Donni saqlash va dastlabki ishlash texnologiyasi

4-jadval
Don irmss&sini tabiiy kamayishi.
Biologik.
Mexanik.
Nafas olish.
Donning unishi.
Mikroorganizmlaming rivojlanishi. 
Hasharot va kanalarning rivojlanishi. 
0 ‘z-o‘zidan qizish.
Kemiruvchilar ta ’siri.
Qushlar ta ’siri.
Shikastlanish.
Changish.
To‘kilish.
Ikkinchi m asala - don m ahsulotlarini sifatini pasaytirm asdan 
saqlash. Saqlash am aliyotida don m ahsulotlari va urug‘ sifatining 
pasayishi holatlari saqlash jarayonini n o to ‘g ‘ri tashkil etish va 
bu m ahsulotlarni saqlash davom ida yetarlicha nazorat qilmaslik 
oqibatida kelib chiqadi.
Uchinchi m asala - saqlash m obaynida don m ahsulotlari sifatini 
oshirish. D on m ahsulotlarining sifatli saqlanishi eng avvalo ulam i
29

---

yetishtirish om illariga b o g ‘liq. Yaxshi agrotexnikadayetishtirilgan, 
to ‘la pishgan to ‘liq donlar sifatli saqlanadi. B undan tashqari don 
m ahsulotlarining sifatli saqlanishini ta ’m inlash uchun ularga 
saqlashgajoylashtirishdan oldin ishlov beriladi. B uning uchun don 
barcha turdagi aralashm alardan tozalanadi. D on va don m ahsulotlari 
namligi davlat standartida belgilangan k o ‘rsatkichga keltiriladi.
D on va don m ahsulotlarini saqlashda belgilangan aniq rejim lam i 
tadbiq etish ham da zam onaviy ilg ‘or texnologiyalarni joriy etish 
ham m ahsulotlarning sifatli saqlanishi garovidir.
To'rtinchi m asala - m um kin qadar o ‘z m ehnat va moddiy 
m ablag‘lar sarflab yuqori natijalarga erishish, y a ’ni m ahsulot isrofini 
kam aytirish, ham da sifatini oshirishga erishish.
K o ‘pgina am aliy tajribalar shuni k o ‘rsatadiki ishlab chiqarish 
sam aradorligini quyidagi usullar bilan oshirish mumkin:
- m ahsulot saqlanadigan inshootlam i tubdan yaxshilash va 
takom illashtirish;
- saqlashgajoylashtirishdan oldin m ahsulot sifatini izchil nazo­
rat qilish va ularga ishlov berish;
-soham u taxassislarining m alakalarini muntazam oshirib borish;
- zam onaviy ilg‘or texnologiyalarni joriy etish;
- ishlab chiqarishni to ‘g ‘ri tashkil etish va m ahsulotdan ratsional 
foydalanish.
D on m ahsulotlarining noto‘g ‘ri realizatsiya qilinishi ishlab 
chiqarishda k o ‘pgina isroflarga olib kelishi mumkin. M asalan, pivo 
ishlab chiqarish sanoatida pivobop bo'lm agan arpa navlarining 
ishlatilishi pivo chiqishi v a uning sifatini tushirib yuboradi. Kraxmal 
patoka ishlab chiqarishda m akkajo‘xorining krem niyli navlaridan 
foydalanish m aqsadga muvofiq emas. Chunki bu navlardan krax­
mal chiqishi ju d a past. O m uxta-yem ishlab chiqarishda sariq mak- 
k ajo ‘x o rio ‘rn igaoq m akkajo'xorining ishlatilishi yem ning vitaminli 
tarkibi ham da ozuqaviylik qiym atini o ‘zgartirib yuboradi.
D on va don m ahsulotlarining sifatli saqlanishini ta ’m inlash maq- 
sadida don mahsulotlarini ishlab chiqarish korxonalarida quyidagi 
texnologik tadbirlar y o ‘lga q o ‘yilgan.
30

---

, It 
D e n tty u itlin l 
btircha tu rd a g i a ra la sh m a la rd a n tozalash.
Dell qanehellk loza 
b o is a uning saqlanishi ham , ishlab chiqa- 
filaH fW
Wfthnulotning sifati ham shunchalik yuqori b o ia d i. 
Т Ц в и Ь i o n dlt’atini belgilovchi asosiy k o ‘rsatkichlardan biridir. 
OHM! tOWHla^h uchun don korxonalarida turli hajm li v a ishlab 
•МщНйН quvvutiga ega b o ig a n don tozalovchi 
uskunalardan 
fbydalaniladi.
!• D onni 
q uritish. 
D onni quritishda nam lik shunday k o ‘rsat- 
glohgl olib kclinadiki, bu nam likda don uzoq va sifatli saqlanishi 
loxim. Q uritish uchun korxonalar m axsus quritish uskunalari bilan 
l l ’a ln la n a d i.
«a lo v tttllh
rejim larin i qo‘llash. 
D on va don m ahsulotlarining 
* M ll Mqlttnishi k o ‘p jihatdan havo rejim iga b o g iiq . M ahsulot 
MKjllMdigan inshootlar tabiiy shamollatilishi, ventilyatsiya yor­
dam ida sovutilishi mumkin.
4
. 
M ahsulotlarni z a ra rli m ikroorganizm va z a ra rk u n a n d a
h i l b a r o t h a m d a
k em iruvchilardan him oyalash. 
B u jarayon ancha 
IWOlkkab hisoblanadi. M ahsulotlarni bularning t a ’sirlardan himoya- 
t l l h uch u n
inshootlar dezinfeksiya qilinadi, kim yoviy preparatlar 
qo'llaniladi.
Yuqoridagi 
barcha masalalarni hal etish donni saqlash va qayta 
lehlaah so h asid a 
faoliyat k o ‘rsatayotgan kadrlarning m alakasiga 
k o'p 
jih a td a n
b o g iiq d ir. Shuning uchun b o i g ‘usi mutaxassis don, 
Ul1, y orm a va om uxta-yem tayyorlash va saqlash yuzasidan chuqur 
n azariy v a 
am aliy bilim ga ega b o iis h i lozim.
Don, un, yorm a va om uxta-yem ni saqlash texnologiyasida qu­
yidagi vazifalam i am alga oshirish m aqsadga muofiq b o ia d i;
- don, un, yorm a va om uxta-yem kabi m ahsulotlarni saqlashning 
nazariy asoslarini o'rganish;
— don va 
don m ahsulotlari (un, yorma, om uxta-yem ) kim yoviy 
tarkibi, sifat 
k o ‘rsatkichlari va ularga ta ’sir etuvchi om illam i o ‘r- 
uanish;
don v a don m ahsulotlarida kechadigan biologik kim yoviy ja- 
rayoniam i o ‘rganish;
31

---

- m ahsulotlarni saqlash usullari, rejim va texnologik asoslari 
bilan tanishtirish;
- talabalarda fan yuzasidan chuqur bilim k o ‘nikm a hosil qilish 
va ularni donni sifatli saqlash y o ‘llarini izlab topish uchun ilmiy 
izlanishlarga jalb etish;
- m ahsulotlarni sifatli va isrofgarchilikka y o ‘l q o ‘ym asdan 
(beisrof) saqlashga erishish uchun sohaga ilg ‘or texnologiyalarni 
jalb etish.
M avjud muam m o va kam chiliklarni bartaraf etish yoMlarini 
topish uchun ilm iy izlanishlarni olib borish talab qilinadi.