Mahsulotlarini yetishtirish, qayta ishlash

Sutni qabul qilish
Sutni qabul qilishda uning hajmi yoki og'irligi 
(massasi) hisobga olinadi. Sut zavodlarida xo‘jalik- 
lardan keltirilgan sut maxsus tarozilarida tortib olinadi. 
Agar 
sut o‘Ichagich 
yordamida qabul qilinsa, u tekis, 
ya’ni past-baland bo‘lmagan yerga o ‘matilishi lozim. 
Aks holda olingan ko‘rsatkich aniq boMmasligi mum- 
kin. Har bir fermada sog‘ilgan sut o ‘z vaqtida qabul qi- 
linishi shart. Shuningdek, xo‘jaliklarda sutga dastlabki 
ishlov berishda texnologik jarayonlami mexanizatsiya 
yordamida bajarish, og‘ir qo‘l mehnati sarflanadigan tur- 
li jarayonlami to‘la avtomatlashtirish muhim iqtisodiy 
va texnikaviy ahamiyat kasb etadi. Shuningdek, inson 
qo‘l xizmati ishlarining mumkin qadar kamayishi 
va chegaralanishi mashinalaming sistemasi va ish 
rejimiga bog‘liqdir. Kichik mexanizmlar va apparatlar 
bir vaqtning o'zida bir necha operatsiyani bajarishga 
moslashganligi ham katta iqtisodiy ahamiyatga ega.
Shuni unutmaslik kerakki, fermalardagi mashinalar 
va barcha texnik apparatlar molxonalarda ishlatilganda 
ular turli xil zararli va zaharli (namlik, ammiak, 
karbonat angidrid, serovodorod va h.k.) gazlar bilan 
to‘yingan holda va ular ta'sirida bo‘ladi. Shuningdek, 
havo harorati ham hamma vaqt bir xilda bo‘lavermaydi. 
Binobarin, har bir ferma uchun mexanizm va 
apparatlar sotib olishda shu ferma xususiyati, uning 
katta-kichikligi, mahsulot ishlab chiqarish quvvati, 
molxonalar sharoiti va hokazolar hisobga olinishi ko‘p 
jihatdan foydalidir. Aks holda xo‘jaliklaming katta 
iqtisodiy zarar ko‘rishi tabiiydir.
123
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Sutni tozalash (suzish yoki filtrlash). Bu 
eng 
mu-
him tadbirlardan biri hisoblanadi. Ayniqsa, sigirlar 
qo‘lda sog‘ilsa bu tadbirsiz toza sut olib bo‘lmaydi. 
Chunki qanday sharoitda sigirlar sog‘ilishidan qat’i 
nazar, sog‘ish jarayonida sutga hayvonning juni, yem- 
xashak, parchalari, xas-cho‘p bo‘laklari yoki axlat 
(go‘ng) uvoqlari tushib qolishi tabiiydir. Shu jismlar 
bilan ma’lum miqdorda mikrob va bakteriyalar ham 
sutga tushib, uning sifatiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
Sutni tozalashda va tozaligini aniqlashda bir necha 
usullardan foydalaniladi. Masalan, sut o‘lchanib maxsus 
elak-suzgichlardan o'tkazilgan holda, tarkibidagi qil, 
cho‘p-xas va h.k.lardan tozalanadi. Shuningdek, ora- 
siga yupqa paxta qatlami qo‘yilgan metall elaklardan 
o ‘tkazilishi ham mumkin. Bunda paxta qatlami qancha- 
lik tez almashtirilib turilsa, sutning tozalik darajasi 
shunchalik yuqori bo‘ladi. Masalan, har 30-40 litr sut 
tozalangach paxta qatlami o‘zgartirilishi foydalidir.
Ayrim kompleks va fermalarda sutni tozalash 
uchun polietilendan tayyorlangan to‘qima-lavsandan 
foydalanib kelinmoqda. Bu o‘zining chidamliligi va 
zararsizligi bilan, hamda oson yuvilishi va sterillanishi 
bilan ancha qulay ekanligi sinab ko‘rilgan.
Shuningdek, ayrim xo‘jaliklar dokalar yordamida 
ham sutni tozalash ishlarini bajarib kelmoqdalar. Bun- 
da doka tez sarg‘ayib ketmasligi uchun, uni tez-tez 
almashtirib, yuvib tozalab turish talab etiladi. Yirik- 
lashtirilgan sutchilik xo‘jaliklarida sog‘ib olingan sut- 
ni plastinali yoki diskli suzg‘ichlarda hamda sentrifuga 
apparatlari 
yordamida 
tozalash 
ishlari 
bajarilib 
kelinmoqda. Sentrifuga go‘yo separator kabi ishlash 
usuliga ega.