Mekdebe çenli çagalarda sözleýiş dilini ösdürmegiň usulyýeti

 
Predmet we ady bilen tanyşdyrmak. 

 
Predmetiň hili we düzümi barada düşünje bermek, çagalaryň söz 
baýlyklygyny predmetleriň bölekleri haýsy materiallardan edilendigi 
barada aýdylyp reňk aýratynlygy fiziki hili we düzümi (mylaýym, 
ýylmanak, gaty ses edýär we ş.m) öwretmek bilen artdyrylýar. Beýle işjeň 
gözegçiligiň motiwi predmet we hadysa barada täze zady öwrenmek 
bolup durýar. 

 
Predmetleri ýönekeý plasfirasiýalar bölmek toparlamak we 
jemlemek. 

---

MEKDEBE ÇENLI ÇAGALARDA SÖZLEÝIŞ DILINI ÖSDÜRMEGIŇ USULYÝETI 
66 
Görnüşler barada düşünjeler kämilleşdirmek (stol, waza, mebel, 
gap-çanak we ş.m) predmetleriň işleri hili bilen tanyşdyrmak sapak wagty 
geçirilýär. Söz goruny baýlaşdyrmak üçin şu aşakdaky usullar ulanylýar: 

Terbiýeçi predmeti atlandyrýar, hereket hilini artdyrýar. 

Çagalar täze söz esasynda pikirlenmeli. 

Çagalaryň predmetleriň birnäçe hili saýlanylýar. 
Söz baýlygyny aktiwleşdirmegiň usuly.

 
Çagalara sorag bermegi öwretmeli (bu näme, haçan, näme edýär, 
nähili) 

 
Söz didaktika oýny kim takyk aýdýar, kim köp görer. (hilini we 
ş.m)ters hilini aýtmaly. 
Oýun çaganyň mekdebe çenli ýaşly çagalaryň ösdüriji güýjüdir. 
K.D.Uşinskiý çaga üçin oýun hakykatdyr. Olar üçin gyzyklydyr. Çaga 
oýunda ýaşaýar onuň dowamynda bütin durmuşynda şöhlelenýär. 
Oýunda çaga öz güýjüni, özbaşdaklygyny barlaýar. 
 
Öwrediji oýunlar: 

Stol üsti oýunlar. 

Söz üsti oýunlar. 

Hereket oýunlar. 

Saz öwrediji oýunlar. 
Tapmaçalar düzmek we çözmek: 
 
Dört şaha bar agaçda
Her şaha başga başga
Biri sary biri ak 
Biri gyzyl biri gök
(Pasyl)
 

---

MEKDEBE ÇENLI ÇAGALARDA SÖZLEÝIŞ DILINI ÖSDÜRMEGIŇ USULYÝETI 
67 
 
Uzakdan görgür 
Ýüwrük hem ýörgür 
Azar bermeseň 
Uklar ol myr-myr 
(Pişik) 
 
Mekdebe çenli çagalar deň-duşlar we ulular bilen aragatnaşyk 
saklar ýaly, sözlük gory bolmalydyr, şonuň üçin pedagogika çagalaryň 
sözlük goruny baýlaşdyrmaga wajyp serişde hökmünde seredýär. 
Sözleýiş gory diýip,
 
halkyň öz tarapyndan uzak wagtyň içinde 
sözleýiş gory bilen baýlaşdyrmagyna aýdylýar. Bu prosesiň mukdar we 
hil tarapy bardyr. Çagalaryň sözleýiş mukdary we hil tarapy bardyr. 
Çagalaryň sözleýiş mukdar tarapy has hem göze görünýär. 1 ýaşly 
çagalaryň işjeň sözleýişde 10-12 söz bolsa 6 ýaşynda 3-3,5 çenli artýar. 
Sözleýişiň hil tarapy diýip, çagalaryň sözleriň mazmuny bilen tanyş 
bolmagyna aýdylýar. Her sözüň mazmuny düşündirmekden durýandyr.