Maddany ň gurlu

32-nji TEMA
LABORATORIÝA IŞ
I. RYÇAGY
Ň
DEŇAGRAMLYLYKDA BOLMAK ŞERTINI ÖWRENMEK
58-nji surat.
Gerekli esbaplar:
1) Laboratoriýa 
ryçag-çyzgyjy; 2) Ýükler toplumy; 
3) şta tiw.
Işiň ýerine ýetirilişi:
ştatiwe labo-
ratoriýa ryçag-çyzgyjy 58-nji suratda 
görkezilişi ýaly asylýar. Ryçagyň çep 
tarapyna aýlanma okundan 10 sm 
uzaklikda iki birmeňzeş ýük asylýar. 
Ryçagyň sag tarapyna aýlanma okundan 
20 sm uzaklykda çep tarapdaky ýaly 
bir ýük asylýar. Munda ryçagyň 
deňagramlylykda bolýandygyny gör-
mek bolýar. Şoňa meňzeş çep we 
sag taraplara birinji tejribede görkezilişi ýaly olara kratny ýükler 
asylanda ryçagyň deňagramlylykdadygy görünýär. Tejribe lere görä 
ryçagyň deňagramlylykda bolmak şerti getirip çykarylýar:

---

90
l
l
F
F
2
1
1
2
=
Tejribede çep tarapyň egnini kiçi edip alynsa, netije nähili 
özgerer?
33-nji TEMA
ÝÖNEKEÝ MEHANIZMLER: BLOK, ÝAPGYT 
 
TEKIZLIK, WINT, PAHNA WE WOROTYŇ
 ULANYLY
Ş
Y
Adam zähmet çekende köpräk güýjüne däl, eýsem akylyna 
daýanýar. Agyr ýüki göterende, ýerinden süýşürende ýönekeý 
mehanizmlerden peýdalanmagy ynsanlar gadymdan özleşdiripdirler. 
Gurluşyk işlerinde ýük göterýän enjamdan, ýapgyt tekizlikden, 
pahnadan we bloklardan peýdalanypdyrlar.
Blok. 
Blok gyrasy oýuk tigir bolup, ondan ýüp, tros ýa-da zynjyr 
geçirilýär. Ýüpüň bir ujuna ýük asyp, ikinji ujundan çekilýär. Ýüki 
göterende blok gozganmaýan bolsa oňa 
gozgalmaýan blok
diýilýär 
(59-njy suratda 
1
). Ýük bilen bilelikde hereketlenýän bloga