O‗zbekiston respublikasi oliy va o‗rta maxsus ta‘lim vazirligi guliston davlat universiteti turdiqulov T
Yüklə 5,94 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Yangi zot yaratish maqsadida chatishtirishning ikkinchi bosqichida saralash
tadbirlarini qo‟llash . Yangi zot yaratish maqsadida chatishtirishning ikkinchi bosqichida maqbul tipdagi duragay hayvonlar olish mumkin bo‘ladi va bunda quyidagi vazifalar qo‘yiladi: maqbul tipdagi duragay hayvonlarni saqlab qolish, ulardagi o‘zgaruvchanlikni kamaytirish, avlodlarida irsiy belgilarining nasldan- naslga o‘tkazuvchanlik qobiliyatini mustahkamlash va h.k. Bunga duragay avlodlarni ―o‘z-o‘ziga‖ urchitishga o‘tish bilan erishiladi. Maqbul tipdagi duragaylar kelib chiqishi o‘xshash bo‘lgan boshqa duragay hayvon vakillari bilan juftlashtiriladi. Bunday urchitish ham chatishtirish turiga kirsada, shunga qaramasdan bunda gomogen (bir xil) saralash, geterogen (har xil) saralashga nisbatan yaqqol ustun turadi. Yangi zot yaratish maqsadida chatishtirishning ikkinchi bosqichida gomogen saralash yanada kuchaytiriladi, ―o‘z-o‘ziga urchitish‖ ishlari har bir tizimda alohida olib boriladi. Oqibatda, ko‘pchilik hollarda, yaqin qarindoshli urchitishdan foydalanishga ham to‘g‘ri keladi. Bu bosqichda inbriding maqsadga erishishning asosiy vositalaridan biri bo‘lib qoladi. M.F.Ivanov o‘zining yangi zot yaratish metodikasida, jips inbridingni qo‘llash - maqsadga erishishning asosiy vositalaridan biri bo‘lib xizmat qiladi, deb ta‘kidlagani bejiz emas. Yangi zot yaratish maqsadida chatishtirishning ikkinchi bosqichida yaqin qarindoshli urchitishni qo‘llash shu bilan bog‘liqki, birinchidan, maqbul tipdagi hayvonlar kam miqdorda va ular bir-biri bilan yaqin qarindoshdir. Ikkinchidan, 108 duragaylarda geterozigotalik darajasi juda yuqori, shuning uchun u juda pasayib ketgan taqdirda ham inbriding depressiyasi, sof zotli hayvonlarda yaqin qarindoshli urchitish oqibatida yuzaga keladigan inbriding depressiyasidek, kuchli sezilmaydi. Shuning uchun duragay avlodlar bilan yaqin qarindoshli urchitish ishlari olib borilganda inbridingning salbiy oqibatlari, sof zotli hayvonlarni urchitishdagiga nisbatan ancha kech yuzaga chiqa boshlaydi. Uchinchidan, chatishtirishning ikkinchi bosqichida inbriding foydali va hatto zaruriy tadbir hisoblanadi, chunki u gomozigotalilik darajasining ortishi hisobiga avlodlarda irsiyatning barqarorligini mustahkamlashga ko‘maklashadi. Inbridingning foydali tomonlariga qaramasdan, aynan ikkinchi bosqichda (maqbul sifat ko‘rsatkichlarni mustahkamlash bosqichi) uning xatarli ekanligini unutmaslik kerak. Shuning uchun, iloji boricha qarindoshlik bo‘lmagan urchitish usullarini qo‘llash yoki uzoq qarindoshli urchitishdan foydalanishga harakat qilish lozim. Yangi zot yaratish maqsadida chatishtirishning ikkinchi bosqichida agar duragay avlodlarning mahsuldorlik ko‘rsatkichlari va nasldorlik sifati kutilayotgan natijadan boshqa tomonga o‘zgarib ketayotganligi sezib qolinsa, ularni maqbul tipdagi duragaylar bilan yoki dastlabki zotga tegishli bo‘lgan hayvon vakillari bilan urchitiladi. Ayrim holatlarda duragay avlodlar, kelib chiqishi va ekster‘eri bo‘yicha mazkur duragaylarga yaqin bo‘lgan boshqa zotlar bilan chatishtiriladi. Masalan, go‘sht-jun yo‘nalishidagi nemis qo‘y zotini (nemis prekosi) yaratishda quyidagi chatishtirish usulidan ham foydalangan: rambule tipidagi nemis qo‘ylari leyster (angliya go‘shtdor qo‘y zoti) qo‘chqorlari bilan chatishtirildi, ulardan olingan duragaylar esa – fransiya prekosi bilan juftlashtirildi. Ish jarayonida yuzaga kelgan bunday kamchiliklarni yo‘qotish uchun, aksariyat hollarda G.R.Litovchenko usulidan foydalaniladi. Uning mohiyati shundan iboratki, unchalik katta kamchilikka ega bo‘lmagan duragaylar bir necha bo‘g‘in davomida, kelib chiqishi shunga o‘xshash, lekin maqbul tipdagi boshqa duragay qo‘chqorlar bilan chatishtiriladi. Bunda asta-sekin bir necha avlod 109 davomida duragay hayvonlarda ko‘zga tashlangan kamchiliklar maqbul tipdagilarniki bilan singdirib boriladi. Ishning ikkinchi bosqichida, duragaylar maqbul tipga ega bo‘lib, asosan ―o‘z-o‘ziga‖ urchitilsada, hali ular zot sifatida to‘liq etilmagan. Undagi har bir tizim alohida izolyatsiyalangan holda, ya‘ni boshqa tizimlar bilan genealogik bog‘lanmagan holda yashaydi. Ularning har birida inbriding depressiyasi kabi salbiy oqibatlar yuzaga chiqish xavfi mavjud. Shuningdek, zot sifatida tan olinishi uchun, ularda chorva mollari bosh soni ham etarli darajada emas. Yüklə 5,94 Mb. Dostları ilə paylaş:
|