Investitsiya loyihalari tahlili

Maqsadlar murakkabligi
K o ’pchilik iste’m olchilar va m anfaat ko ’ruvchilar talabini ifoda 
etuvchi yirik, ijtim oiy y o ’naltirilgan rivojlantirish loyihalarida k o ’p 
hollarda loyiha m aqsadi va unga erishish vositalarini belgilash qiyin 
b o ’ladi. B unga m isol tariqasida ta ’lim dasturi va mineral o ’g ’itlar ishlab 
chiqarishga investitsiya sarflari loyihalarini taqqoslashim iz m um kin. 
M a’lumotli va o ’zgaruvchan sharoitlarga tez m oslashuvchan kishilam i 
tayyorlash vazifasini m a ’lum m iqdordagi o ’g ’it ishlab chiqarish vazifasiga 
k o ’ra baholash qiyin. O ’qitish dasturida m aqsadga erishish usullari ham 
ancha murakkab va noaniqdir.
Ayrim loyihalarda m aqsadlar aniq-ravshan b o ’lsa-da, ular shunchalik 
ko ’pki, ularning ham m asiga bir tekis erishishni ta ’m inlab b o ’lmaydi. 
M asalan, qishloq tum anlarini kom pleks rivojlantirish Ioyihalari qishloq 
xo ’jaligi ishlab chiqarishni k o ’tarish, infratuzilm ani rivojlantirish, ijtim oiy 
xizm atlarni 
kengaytirish, 
m adaniy 
an’analam i 
o ’zgartirish 
kabi 
m aqsadlarga duch keldi.
Ijtim oiy y o ’naltirilgan loyihalar k o ’p sonli aholi bilan ish k o ’radiki, 
loyiha agentligi ularga doim ham bevosita ta ’sir k o ’rsata olmaydi 
(elektrostantsiya direktori o ’z xodim lariga ta ’sir ko ’rsatishiga o ’xshab).
Loyihani o ’rab turgan m uhitga nisbatan uni boshqarishning uch 
jih atig a alohida to ’xtalib o ’tish zarur:
1. Standart va eksperim ental loyihalardan foydalanish.
2. Ishlam i m uvofiqlashtirish uslublari.
3. B oshqaruv nazoratini takom illashtirish bo ’yicha chora-tadbirlar.
Infratuzilm alar, kom m unal inshootlar va yirik sanoat korxonalari
qurish Ioyihalari tashkiliy jihatdan birm uncha afzallikka egalar. Y A ’ni ular 
uchun zarur tashkiliy tadbirlar va texnologiyalar, standart echim lar 
m avjud. K o’pchilik loyihalar uchun esa standart echimlar, texnologiyalarni 
q o ’llab bo ’lmaydi. Bunday sharoitda m oslashtirish qobiliyati tashkiliy 
tuzilm aning m uvaffaqiyat garovi b o ’lishi mumkin. M oslashtiruv ishi 
bvurokratik m uassasalar uchun ayniqsa qiyin kechadi. Bunga ularning 
rejali xarajatlar haqida doimiy hisobot berishga m ajburliklari va har
136

---

qanday xavfdan qochishlari sababki, bu hoi ularni konservativ qilib 
q o ’yadi. A yrim hollarda loyihani am alga oshiruvchi tashkilotga m urakkab 
institutsional va m oddiy-texnik talablar q o ’yiladigan bitta yirik loyihadan 
k o ’ra, o ’rnatilgan grafik b o ’yicha bir nechta eksperim ental loyihalarni 
am alga oshirish m aqsadga m uvofiq b o ’lishi mumkin.
Eksperim ental loyihalarga muqobil variant - kichik dasturlam i 
subpudratchi tashkilotlarga topshirishdir. Bunda bosh pudratchi bunday 
dasturlam i m oliyalashtirish, texnik yordam k o ’rsatishni o ’z zim m asiga 
oladi.