3-ma’ruza. Tarmoq arxitekturasi. Tarmoqlarni qurishda qo’llaniladigan arxitekturalar, pog’onali arxitekturaning maqsadi va vaziflari, pog’onalarda qo’llaniladigan protokollar va qurilmalar

Tarmoqning funksional modeli. 
Funksional model tarmoqning fizikaviy 
amalga oshirilishi tamoyillariga bog‘liq bo‘lmagan holda tarmoqni mantiqiy 
darajada mavhum ravishda tasvirlaydi. Model' elementlar sifatida ko‘rib 
chiqilayotgan tarmoq funksiyalarining o‘zaro ta'sirini aks ettiradi. 
Funksiya
-mantiqiy element bo‘lib, belgilangan vazifani bajaradi. Fizikaviy 
ravishda funksiya apparat bilan yoki dasturiy mahsulot (funksional ob'ekt) 
ko‘rinishida amalga oshirilishi mumkin. Oxirgi holatda funksiyalarni ob'ekt deb 
nomlash qabul qilingan. Funksiyani fizikaviy amalga oshirishda ularni mantiqiy 
modul deb ataluvchi alohida funksional tizim osti birliklar guruhiga birlashtirish 
mumkin. Tarmoqda bajariladigan funksiyalarning quyidagi turlari farqlanadi: 
-
amaliy
(qo‘llanish) funksiyalar-foydalanuvchilar va tarmoq ma'muriyati 
ilova ob'ektlari; 
-
xizmatlarni boshqarish
funksiyalari-xizmat komponentlaridan va ular bilan 
bog‘liq bo‘lgan resurslardan xizmatlarni amalga oshirishga imkoniyat beruvchi va 
foydalanuvchini mazkur xizmatlar o‘zaro ta'siri bilan boshqarish imkoniyatini 
beradigan ob'ektlar; 
-
tarmoqni ma'muriy boshqaruv
funksiyalari-hamma boshqa funksiyalar 
boshqaruvini amalga oshiradigan ob'ektlar; 
-
ma'lumotlarni qayta ishlash va saqlash
funksiyalari-ilova obyektlarini 
chaqirish va boshqarish, ularning o‘zaro ta'sirini hamda ma'lumotlarni ma'lumotlar 
bazasidan olish yoki unga joylashtirishni ta'minlab beradigan ob'ektlar; 
-
kommutasion funksiyalar
-axborot oqimlarini boshqarish va transport 
funksiyalari (ular kommunikasion tugunlarda qayta taqsimlanganda). 
Tarmoq funksiyalari o‘zaro ta'sir tartibi funksional model' elementlar 
aloqasini belgilab beradi. Bunday o‘zaro ta'sirni alohida funksiyalar (ob'ektlar) 
yoki mantiqiy modullar o‘rtasida to‘liq maxsulligi mantiqiy interfeys deb ataladi. 
U elementlar o‘zaro ta'sir qoidalari majmuasini va almashilayotgan axborotni 
taqdim etish formatini belgilab beradi. Bir turdagi funksiyalar (ob'ektlar) 
o‘rtasidagi mantiqiy interfeys protokol deb ataladi. Kommunikasion funksiyalar 
o‘rtasidagi mantiqiy interfeys telekommunikasion tarmoqning funksional etalon 
nuqtasi deb ataladi. Funksiyalar (obyektlar) quyidagi tamoyillarga asoslanib 
mantiqiy modullarga birlashtiriladi: Tarmoq segmentlari modullarini funksional
darajada tashkil qilish. Misol tariqasida telekommunikasion tarmoq segmentlarida 
transport funksiyasi va oqimlar boshqaruv funksiyasining birgalikda amalga 
oshirilganligini keltirsak bo‘ladi (3.9-rasm). Transport va oqimlar boshqaruvi 

---

funksiyali segment mantiqiy modullari yig‘indisi sifatida qabul qilinadigan har 
qanday telekommunikasion tarmoqni funksional modelda ko‘p hollarda transport 
tarmog‘i (transport tarmog‘i tushunchasining yana bir tavsifi) deb ataladi. 
3.9-rasm. Funksional pog‘onada segment modullarini tashkil qilish: 
I-interfeys (funksional etalon nuqta), NTU-terminator. 
Domen tashkil qilinishi.
Bu holatda funksiyalar mansublik tamoyiliga asosan 
birlashtiriladi. Bunda ularning apparat vosita yoki dasturiy mahsulotlarda amalga 
oshirilganda birgalikdagi harakatni hisobga olmasa ham bo‘ladi. Misol tariqasida 
foydalanuvchi domeni va tarmoq operatorini domenini (3.10.-rasm) keltirsa 
bo‘ladi. 
Domen funksiyalarini (obyektlarini) aniq tarkibi konfiguratsiya deb ataladi. 
Foydalanuvchi va tarmoq operatorlarning domen konfiguratsiyalari turli bo‘lishi 
mumkin va turli omillarga bog‘liq. Omillardan asosiysi tarmoqning turli xizmatlar 
va ilovalar ko‘rsatishga layoqatliligidir. 
Xizmatlar taqdim qilish platformalarini tashkil qilish aniq xizmat yoki 
xizmatlar majmuasini ko‘rsatish uchun ishtiroki talab qilingan aloqaning turli 
operatorlarini domeni va segment modullarini birikishiga asoslanadi. 
3.10.-rasm. Foydalanuvchi domeni va tarmoq operatori domeni 
I 
NTU 
Ilova obyekti (telefoniya) 
Ilova obyekti
Ilova obyekti (ma’lumot 
uzatish) 
Ilova obyekti (video) 
Ilova obyekti (multimedia) 
I 
I 
I 
I 
I 
I 
Ma’muriy boshqaruv obyekti 
Xizmatlar boshqaruvi obyekti 
I 
I 
Transport va oqim boshqaruvi funksiyasi 
I 
Kirish 
tarmog’i 
(access) 
Bazaviy 
tarmoq 
segmenti 
NT
U 
NT
U 
I 
I 
I 
Kirish tarmog’i 
(access) segmenti 
moduli 
Boshqaruv 
funksiyalari 
Transport 
funksiyasi
Bazaviy tarmoq 
(Core) segmenti 
moduli 
Boshqaruv 
funksiyalari 
Transport 
funksiyasi
Kirish tarmog’I 
(access) segmenti 
moduli 
Boshqaruv 
funksiyalari 
Transport 
funksiyasi
I