Jahon tarixi

m
.J. Kutuzov,
ochlik tufayli bosqinchi qo ‘shinning 
halokati aniq bo‘lib qoldi. Oqibatda Napoleonning «Buyuk 
armiya»si bu talofatdan so‘ng o‘zini qayta tiklab ololmadi. 
Endi Napoleon imperiyasining halokati muqarrar bo‘lib qoldi.
Imperiyaning qulashi. 
Rossiya, Buyuk Britaniya, Prussiya, 
Avstriya va boshqa mamlakat qo‘shinlaridan iborat Yevro- 
paning qurolli kuchlari hamda Napoleon armiyasi o‘rtasidagi 
hal qiluvchi jang 1813-yilda Leypsig ostonasida b o ‘lib o ‘tdi 
va bu jang tarixga «Xalqlar jangi» nomi bilan kirdi. Leypsig 
jangida Napoleonning qo‘shini tor-m or etildi.
1814-yilda ittifoqchi davlatlar armiyasi Parij shahriga kirib 
keldi. Napoleon taxtdan voz kechishga majbur bo‘ldi. Itti- 
foqchilar uni Elba oroliga surgun qildilar. Shu tariqa imperiya 
quladi.
95

---

0 ‘zingizni sinang:
1804-yilda ... . 
♦ Qit’a qamali deyilganda — ... .
♦ 1812-yilda .... 
♦ «Xalqlar jangi» — 
bu ... .
Burbonlar sulolasi hokimiyatining tiklanishi. 
Ittifoqchi 
davlatlar Fransiyada Burbonlar sulolasi hokimiyatini tiklashga 
qaror qildilar. Inqilob yillari qatl etilgan qirol Lyudovik XVI 
ning ukasi Lyudovik XVIII Senatning qarori bilan taxtga 
o ‘tqazildi. Ittifoqchilar Fransiya bilan sulh shartnomasini 
imzoladilar. Unga ko‘ra, Fransiya Napoleon davrida bosib 
olgan barcha hududlardan mahrum etildi.
Vaterloo jangi. 
Ayni paytda mamlakatda ichki vaziyat 
murakkablashib bordi. Bunga eski feodal tartiblar tarafdor- 
larining mutlaq monarxiyani tiklashni, shuningdek, qoMlaridan 
ketgan mol-mulklarini qaytarib berishni talab qilishlari sabab 
bo‘ldi.
Bu, o ‘z navbatida, burjuaziya va dehqonlarni tashvishga 
solib qo‘ydi. Bundan tashqari, N apoleon davrida xizmat 
qilgan zobitlar ham da davlat xizm atchilarining ishdan 
bo ‘shatilishi qo‘shin va butun mamlakatda norozilik keltirib 
chiqardi. V aziyatdan surgundagi N ap o leo n foydalanib 
qolishga qaror qildi. Eski gvardiya va o ‘zi tug‘ilib o ‘sgan 
korsikaliklardan tuzilgan harbiy qism hamon uning tarafida 
edi. Napoleon 1815-yilning mart oyida Elbadan Fransiyaning 
janubiga yetib keldi. Qirol Lyudovik XVIII ning Napoleonga 
qarshi yuborgan 30 ming kishilik qo‘shini ham Napoleon 
tomoniga o‘tib ketdi. Napoleon 20-mart kuni Parij shahrini 
egallab, yana imperatorlik taxtiga o‘tirdi. Biroq u bu safar 
hokimiyatni atigi 100 kun egallab turdi, xolos.
Ittifoqchi davlatlar (Buyuk Britaniya va Prussiya) juda katta 
armiyani Napoleonga qarshi qo‘ydi. Ikki o‘rtada 1815- yilning 
18-iyunida Vaterloo qishlog‘ida (hozirgi Belgiya davlati hu- 
dudida) hal qiluvchi jang bo‘lib o‘tdi. Shu tufayli bu jang 
tarixga «Vaterloo jangi» nomi bilan kirgan. Jangda Napoleon 
qo‘shini butunlay tor-m or etildi. Ikkinchi bor taxtdan voz 
kechgan N apoleon endi uzoq Muqaddas Yelena oroliga 
surgun qilindi va u shu yerda 1821-yilda vafot etdi. Fransiyada 
Burbonlar hokimiyati yana qayta tiklandi.