Investitsiya loyihalari tahlili

3.2. Investitsiya Ioyihalari hujjatlarini
tayyorlash bosqichlari
Y U qorida (2.3 sav o lg a q arang) k o ’rsatib o ’tilganidek, investitsiya 
lo y ihalarini xalqaro ta jrib a d a uch ta yirik b osqichga b o ’ladilar: 
investitsiy a oldi bosqichi; 
in v estitsiy a bosqichi;
y an g id an
v ujudga 
kelgan 
o b ’ektlarni 
ek sp lu atatsiy a 
qilish 
bosqichi.
«L o y ih alar tah lili» fan in in g asosiy vazifasi b irinchi bosqich 
to ’g ’risid a fikr y uritishdir. 
B M T ning Y U N ID O
nom li 
b o ’limi 
to m o n id an ch iqarilgan b y u lleten id a investitsiya oldi bo sq ich in i t o ’rtda 
y o ’n alishga b o ’lib o ’rg an ish tav siy a etiladi. Bular: 
inv estitsiy a ko n tsep tsiy alarin i tanlash; 
dastlabki (birlam chi) lo y ihalarni vujudga keltirish; 
yakuniy loyihani vuju d g a k eltirish va uning tex n ik -iq tiso d iy
ham d a m oliyaviy jih a td a n m a ’q ulligini baholash;
lo y ih an in g yakuniy m u hokam asi va u b o ’yicha m a ’lum qarorga 
kelish.
Inv estitsiy a oldi 
bosq ich in i 
bunday y o ’nalish larg a 
ajratish 
m aqsadga m uvofiqdir. C H unki avval k o rxonaning yoki tarm oqning 
in v estitsiy a 
y o rdam ida 
ijtim oiy 
va 
iqtisodiy 
k o ’rsatkichlarini 
y axshilash im koniyati b or yoki y o ’qligini aniqlash kerak. B undan keyin 
in v estitsiy a haqidagi fik rlarn i chuqur o ’rganib chiqish va shu asosda 
b izn es-rejan i vujudga k eltirish lozim . A gar bu reja in v esto r va 
buy u rtm ach id a qiziqish u y g ’o tsa ishni keyingi b o sq ich lard a davom
ettirish lozim . B u y o ’nalish b iznes-rejani chuqur ta h lil-q ilish va uni 
iqtiso d iy -m o liy av iy to m o n d an b aholashdan iborat. A gar bu izlanishlar 
n atijasi ijobiy b o ’lsa, lo y ihalarni v ujudga k eltirish bilan b o g ’liq b o ’lgan 
oxirgi xulosa
ch iqarish y o ’n alish sig a o ’tish tav siy a etiladi. Industrial rivojlangan 
m am lak atlard a investitsiya oldi bosqichini vujudga k eltirish loyiha 
qiy m atin in g 1,5-5% hajm idagi xarajatni talab etadi. A lbatta, bu erda
47

---

loyiha qiym ati hajm i asosiy ro l’ o ’ynaydi. U m um iy inv estitsiy a 
x arajatlarid ag i inv estitsiy a oldi b o sqichining y o ’nalish lari b o ’yicha 
x arajatlar ulushi q uyidagicha: birinchi y o ’n alishda 0,2 - 1,0%, ikkinchi 
y o ’nalishda 0,25 - 1,5 %, uchinchi y o ’n alish d a k atta loy ih alar b o ’yicha 
0 ,2 - 1,2 %, kich ik lari b o ’y ich a esa 1,0 - 3,0% ni tashkil etadi.
Investitsiya oldi b o sq ich id a m uqobil varian tlarg a ega b o ’lgan bir 
n ec h a loyihalar o ’rganiladi va ulardan sam aradorligi pastlari yoki 
sam ara berm aydiganlari chiqarib yuboriladi. B unday lo y ih alar kelgusi 
y o ’n alish lard a k o ’rilm aydi va bu bilan ju d a k atta m a b la g ’ tejab 
qolinadi. L oyih alarn in g in v estitsiy a oldi bosqichini quyidagi chizm a
k o ’rin ish id a ifodalash
m um kin. (3.2.1. 
m aga qarang).
chiz-
48

---