ya’ni o‘g‘il bolalar, qiz bolalar yoki aralash guruhlar 
uchun o‘yinlar; 
-
ishtirokchilarning soni bo‘yicha - yakka, juftlikda, kichik guruh, katta guruh, sinf jamoasi, 
sinflararo va ommaviy tarzdagi o‘yinlar; 
- o‘yin jarayoni boyicha - fikrlash, o‘ylash, topag‘onlik, harakatlar asoslangan, musobaqa 
va boshqalarga yo‘naltirilgan; 
- vaqt me’yori bo‘yicha - dars, mashg‘ulot vaqtining reja bo‘yicha ajratilgan qismi, o‘yin 
maqsadiga erishguncha, g‘oliblar aniqlanguncha davom etadigan o‘yinlar. 
Ayrim didaktik o‘yinli dars shakllari: 
-
ishchanlik o‘yini darsi - 
mavzu bo
4
yicha masalalarni hal etish jarayonida o‘quvchilarning 
faol ishtirok etishini ta’minlash orqali yangi bilimlarni o‘zlashtirish mashqi; 
-
rolli o‘yin darsi - 
mavzu boyicha masalalarni o‘rganishda o‘quvchilarga oldindan ma’lum 
rollarni taqsimlash va dars jarayonida shu rollarni bajarishlarini tashkil etish asosida bilimlarini 
mustahkamlash; 

---

72 
-
teatrlashtirilgan dars - 
mavzu bilan bog‘liq sahna ko‘rinishlarini tashkil etish orqali dars 
mavzusi bo‘yicha chuqur, aniq ma’lumotlar berish; 
-
«kim oshdi savdosi» darsi -
o‘quv fani, ayrim bo‘limi boyicha bilimlarni har bir o‘quvchi 
qanchalik ko‘proq bilishini namoyish etish; 
-
yarmarka darsi - 
mavzuni bo‘laklarga bo‘lish, oldindan o‘zlashtirgan o‘quvchilarning 
o‘zaro muloqotlari asosida qiziqarli tushuntirish orqali o‘tiladigan darslar; 
-
o‘yin darsi 
- mavzuni sahnalashtirgan holdagi konsert shaklida ifodalash mashqlari bo‘lib, 
o‘quvchilarni faollashtirish va bilimlarini mustahkamlash imkoniyatini beradi. 
-
integral (integrallashgan) dars 
- boshqa darslarga doir va integratsiyalash uchun qulay 
bo‘lgan 
mavzular 
bo‘yicha tashkil qilingan dars bo‘lib, o‘quvchilarning turli fanlarga qiziqishlarini 
orttirib, ta’lim jarayonidagi faollikni ta’minlaydi. 
Bularning bari o‘quvchilarga 
(fanlararo 
bog‘liqiikni o‘ratish orqali ularda olam tuzilishining 
ilmiy asoslarini to‘liq idrok etish va ilmiy dunyoqarashlarini shakllantirish, ijodiy tafakkurlarini 
rivojlantirishga xizmat qiladi. 
Darslarni nechog‘li qiziqarli, foydali va samarali tashkil etish o‘qituvchilarning ijodkorligi, 
tashabbuskorligiga bog‘liq. 
Xulosa qilib aytganda: 
1. O‘qituvchi faqat o‘qitibgina qolmay, o‘quvchini mustaqil mutolaa qilish orqali ta’lim 
olish ko‘nikmalarini shakllantirishi; 
2. O‘quvchilarni darslik, qo‘llanma, internet xabarlari, manbalarni tahlil qilish orqali bilim 
olishga o‘ratishi; 
3. O‘quvchi ta’lim jarayonida eshitib, ko‘ribgina qolmay, balki dars mavzusi, mazmunini 
o‘rganishda uni faol ishtirokchisiga aylanishini ta ‘minlashi zarur. 
4. Agar o‘qituvchi interfaol ta’lim mazmunini va mohiyatini, uning metodlarini o‘qib-
o‘rganib, o‘zlashtirib, o‘z pedagogik faoliyatiga joriy qila olsa, takomillashgan Davlat ta’lim 
standartlarini va modernizatsiya qilingan o‘quv dasturlarini to‘la o‘zlashtirishlarini kafolatlaydi, 
sifat va samaradorlikka erishishni ta’minlaydi. 
5. O‘tkazilgan tajriba-sinov natijalari shuni ko‘rsatdiki, agar darslar 50% tushuntirish 
orqali olib borilsa, o‘zlashtirish 10 foizni, ko‘rsatish, namoyishlar orqali tashkil etilsa, 50 foizni, 
ta’lim jarayoni o‘quvchining shaxsiy ishtirok, faolligida kechsa, o‘zlashtirish sifati va 
samaradorligi 90 foizni tashkil etadi. 
Demakki, har bir o‘qituvchi o‘z o‘quvchisini dars jarayonida faollashtira olsa, bolalarning 
o‘qish, o‘zlashtirish, bilim, ko‘nikma, malakalarni 
egallash darajasi yuqori 
ko‘rsatkichlarni tashkil 
etadi.