THE 3
rd
INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCES OF STUDENTS AND YOUNG RESEARCHERS
dedicated to the 99
th
anniversary of the National Leader
of Azerbaijan Heydar Aliyev
325
Anbarların dəniz səviyyəsindən hündür olması, anbardakı su ehtiyatla-
rının böyük miqdarda olması ilə müəyyənləşir.Iri yaşayış
məntəqələrində
suyun məcrasının eninin konfiqurasiyası, məntəqələrin dislokasiyasına nə-
zərən, yarılma dalğasında ilkin hündürlük 60 metr olacaq, təxmini olaraq su
anbarı 1 saat ərzində bermə (ayırma baryerinə) qədər boşalacaq.
Su anbarında bənd dağıldığı zaman onun uzunluq profili, irəliləmə dina-
mikası hesablanmış, daha sonra urbanlaşmış sahələrə çatma anı müəyyən
olunmuşdur [2].
Dəniz səviyyəsindən yüksəkdə yerləşən Sərsəng su hidroqovşağında
təbii və digər mənbələrdən qaynaqlana bilən hadisələr nəticəsində yarılmış
bənddə vadi formasında suyun irəliləmə sürəti bir saniyədə 40-50 metr ara-
sında olacaqdır. 25 dəqiqə ərzində yarılma dalğası Tərtər şəhərinə çatmalı,
dalğanın hündürlüyü bu zaman 7 metrə yaxın olmalıdır [3].
Azərspace peyki vasitəsi ilə Sərsəng su anbarına uzaqdan idarə etmək
mümkün olmuşdur. Buna görə Erkən Xəbərdarlıq Sisteminin modeli yaradıl-
mışdır.
2012-ci ildən həyata keçirilən bu sistemin məqsədi su və daşqınlar
üzrə idarəetməni təkmilləşdirməklə Azərbaycanın
Böyük Qafqaz regio-
nundakı dağ icmalarının su çatışmazlığı, sel və daşqın təhlükələrinə qarşı
zəifliyini azaltmaqdır.
Təklif olunmuş təcrübəyə əsasən modelin iş mexaniz-
mi düzəldilmişdir. Erkən Xəbərdarlıq Sisteminin İdarəetmə
Mərkəzində peyk
vasitəsilə əldə edilmiş məlumatların yığılmasına əsasən yönəltmə protokolu
müəyyən olunmuş, onlar arasında əsas variant forması kimi, 25 dəqiqə ilə
müqayisədə iki dəqiqə məsafə götürmək təklif edilmişdir.
Ədəbiyyat
1. İsmayılov F.M., İmayılov F.F. Azərbaycanda meliorasiya və su təsərrüfatı tikintiləri. Bakı:
“Təhsil” NPM, 2009, səh.452-458 .
2. Musayev Z.S., Məmmədov K.M., Mahmudov T.M., İsmayılov F.M., Zərbəliyev M.S.
Hidrotexniki qurğular. Bakı - 2009, səh. 345-356.
3. Musayev Z.S., Əsədov M.Y., Məmmədov K.M., Zərbəliyev M.S. “Su ehtiyatlarının
kompleks istifadəsi, inteqrasiyalı idarə olunması və mühafizəsi”. Bakı: “Təhsil” NPM, 2008,
səh.144-148.
Dostları ilə paylaş: