Ikkinchi gurux uchun tarqatma material. Iqtisodiy ta’limotlar tarixini
o‘rganishda ma’lum davrlash tizimidan foydalaniladi. Hozirda eng maqbul usul
ijtimoiy – iqtisodiy ishlab chiqarish usullarining o‘zgarishiga qarab ish yuritishdir.
Chunki qaysi ishlab chiqarish usuli ishlab chiqarishni ustun amalga oshiradigan
bo‘lsa o‘sha davrga xos jamiyatni ishlab chiqarish munosabatlari iqtisodiy
manfaatlari va boshqalari asosida amalga oshadi. Iqtisodiy ta’limotlar tarixini
o‘rganish ham har bir davrda o‘ziga xos rivojlangan. Jumladan, quldorlik va
feodalizm davrida g‘oyalarni tarqalishi juda qiyin bo‘lgan. Shuning uchun bu
davrdagi iqtisodiy fikrlarni mamlakatlar xayotida alohida-alohida o‘rganish maqbul
bo‘ladi. Kapitalizm davrida ijtimoiy va xo‘jalik xayotini baynalminalashuvi
kuchayganligi tufayli iqtisodiy fikrlarni rivojlanishi ham yagona jahon jarayoniga
aylana boshladi. Oqibatda, klassik burjua siyosiy iqtisodining asoschilari A.Smit va
D.Rikardoning qarashlari qisqa vaqt ichida butun jahonga ma’lum bo‘ldi.
Uchinchi gurux uchun tarqatma material. «
Metod» deb fanning predmetini
o‘rgatish usuli, o‘rgatishda qo‘llaniladigan yondashuvlar, usullar majmuasi
tushuniladi. Induksiya va deduksiya usullari iqtisodiy ta’limotlar tarixini
o‘rganishning eng muhim metodologik asoslari hisoblanadi. Induksiya deganda
o‘rganilayotgan ob’ektning xususiylikdan umumiylikka qarab o‘rganilish tushuniladi.
Masalan proteksionistik siyosatning tashqi savdoda qo‘llanilishi aholining turmush
darajasiga va mamlakt iqtisodiyotiga, bulardan butun mamlaktning iqtisodiy
taraqqiyotiga ta’sirini umumlashtirish mumkin. Deduksiya usuli o‘rganilayotgan
ob’ektning umumiylikdan xususiylik sari , ya’ni umumiy ko‘satkichlardan xususiy
ko‘rsatkichlarga qarab o‘rganish tushuniladi. Masalan. Mamlakatning iqtisodiy
o‘sishiga erishish uchun mamlakat iqtisodiyotida olib borilayotgan islohatlar,
iqtisodiy qonunlar ularning mohiyati o‘rganilib, umumlashtiriladi va ularning
iqtisodiyotga ijobiy va salbiy ta’siri to‘g‘risida xulosa qilinadi.
