T. Malikov O. Olimjonov moliya

10.2. 
Xo’jalik yurituvchi sub’yekt moliyaviy resurslaridan 
foydalanish samaradorligi 
 
Iqtisodiy munosabatlarni takror ishlab chiqarish shakllaridan biri 
sifatida XYuSlar moliyasining harakati minimal xarajatlarda 
maksimal natijalarning olinishini nazarda tutuvchi samaradorlikning 
umumiqtisodiy me’zo-niga bo’ysunadi. Shu sababli XYuS moliyaviy 
resurslaridan foydalanish samaradorligini quyidagi formula orqali 
tasavvur etish mumkin: 
S 
мр 
= N 
м ф 
: X 
мр 
 
Bu yerda: 
S 
мр 
- XYuS moliyaviy resurslaridan 
foydalanish samaradorligi; 
N 
м ф 
- 
ma’lum davr (o’tgan yoki rejali) uchun 
XYuS faoliyatining moliyaviy natijasi; 
X 
мр 
- 
shu moliyaviy natijani qo’lga kiritish uchun 
XYuS 
tomonidan 
sarflangan 
(yoki 
rejalashtirilgan) moliyaviy resurslar xarajatlari 
XYuS moliyaviy resurslaridan foydalanish samaradorligini 
aniqlashda shu narsani inobatga olish kerakki, moliyaviy natija 
faqatgina moliyaviy emas, balki moddiy va mehnat resurslari 

---

мр 
xarajatlarining natijasi hamdir. Shuning uchun ham, masalan, 
mahsulotni realizatsiya qilishdan olingan foydani taqqoslab turib, 
buning natijasida faqat faoliyatning sof moliyaviy tomonini 
xarakterlovchi ko’rsatkichga ega bo’lamiz, deb hisoblash maqsadga 
muvofiq emas. Bu XYuS moliyaviy-
xo’jalik faoliyati samaradorligini 
ifodalovchi yaxlit ko’rsatkichlardan biri bo’lib, unga kengaytirilgan 
takror ishlab chiqarish jarayonida moddiy-ishlab chiqarish va 
moliyaviy oqimlarning ajralmas bog’liqligi xosdir. 
Yuqorida bildirilgan fikr o’ziga moliyaviy natija va moliyaviy 
xarajatlarning tavsifini mujassam etuvchi XYuS moliyaviy-
xo’jalik 
faoliyatining samaradorli
gini xarakterlovchi boshqa ko’rsatkichlarga 
ham to’liq tegishlidir. Shunday bo’lishiga qaramasdan tahliliy 
maqsadlar uchun bu majmua (to’plam)dan aynan XYuSning 
moliyaviy faoliyatini, uning moliyaviy va baho siyosatining 
samaradorligini 
o’xshash 
tarzda(aynan) 
xarakterlovchi 
ko’rsatkichlarni ajratib olish muhimdir. 
Shunisi 
taajjublanarliki, 
XYuS 
moliyaviy 
faoliyatining 
samaradorligini o’xshash(aynan) ifodalovchi bo’lib fond, moliya- 
kredit va pul bozorlaridagi ular operatsiyalarining daromadliligi 
hisoblanadi. Bu yerda,
ma’lumki, pul (P
* 
)
go’yoki to’g’ridan-
to’g’ri puldan (P) hosil bo’ladi. U holda moliyaviy samaradorlikni 
aniqlash formulasi quyidagi ko’rinishni oladi: