Izlanishlar, yechimlar

105
XALQ TA’LIMI:
MUAMMOLAR, IZLANISHLAR, YECHIMLAR
O‘quvchilarda badiiy va ijodiy didini tarbiyalash va rivojlantirishda 
umumta’lim maktablaridagi, musiqa madaniyati darslarining ahamiyati katta. 
O‘quvchilar nafosat hissini, san’at sirlarini tushunishni va qadrlashni, san’atdan 
bahramand bo‘lishni, avvalo, maktablarda o‘rganadilar. 
Zotan, musiqa tarbiyasi sozanda yoki xonandani emas, eng avvalo, insonni 
tarbiyalaydi. 
Musiqa o‘sib kelayotgan yosh avlodni go‘zallik olamiga olib kirishi shubhasiz. 
Chunki, musiqa inson hayotiga kuchli ta’sir ko‘rsatish imkoniyatiga ega va 
axloqiy-nafosat tarbiyasining muhim vositasidir. 
Inson musiqa bilan ona allasi orqali tanishib, umrbod musiqadan zavq oladi. 
Musiqadan ozuqa olish uchun esa, inson yuksak madaniyatli, sof qalb egasi, 
go‘zallikni his eta oladigan bo‘lishi kerak.
MUSIQA TINGLASH
Musiqa madaniyati darslarida tinglash faoliyati kuylash bilan bir qatorda, 
o‘quvchilarning musiqiy ongini rivojlantirishda asosiy omillardan biri hisoblanadi. 
Musiqa madaniyati darsining barcha faoliyatlari avval musiqani tinglab, uni idrok 
etishdan boshlanadi va o‘quvchi ruhiyatiga ta’sir etadi. Shuning uchun musiqa 
tinglash musiqa madaniyati darsining yetakchi faoliyati bo‘lib hisoblanadi. Shu 
bois o‘quvchilarning musiqani to‘g‘ri tinglashga o‘rgatilishi uni barcha faoliyat 
turlari bilan chambarchas bog‘lab (
intonatsion mashqlar, jamoa bo‘lib kuylash, 
notaga qarab kuylash, ijodiy mashqlar, diktantlar va h.k.
), musiqiy xotira va 
tafakkurini rivojlantirishga, musiqiy amaliy ko‘nikmalarini shakllantirib, asarlarni 
to‘g‘ri ijro etishiga yordam beradi. O‘quvchilarning hayotiy tajribalariga tayangan 
holda, har bir musiqiy asar zamirida ma’lum, his-tuyg‘u va fikr aks ettiriladi.
1-sinf o‘quvchilari tinglash faoliyatlarida tinglagan asarlarining nomini to‘g‘ri 
ayta olishi, uni xarakterini (
g‘amgin, quvnoq va h.k.
) so‘z bilan tushuntirib bera 
olishi, qo‘shiqlarning esa mazmunini so‘zlab bera olishi lozim. Doira, nog‘ora, 
rubob, dutor, karnay va surnay cholg‘ulari ijrosidagi kuylarni tinglaganda ularni 
ovoz tembridan farqlay olishi lozim.