Mahsulotlarini yetishtirish, qayta ishlash

B ilim ni tekshirish uchun savollar
1. Parranda tuxumlarining tuzilishi to‘g ‘risida so'zlab be- 
ring.
2. Tuxumlaming kimyoviy tarkibi va oziqaviy qiymati 
to‘g ‘risida tushuncha bering.
3. Tuxum turlari to‘g ‘risida so‘zlang.
4.
Muzlatilgan tuxum mahsulotlari to‘g ‘risida so‘zlab be- 
ring.
5. Tuxum poroshoklari to‘g ‘risida tushuncha bering.
102
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

I k k i n c h i b o ‘ l i m
SUT VA SUT MAHSULOTLARI TEXNOLOGIYASI
V II BO B. SUTNING KIMYOVIY TARKIBI, FIZIK
VA BIOKIM Y O VIY XUSUSIYATLARI
Sutning kimyoviy tarkibi. 
Sigirlardan sog‘ib oli- 
nadigan sutning tarkibi muntazam bo‘lmasdan, u bir qan- 
cha omillar: sigirlami oziqlantirish darajasi, yem-xashak 
turlari va sifati, sigirlami to‘g ‘ri saqlash, parvarishlash, 
asrash, ulaming yoshi, vazni, oriq-semizligi, mahsulot 
yo‘nalishi, zoti, individual xususiyati, fiziologik holati 
va hokazolar ta'sirida doimo o'zgarib turadi.
Sigirlaming suti o‘zining kimyoviy tarkibi, fiziolo- 
gik xususiyati va yem-xashakning to‘la qiymatligi, 
tez hazm bo‘lishiga ko‘ra boshqa hayvon sutidan farq 
qiladi.
Sut o ‘zining tarkibiga ko‘ra asosan ikki xil: suv 
va qumq moddalar kompleksidan tashkil topgan. Sut 
tarkibidagi suv undagi qumq moddalaming eritmasi 
sifatida uning zardobi (plazmasi) va kolloid sistemasi 
vazifasini bajaradi. Sut tarkibidagi qumq moddalar 
miqdori uning to‘yimdorlik darajasini aniqlashda mu- 
him ko‘rsatkich hisoblanadi. Sigir sutidagi suv va qumq 
moddalar hamda uni tashkil qiluvchi elementlar turli 
miqdorda bo‘lishi aniqlangan 
(2-jadval).
Sigir sutining kimyoviy tarkibi, ulaming zotiga ko‘ra 
turlicha bo'lishi aniqlangan. Jumladan, 0 ‘zbekistonda 
ko‘paytirilayotgan sersut sigirlaming zotiga ko‘ra sut 
tarkibini ko‘rish mumkin 
(3-jadval).
Kuzatishlardan ma’lum bo‘lishicha, bir litr umumiy 
sigir sutidagi vitaminlar miqdori quyidagicha bo‘lar 
ekan: A — 130-150 mkg; E — 700-900 mkg; D —
103
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

0,07-1,2 mkg; K — 1000 shartli birlik; C — 900-20000 
mkg, RR — 1500-1700 mkg; B, — 700-900 mkg; 
B2 — 9000-20000 mkg; B6 - 1 5 5 - 7 6 0 mkg; B,2 —
2-7 mgk va h.k.
2-jadval
Sigir sutining kimyoviy tarkibi, foiz hisobida
Sutning tarkibi:
0 ‘rtacha:
Oz va ko‘p bo‘lishi:
Suv
87,5
82,7-90,7
Quruq moddalar
12,5
9,3-17,3
Yog‘
3,8
2,7-7,0
Oqsil
3,3
2,0-5,0
Jumladan: kazein
2,7
2,20-2,50
Albumin va globulin
0,6
0,45-1,1
Oqsilsiz birikmalar
0,1
0,02-0,15
Sut qandi (laktoza)
4,7
4,00-5,30
Mineral moddalar
0,7
0,50-1,00
Limon kislotasi
0,15
0,10-0,20
Fosfatidlar
0,10
0,10-0,20