Агрономия факультети талабалари учун Узумчилик фанидан
Toklarni homtok qilish va bog„lash
Yüklə 5,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
9.4.Toklarni homtok qilish va bog„lash Tupning yashil qismlari bilan ish olib borishda tokning biologiyasini, ayrim ekologik-geografik guruh va navlarni bilishga asoslaniladi. Ular o„sish sharoiti, agrotexnika darajasi hamda tuplarning holatini hisobga olgan holda har xil vaqtda bajarilishi kerak. 88 Toklarni xomtok qilish, qo„ltiq novdalarni yulib tashlash, chilpish, erta-Yozgi chekanka, qo„ltiq novdalardan qo„shimcha hosil olish, nodalarni chekanka qilish, barglarni siyraklashtirish tupning yashil qismlari bilan olib boriladigan ishlardir. Xomtok qilish-ortiqcha yashil novdalarni olib tashlab, qolgan novdalarni rivojlanishi, tupning yaxshi yoritilishi, to„pgullarning changlanishi va meva tugilishi uchun sharoit yaratishdan iborat. Xomtokni novdalar 10-15 sm ga etganda boshlash kerak, Chunki shundagina hosil beradigan va bermaydiganlarini bir-biridan farq qilish mumkin bo„ladi. Birinchi xomtokni tok gullagunga qadar tugallash kerak. Yashil novdada birinchi jingalakdan yuqorida, odatda, to„pgul hosil bo„lmaydi. Shuning uchun, birinchi jingalak paydo bo„lib, unda to„pgul bo„lmasa, hosilsiz novda bo„ladi, uni xomtok qilish va olib tashlash mumkin. Xomtokni kechiktirib bo„lmaydi, uni novdalar hali yumshoqligida va ularga oziq moddalar hali ko„p sarflanmaganda o„tkazish lozim. Tokni pastki qismidan xomtok qila boshlash kerak. Tokning kunda yuqorisidagi yashirin kurtaklardan yoki ildiz tanasidan o„sib chiqqan yashil novdalarning noqulay joylashganlari va yangi zang o„stirish yoki tupni yoshartirish uchun keraksiz bo„lganlari olib tashlanadi. Keyin zangdagi novdalar pastdan yuqoriga tomon tekshirilib, o„rinbosar butoqlar yoki pasaytirish butoqlari yetishtirish uchun ularning yaxshi joylashganlari qoldiriladi. Hosil novdalaridan hosilsiz novdalarni olib tashlashda, tupda ular qanchalik ko„pligini hisobga olish lozim. Mahalliy navlardagi hosil bermaydigan novdalarning hammasini olib tashlamaslik kerak. Tupning ildiz tizimi bilan yer ustki qismlari o„rtasidagi nisbatni buzmaslik, kelasi yil mo„l hosilni ta‟minlash va hosildorlikni oshirish uchun ularni ba‟zilarini qoldirish lozim. Hosil novdasidagi ortiqcha yashil novdalar, birinchi navbatda, ko„k novdalar hosilsiz, kuchsiz, tumtoq o„sgan, noqulay joylashgan ba‟zi novdalarni olib tashlash hisobiga xomtok qilinadi. Hosilli novdalarni odatda siyraklashtirish mumkin emas. O„rinbosar butoqda ikkita novda qoldiriladi; keraksiz uchinchi-eng pastki va tupning ichkari tomoniga qaragani (qarab o„sayotgani) olib tashlanadi. Ko„pchilik vinobop navlarning tupida, odatda, to„pgulli yashil novdalar yetarli miqdorda bo„ladi, Shuning uchun ularda hosilsiz novdalar kam qoldiriladi. Tupda novdalar kam bo„lsa, deyarli xomtok qilinmaydi, ba‟zan ko„k novdalar ham qoldiriladi. Tokni kesish va xomtok qilib, yosh tuplarda tana va zang shakllanadi, hosil beradigan tuplarni esa qo„shimcha kesib va tupdagi novdalarda ma‟lum miqdorda kurtak qoldirib shakli saqlanadi. Bularni malakali ishchilar bajarishi lozim. Tok noto„g„ri kesilsa va xomtok qilinsa, uning hosildorligi pasayib ketadi. 89 Novdalarni uchini chilpish (N.P.Buzin usulida) gul va tugunlarni to„kilishini kamaytirish hamda uzum boshlarini rivojlanishini yaxshilash maqsadida tok gullashidan oldin yoki endigina gullaganda yashil novdalarining uchi qo„lda 1-2 sm chilpib tashlanadi. Buning natijasida novdaning uchi vaqtincha (10-14 kun) o„sishdan to„xtaydi, oziq moddalar esa to„p gullarga boradi. Buning natijasida to„pgullar miqdori va mevasining vazni ortadi, hosil 20-22% ga va undan ham ko„payadi. Lekin, novdalarni chilpish qo„ltiq novdalarni qiyg„os rivojlanishiga sabab bo„ladi. Shuning uchun albatta ularni hisobga olib, kamaytirish lozim. Xomtok paytida qo„ltiq novdalardan hosil yetishtirishni F.B.Bashirov, M.G.Seytlin, R.M.Alibekovlar o„rganib, tavsiya qildilar. Tok barglarini siyraklashtirish va uni hosildorlikka va boshqa ko„rsatkichlarga ta‟siri o„rganildi. Toklar erta bahorda ochilgandan so„ng, vertikal simbag„azlarda o„stirilayotgan bo„lsa 1-2 chi simlarga «quruq» bog„lanadi, birinchi va ikkinchi xomtok o„tkazilgandan keyin esa 3-4 chi simlarga bog„lanadi. Bog„lash uchun maxsus iplardan foydalaniladi, ayniqsa o„simlik tolasidan tayyorlangan iplarni ishlatish maqsadga muvofiq. Novdalar asosan «8» shaklida bog„lanadi. P.P.Blagonravov ko„rsatganidek: vertikal, yotiq, gorizontal yoy shaklida, halqa shaklida bog„lanadi. Yüklə 5,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|