Geo graf iya

tabiiy resurslar (boyliklar)
deb ataladi. 
Tabiiy boyliklarga quyosh energiyasi, Yerning ichki issiqligi, suv, 
tuproqlar, foydali qazilm alar, o ‘sim liklar, hayvonot dunyosi kiradi. 
Tabiiy resu rslar ik k ita k atta turga b o ‘linadi. B ular tug ay d ig an va 
tugam aydigan tabiiy resurslardir.
Tugam aydigan tabiiy resurslarga havo, quyosh issiqligi va yerning 
ichki energiyasi, tugaydigan boyliklarga k o ‘pchilik foydali qazilm alar 
kiradi. Tabiatda tugaydigan, lekin qayta tiklanadigan boyliklar ham
mavjud. Bularga suv, o ‘simliklar, hayvonot dunyosi, tuproqlar kiradi.
In so n n in g ta b ia tg a t a ’siri. Odamlar qurg‘oqchil o ‘lkalarda cho‘l 
va chala c h o ‘llarga suv chiqarib, unum dor vo h alar bunyod etadi, 
botqoqliklarni quritib, ekinzor va b o g ‘larga aylantiradi, m evalar va 
ekinlarning yangi unum dor turlarini yaratadi. Yovvoyi hayvonlarni 
qo ‘lga o ‘rgatadi, yangi zotlarini bunyod etadi. Lekin odamlar tabiatga 
zararli ta ’sir ham k o ‘rsatadi. H ozirgi vaqtda Yer y uzida o ‘rm onlar 
kamayib qolgan. Havoga har yili k o ‘p m iqdorda turli xil zararli gazlar, 
tutun, chang chiqariladi. Chiqindixonalar ham k o ‘payib ketgan, avto- 
m obillar havoga m illionlab tonna zararli gaz chiqaradi. A na shular 
ta ’sirida Yer yuzida havo harorati k o ‘tarilib bormoqda. Shimoliy Muz 
okeanidagi, Antarktidadagi, to g ‘lardagi k o ‘p yillik m uzlar erib, kamayib 
bormoqda.
Tabiat kom lekslari o ‘zgarmoqda. Ilgarigi o ‘rm onlar o ‘rniga k o ‘p 
joyda ekin dalalari, shahar va qishloqlar bunyod etilgan. C ho‘l va chala 
ch o ‘llar kengayib borm oqda. M am lakatim izda O rol dengizi qurib, 
ju d a kichrayib qoldi. Hozir bu yerlarga cho‘lda o ‘sadigan o ‘simliklar -
saksovul va y u lg ‘un ekilmoqda.
Hozirgi vaqtda tabiatni, suv va havoni toza tutish, o ‘simlik ham da 
hayvonlarni, tuproqlarni saqlab qolish, ularni k o ‘paytirish, yaxshilash 
insonlar oldida turgan eng m uhim vazifa b o ‘lib qoldi. Bu vazifani 
b ajarish uchun tab iiy fanlarni, shu ju m lad an , g eo g rafiy an i p u x ta 
o ‘rganish, tabiat qonunlariga amal qilish zarur.
edurtm_uz
103
BIO
SF
E
R
A.
IN
SO
N
VA
T
A
B
IA
T

---

T
E
R
M
IN
VA
T
U
S
H
U
N
C
H
A
L
A
R
N
IN
G
IZ
O
H
L
I 
L
U
G
‘A
T
I
104
Q edurtm _uz