Investitsiya loyihalari tahlili

11.3. Moliyalashtirishga ehtiyoj tahlili
Loyihaning m oliyalashtirishga ehtiyojini aniqlashda avvalo m illiy 
valyuta bilan loyiha xarajatlarini qoplash im koniyatlari o ’rganiladi. M illiy 
valyuta yordam ida loyiha xarajatlari qoplansa loyihaning valyuta bilan 
b o g ’liqligi kam ayadi va uning xatari kamayadi. M illiy valyuta bilan 
xarajatlarni 
qoplash m utlaqo ilojsiz b o ’lgan holda valyuta bilan 
xarajatlarni qoplanishi rejalashtiriladi. Loyiha M illiy iqtisod m anaatlariga 
mos kelishini albatta hisobga olinishi shart.
Loyihani m oliyalashtirish ikki m anba’ xisobidan am alga oshirilishi 
mumkin.
l .O ’z m ablag’lari
2.Q arzga olingan m ablag’lar
Eng 
avvala 
o ’z 
m ablag’lari 
xisobiga 
loyihani 
m oliyalashtirish 
im koniyatlari tahlil qilinadi. B unda investitsiyalashga ketgan m ablag’lar 
aylanm a kapitalni kam ayishiga va shu bilan b o g ’liq m uam m olarga olib 
kelm asligi kerak.
M oliyalashtirishga ehtiyoj tahlili loyihani investitsiyalash va uni 
ekspluatatsiya qilish uchun kerak b o ’lgan barcha m oliyaviy ehtiyojlam i 
prognoz qilishni o ’z ichiga oladi.
Bu esa zarur resurslar kelib tushishini ta ’m inlaydigan m oliyaviy reja 
tuzish imkonini beradi. M oliyaviy rejani tayyorlashda xorijiy kreditorlar 
talablarini bajarishni engillashtirish uchun xorijiy valyutaga b o ’lgan 
ehtiyoj alohida k o ’rsatiladi.
M oliyaviy 
rejada, 
shuningdek, 
m oliyalashtirishning 
m ahalliy 
m anbalari, loyiha uchun m as’ul b o ’lgan tashkilotning o ’z m ablag’lari va 
fondlari, davlat va tijorat tashkilotlaridan olinishi m um kin b o ’lgan qarzlar 
ham e ’tiborga olinadi.
M oliyaviy rejada loyihani ekspluatatsiya qilish davri xarajatlari o ’z 
aksini topm asa, ekspluatatsiya qilish, jo riy xizm at k o ’rsatish va ta ’mirlash 
uchun fondlar y o ’qligi tufayli loyiha uskunalari eskirib, tezda yaroqsiz 
holga kelib qoladi.
M oliyaviy reja loyihadan manfaat ko’ruvchilarning u tak lif etayotgan 
m ahsulotni sotib olish qobiliyatini hisobga olishi zarur.
144

---

M oliyaviy reja jo riy baholarda tuzilishi ham da yillar b o ’yicha 
loyihaning butun am al qilish davriga quyidagilam i k o ’rsatishi kerak:
• m o ’ljallanayotgan kapital m ablag’lar va ekspluatatsiya xarajatlari 
(shu jum ladan, baho va fizik ko ’rsatkichlam ing ko’zda tutilm agan 
o ’zgarishlari hisobga olib kiritilgan tuzatishlar);
• loyiha m ahsulotini sotish va boshqa m anbalardan keladigan 
daromad;
• qarzlam i, investitsiyalam i va loyihaning boshqa ehtiyojlarini 
qoplashning boshqa m anbaalari.