ŞAHİN ƏHMƏdov
Yüklə 6,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yerdə çay sularının illik axımı
|
Su ehtiyatları
Su ən geniş istifadə olunan təbii ehtiyat hesab olunur. Dünyanın bütün mənbələrindən bir ildə götürülən suyun miqdarı 4000 km 3 təşkil edir. Ən çox istifadə edilən neft və daş kömür kimi təbii ehtiyatlardan istifadə olunması təxminən 3-4 dəfə azdır. Dünyanın bərpa olunan su ehtiyatlarından quru səthinə düşən yağıntıların ümumi cəmi təxminən ildə 120000 km 3 təşkil edir. Əgər bu suyun 10 % - i təsərrüfatda işlədilərək qaytarılmazsa bu ekoloji təhlükə deməkdir. Dünyanın digər real bərpa olunan ehtiyatı sayılan çay axınları təxminən ildə 40 000 km 3 təşkil edir, onun 12 000 m 3 həcmindən asan istifadə etmək olur. İçməli su ilə təmin olunma ayrı – ayrı ölkələr də kəsgin fərqlənir: Qabonda adambaşına 328000m 3 su düşür, fars körfəzi ölkələrində isə praktiki olaraq su ilə təmin olunma sıfra bərabərdir.adambaşına 500m3 su və ondan aşağı olduqda aşağı 64 hədd hesab olunur. Adambaşına 1000m 3 su adətən kritik hədd sayılır və həmin ölkədə su ehtiyatının kəskin qıt olmasını göstərir. Cədvəl 9.6 Yerdə çay sularının illik axımı Su təsərrüfatı ölkənin bütün iqtisadiyyatını müəyyənləşdirir. Misir, Suriya və Pakistanda su ilə təmin olunma səviyyəsi adambaşına 1200-2200m 3 təşkil edir. Hazırda əhalisi 110 mln olan 15 ölkədə (məlumat toplanan 145 ölkədə) su ilə təmin olunma səviyyəsi adambaşına 500m 3 – dan aşağıdır. Əhalisi 120 mln olan 12 ölkənin su resursları aşağı səviyyədədir (ildə adambaşına 500 – 1000m 3 ). Göstərilən 27 ölkədə su qıtlığı əhalinin həyatını müəyyənləşdirir.Bu vəziyyət «ya olum ya ölüm»məsələsi olub dövlətlər onun mühüm strateji həllini tapmalıdır. Əhalisi 3,4 mlrd olan 58 ölkə su ehtiyatının azlığı ildə adambaşına 1000-5000m3 şəraitində yaşayır.1990-cı ilə dünya əhalisinin 70 % -ni təşkil edən 80 ölkə su resurslarının qıtlığı problemi ilə üzləşir. (cədvəl 9.7). |