Investitsiya loyihalari tahlili

Q isqacha xulosalar
Loyiha xarajatlari va manfaatlarini umumjamiyat nuqtai nazaridan 
baholash, loyiha bilan bog’liq barcha samaralami ko’rib chiqish uchun 
umumiy asos yaratish iqtisodiy tahlilning mohiyatini tashkil etadi.
Iqtisodiy tahlilda moliyaviy tahlildan farqli o ’laroq, yashirin baholar 
qo’llaniladi, kapital xarajatlar bir martalik xarajat summasi sifatida 
hisobga olinadi, diskont stavkasi sifatida investitsiya sarflashning muqobil 
variantlari bo’yicha eng yuqori daromadlilik darajasi olinadi, soliq 
to’lovlari xarajat sifatida, subsidiyalar esa daromad sifatida hisobga 
olinmaydi.
Loyihani 
qabul 
qilish 
loyiha bo’yicha iste’mol 
qilinadigan 
resurslardan foydalanish borasidagi, muqobil variantlardan hech biri
162

---

mamlakat oldida turgan vazifalar nuqtai nazaridan bunday yuqoriroq natija 
bermasligini anglatadi.
Daromadlar va xarajatlar tahlili loyiha maqsadlarini aniqlashni, 
loyihani baholash chizmasini aniqlashni, loyiha natijalarini prognoz 
qilishni, daromad va xarajatlarni o ’lchashni, rentabellik ko’rsatkichlarini 
baholashni, ta ’sirchanlik va qaltislik darajasini tahlil qilishni o ’z ichiga 
oladi.
YAshirin baholar soliqlar va subsidiyalardan tozalangan baholar 
bo’lib, ularni aniqlashda ichki bozorda baholar yuqorida aytilgan omillar 
bo’lmagan paytda qanday bo’lar edi, degan shartga asoslanadi.
YAshirin baholarni aniqlashning eng oddiy uslubi jahon baholarini 
olib, bir necha uslublarini qo’llagan holda mamlakat valyutasida (so’mda) 
qayta hisoblab chiqishdir.
Loyihalarni doim ham miqdoriy ifodalash mumkin bo’lmagan 
hollarda foyda - manfaatlar minimumini olish ehtimolini tahlil qilish, eng 
kam xarajatlar uslubi kabi uslublar qo’llaniladi.
Loyiha manfaati iste’mol tejami sifatida namoyon bo’ladi. Iste’mol 
tejami - iste’molchilar tovarlar va xizmatlar uchun to ’lashga tayyor 
b o ’lgan summa - haqiqatda sarflangan summa. Iste’mol tejami loyiha 
natijasida baholar arzonlashgan paytda paydo bo’ladi.
Iqtisodiy tahlilda hisobga olinishi shart bo’lgan manfaat va 
xarajatlaming yana bir ko’rinishi tashqi samaralardir.
Tashqi xarajatlarga misol sifatida to ’g’on qurilishi natijasida 
sug’oriladigan erlarning suv ostida qolishi, o’simliklaming vegetatsiya 
davri uzayishini ko’rsatishi mumkin. Tashqi manfaatlarga transport tizimi 
yaxshilanishi natijasida ishchi kuchi harakatchanligi kuchayishini misol 
qilib ko’rsatish mumkin.