T. Malikov O. Olimjonov moliya

x Rh
1 
Bu yerda: 

F 
ас 
- 
realizatsiya qilingan mahsulot assor- 
timentining o’zgarishi natijasida 
foydaning 
o’zgarishi; 
q
1 
, q 
0 
- o
’tgan (bazaviy) va hisobot yoki reja 
yilida ma’lum assortimentdagi 
mahsulotning salmog’i; 
R 
0 
- 
o’tgan (bazaviy) yildagi mahsulot 
turining har bir assortimenti bo’yicha 
sotuv rentabelligining darajasi; 
n 
- 
o’tgan (bazaviy) yil bilan taqqoslana- 
dinadigan mahsulot assortimentlari 
ko’rinishlarining soni. 
Yuqoridagilarni 
hisobga 
olgan 
holda 
foyda 
o’sishi 
(kamayishi)ning umumiy miqdori har bir omillarning foydaga ta’siri 
yig’indisidan tashkil topib, uni quyidagi tarzda ifodalash mumkin: 

F 
у 
= 

F 
т 
+ 

F 
б 
+ 

F 
р 
+ 

F 
ас 
 
Bu yerda: 

F 
у 
- 
omillarning ta’siri ostida foyda 
o’sishi (kamayishi)ning umumiy o’lchami 
(miqdori); 

F 
т 
- 
tannarx omilining ta’siri 
ostida foydaning o’zgarishi 
(+,-); 

F 
б 
- 
baho omilining ta’siri ostida 
foydaning o’zgarishi; 

F 
р 
- 
realizatsiya omilining ta’siri 
ostida foydaning o’zgarishi; 

F 
ас 
- 
realizatsiya qilingan mahsulot assorti- 
mentining o’zgarishi natijasida 

---

foydaning o’zgarishi. 

---

Albatta, foydaning miqdoriga XYuSning 
soliq siyosati ham o’z 
ta’sirini ko’rsatadi, chunki odatda, barcha soliqlar tovar bahosining 
tarkibiga kiritiladi. Soliqlarning miqdori, ayrim hollarda, bahoning 
darajasini aniqlashga va demak, talabga ham hal qiluvchi ta’sir 
ko’rsatadi. Shuningdek, soliqlar XYuSning sof foydasiga ham 
bevosita ta’sir qiladi, chunki sof foyda balans (umumiy) foyda va 
uning byudjetga to’langan qismi o’rtasidagi farq sifatida hisoblanadi. 
Hozirgi sharoitda iloji boricha XYuSlar foydasining asosiy qismi 
byudjetga olinmasligi va XYuSning ixtiyoriga qoladigan sof foyda 
uning rivojlanishini moliyalashtirish uchun etarli bo’lmog’i lozim. Bu, 
eng avvalo, investitsiyalarga tegishli bo’lib, amal (harakat)dagi 
XYuSlarda ularning manbai sof foydadir. XYuSlarda sof foyda 
bo’yicha sotuvning rentabelligi (sof foydaning realizatsiya hajmiga 
nisbati) yuqori bo’lib, ularning sog’lom faoliyatini ta’min-lashga etarli 
bo’lishi kerak. 
Moliyaviy isloh qilish jarayonida XYuS faoliyat ko’rsatishning 
quyidagi parametrlariga chiqishga harakat qilmog’i lozimki, ular 
XYuS ishining moliyaviy barqarorligi va balansi tarkibiy tuzilmasining 
ijobiyligidan darak beradi: 
- 
to’lovga qobillik koeffitsienti 
- 

1; 
- joriy likvidlik koeffitsienti 
- 

2; 
- 
aylanma aktivlarning o’z aylanma mablag’- 
lari bilan 
ta’minlanganlik koeffitsienti 
- 

0,1; 
- absolyut likvidlik koeffitsienti 
- 

0,2; 
- zaxira va xarajatlarning hajmi 
(o’lchami) 
ularni qoplash manbalaridan kichik yoki ularga 
teng ( 

) bo’lishi kerak. 
XYuS faoliyatini zarar (ziyon)siz va tanazzulsiz bo’lishini 
ta’minlash uchun kompaniya ishtirokchilari va moliyaviy menejment 
tomonidan bu ko’rsatkichlar doimiy ravishda monitoring qilib borilishi 
va zarur bo’lgan hollarda ularning darajasi o’z vaqtida o’zgartirilishi 
lozim.