49
jamoasi
sotib olishi, badal to‘lab korxona qurishi, akstiya chiqarib,
ularni sotish
kabi yo‘llar orqali ‗aydo bo‘ldi. Jamoa mulkining muhim xususiyati shundaki,
ishlab chiqarish vositalari va mehnat mahsuliga ayrim shaxslar emas, balki ma‘lum
guruh, kishilar egalik qiladi .
Jamoa mulkiga - kop‘erativlarning, ijara va jamoa korxonalarining,
akstionerlar jamiyatlari, xo‘jalik jamiyatlari va shirkatlarining, jamoa tashkilotlari
va diniy tashkilotlarning mulki kiradi .
Ko‘erativlar mulkining asosiy belgisi ishlab chiqarish
vositalari va uning
natijalarini o‘zlashtirishning jamoa-guruh xususiyatidir. Mulkchilikning bu turida
ishlab chiqaruvchilarning ishlab chiqarish vositalari bilan qo‘shilishi muayyan
mehnat jamoasi doirasida ro‘y beradi. Ishlab chiqarish vositalaridan foydalanish va
ularni o‘zlashtirish mulk egasi bo‘lmish mehnat
jamoasi doirasida amalga
oshiriladi, hamda jamoa va shaxsiy iqtisodiy manfaatlarning mushtarakligi vujudga
keladi .
Koperativlar qishloq xo‘jaligida, sanoat, qurilish, trans‘ortda, savdo
va umumiy
ovqatlanish, ‗ulli xizmatlar sohasida hamda ishlab chiqarish va
ijtimoiy-madaniy hayotning boshqa tarmoqlarida, ilmiy va ilmiy-texnikaviy xizmat
ko‘rsatish sohalarida bar‘o etilishi va faoliyat ko‘rsatishi mumkin .
Qishloq xo‘jalik ishlab chiqarish Koperativlarining asosiy shakli jamoa va
shirkat xo‘jaliklaridir .Masalan, jamoa xo‘jaliklari va boshqa qishloq xo‘jalik
korxonalari doirasida kollektiv va oilaviy ‗udrat hamda
er uchastkalari va asosiy
fondlarni ijaraga olish sharoitida daromadlari ‗irovard natijaga bog‘liq ravishda
shakllanadigan xo‘jalik hisobidagi
Mulkchilikning davlat shakli bilan bir qatorda sohani rivojlantirishning bir
qator masalalarini echishda (uy-joy, ijtimoiy infrastrukturaning boshqa ob‘ektlari –
sanatoriyalar, dam olish uylari, bolalar bog‘chalari va shu kabilarni qurishda)
Shaharlarda aholining tovarlar va xizmatlarga bo‘lgan talabini yaxshiroq qondirish
maqsadida davlat korxonalari va tashkilotlari uning tasarrufidan chiqarilib turli xil
matlubot koo‘erastiyalari vujudga kelmoqda. Matlubot koo‘erastiyasining
mulki
mulkchilikning davlat va boshqa shakllaridan kelib chiqadi. Mulkchilikning bu
shakli faoliyatida uning a‘zolari o‘z mehnati bilan ishtirok etishi shart emas.
Dostları ilə paylaş: